Արցախի խորհրդարանը կշարունակի՞ համագործակցությունը Օսկանյանի կոմիտեի հետ
- 17:20 30.10.2025
Արցախի Ազգային ժողովի անդամները հանդիպել են Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրավունքների պաշտպանության կոմիտեի անդամների հետ։ Հանդիպման ժամանակ տեղեկատվություն է տրամադրվել ԱՄՆ-ի, Բելգիայի, Գերմանիայի և Շվեյցարիայի օրենսդիր և գործադիր մարմինների հետ կայացած բանակցությունների արդյունքների մասին։ Նշվել է, որ բոլոր հանդիպումների առանցքային թեման եղել է արցախցիների վերադարձը, Բաքվի բանտերից գերիների ազատումը և մշակութային ժառանգության պահպանումը Արցախում։
Վարդան Օսկանյանը ներկա չի եղել հանդիպմանը, չնայած այդ մարմինը հիմնականում հայտնի է որպես Օսկանյանի կոմիտե։ Օսկանյանի բացակայությունը տեխնիկական խնդի՞ր էր, թե՞ կոմիտեի նպատակներն ու ձևաչափը կտրուկ վերանայվում են։
Կոմիտեի ստեղծումից և Արցախի խորհրդարանի կողմից մանդատ ստանալուց հետո առաջացել են մի շարք հարցեր, որոնք առայսօր մնում են անպատասխան։
Գլխավոր հարցն այն է, թե ինչո՞ւ են որպես հանձնախմբի հիմնական հարցեր ընտրվել Արցախում էթնիկ զտումների ճանաչումը և արցախցիների վերադարձի իրավունքը, որոնք որևէ իրավական հետևանքներ չեն ենթադրում (գերիների վերադարձը և մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը հարցեր չեն առաջացնում)։
Միջազգային փաստաթղթերը, այդ թվում՝ Միջազգային դատարանի որոշումը, հստակ նշում են, որ տեղի է ունեցել էթնիկ զտում, և որ արցախցիները իրավունք ունեն վերադառնալու։ Հայտնի է նաև, որ վերադառնալու իրավունքի իրականացման միջազգային մեխանիզմ գոյություն չունի։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է Հանձնախումբը կենտրոնանում այդ հարցի վրա։
Գործնական առումով սա ոչնչի չի հանգեցրել, քանի որ արցախցիների վերադարձը կախված է քաղաքական խնդիրներից, որոնցից կոմիտեն փորձում է խուսափել։ Պարզվում է, որ կոմիտեի և հայկական լոբբիի մանրակրկիտ աշխատանքը, որը արժանի է ամենայն հարգանքի, ապարդյուն է, քանի որ քաղաքական նպատակներ չի դրվում։ Ավելին՝ արցախցիների իրավունքների մասին միջազգային աշխատանքը հանգեցվում է ապաքաղաքական գործունեության։
Ըստ Արցախի հանրային հեռուստատեսության՝ վերջերս կայացած հանդիպման ժամանակ կոմիտեի անդամ Մարիո Նալպանտյանը նշել է, որ կոմիտեի, ինչպես նաև հայ համայնքի աշխատանքի արդյունքում ԱՄՆ կառավարության տարբեր ճյուղեր վերջապես արտահայտել են իրենց դիրքորոշումը արցախյան հարցի վերաբերյալ։ «Մենք դեռևս որևէ գործնական հետևանք չենք տեսել, բայց ընդհանուր առմամբ, այս դիրքորոշումները կարելի է դրական գնահատել», – ասել է նա։
Ինչպես նշել է կոմիտեի անդամ Գասպար Կարամպետյանը, Բելգիայի նոր դաշնային կառավարությունը վերջերս իր ծրագրում ներառել է արցախցիների վերադարձի հարցը՝ կոչ անելով Ադրբեջանին ապահովել դա։ Աշխարհում չկա որևէ կառավարություն, որի ծրագրում ներառված լինի նման հարց, և պետք է ասեմ, որ դրան հասնելու համար մեծ աշխատանք է կատարվել, ասաց Կարամպետյանը։
Հանձնաժողովի անդամները նաև նշեցին Շվեյցարիայի խորհրդարանի երկու պալատների կողմից ընդունված բանաձևերի կարևորությունը, որոնք կոչ են անում Շվեյցարիայի կառավարությանը մեկ տարվա ընթացքում նախաձեռնել միջազգային ֆորում՝ ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման համար։
Ինչպես նշեց Արցախի խորհրդարանի խոսնակ Աշոտ Դանիելյանը, մեկ տարվա ժամկետը լրանում է մարտ ամսին, և մենք պետք է իմանանք, թե ինչ անել հաջորդըիվ Բանաձևերում կա կետ, որը պահանջում է, որ ֆորումը անցկացվի Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Աշոտ Դանիելյանը նշեց, որ Հայաստանի մասին ընդհանրապես չի հիշատակվում։
Ինչպես նշվեց, հանձնաժողովն իր աշխատանքում բախվում է բազմաթիվ խոչընդոտների, այդ թվում՝ Հայաստանի կառավարության կողմից՝ դեսպանատների հետ համագործակցությունը խոչընդոտելով։
Արցախի խորհրդարանի կողմից ստեղծված հանձնաժողովը ակնկալում է նաև աջակցություն Արցախի իշխանություններից և պատրաստ է շարունակել համատեղ գործունեությունը։
Կշարունակվի՞ արդյոք կոմիտեի աշխատանքը՝ հաշվի առնելով ՀՀ կառավարության հայտարարությունները, որ արցախցիների վերադարձը անիրատեսական է։ Եվ ինչպե՞ս կընթանա այս աշխատանքը, եթե Գարեգին կաթողիկոսի Շվեյցարիայում արած հայտարարությունները Արցախում թողնված ժառանգության մասին դիտարկվել են որպես «խաղաղության դեմ» սադրանք, և կաթողիկոսին հետապնդում են։ Ավելին, ի՞նչ կլինի, եթե «խաղաղություն հաստատելու» գործընթացում ՀՀ կառավարությունը հետ վերցնի իր պահանջները միջազգային դատարաններից՝ դրանով իսկ չեղյալ համարելով արցախցիների իրավունքները։
Ո՛չ կոմիտեն, ո՛չ էլ Արցախի խորհրդարանը չեն պնդում 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ընդունված Արցախի և Հայաստանի վերամիավորման մասին բանաձևի իրականացումը, չնայած հենց դա կարող է դառնալ արցախցիների բոլոր խնդիրների լուծումների աղբյուր։