Պարտության 5 տարին. Հայաստանի կառավարությունը պետք է պատասխանի այս հարցերին
- 11:28 09.11.2025
44-օրյա պատերազմում Հայաստանի պարտության հինգերորդ տարելիցի նախօրեին բացահայտվեցին մի շարք տեղեկություններ, որոնք առաջացնում են կարևոր հարցեր, որոնք մինչ օրս անպատասխան են մնում։
Հինգ տարի առաջ տեղի ունեցածը դեռևս քաղաքական գնահատական չի ստացել Հայաստանում, իսկ խորհրդարանական հանձնաժողովի զեկույցը արխիվացվել է։ Մինչդեռ, ռազմական գործողություններին մասնակցած հարյուրավոր հայեր գտնվում են հետաքննության տակ Հայաստանում, իսկ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը Բաքվի բանտում է։ Բաքվում անցկացվում է զոհվածների դիմանկարներով շքերթ, որը ցույց է տալիս հայկական բանակի ուժը և քաղաքական ղեկավարության թուլությունը, ինչիմասին հիմնարար հարցերն անպատասխան են մնում։
Քաղաքական ղեկավարությունը պետք է պատասխանի մի շարք հարցերի, որոնք երեկ բարձրացրել են, մասնավորապես, Սերժ Սարգսյանն ու Ջեյհուն Բայրամովը։
Սերժ Սարգսյանն, ելույթ ունենալով «Իմնեմնի» փոդքասթում, նշել է 2020 թվականին տեղի ունեցածի երեք հիմնական պատճառ, որոնցից մեկը ադրբեջանական և թուրքական հետախուզական ծառայությունների գործողությունն է ու դրանց արդյունավետ ներթափանցումը հայկական բանակ։ Սա պատերազմի ընթացքում կարևորագույն գործոն էր, սակայն Հայաստանի կառավարությունը դեռևս չի պատասխանել այն հարցին, թե արդյոք սա հայկական հետախուզական ծառայությունների անփութության արդյունք էր, թե՞ ներթափանցման դիտավորյալ թույլտվություն։
Կառավարությունը պետք է նաև պատասխանի այն հարցին, թե ինչու Նիկոլ Փաշինյանը անտեսեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջարկը 2019 թվականին և ինչու այն դեռևս թաքցվում է հանրությունից։
Սերժ Սարգսյանը կարծում է, որ սա կարող է կապված լինել Փաշինյանի և Ալիևի միջև Դուշանբեում ձեռք բերված որոշակի պայմանավորվածությունների հետ։
Բաքվի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովի խոսքով՝ Փաշինյանի և Ալիևի միջև առաջին հանդիպումը տեղի է ունեցել 2018 թվականի սեպտեմբերին Դուշանբեում։ Բայրամովի խոսքով՝ Փաշինյանը խնդրել է հրադադար սահմանի երկայնքով՝ հակամարտությունը լուծելու համար։ Սակայն, 2019 թվականի մարտի 29-ին Վիեննայում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդությամբ կայացած հանդիպման ժամանակ Փաշինյանը հայտարարել է, որ չի կարող լուծել Ղարաբաղի հարցը և չի լուծի այն, ասել է Բայրամովը։
«Նա նաև շատ հետաքրքիր փաստարկ է բերում. «Եթե ես սա անեմ, ինձ կսպանեն»։ Եվ նա նույնիսկ հռետորական հարց է տվել նախագահին [Ալիևին]. «Դուք ուզո՞ւմ եք, որ ինձ սպան՞եմ», – ասել է Բայրամովը։
Հայաստանի կառավարությունը պետք է պատասխանի այն հարցին, թե որքանով են վարչապետի անձնական անվտանգությունը և իշխանության պահպանումը դեր խաղացել պատերազմի մեջ մտնելու և կապիտուլյացիայի մասին որոշումների կայացման գործում: Փաշինյանը նախկինում խոստովանել էր, որ եթե նա «պարզապես», առանց զոհերի հրաժարվեր Ղարաբաղից, իրեն կհամարեին դավաճան։
Սարգսյանի և Բայրամովի հայտարարություններից հետո Նիկոլ Փաշինյանը գրառում էր արել, որ 44-օրյա պատերազմը կանխելու համար Հայաստանը պետք է ճանաչեր Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս: «Որպես առաջին քայլ՝ մենք պետք է ճանաչեինք, որ Ղարաբաղը պետք է լինի Ադրբեջանի մաս. այլ տարբերակ չկար: Եթե կարծում եք, որ կարող էինք դա անել 2018 կամ 2019 թվականներին, ապա այո, իմ սխալն էր դա չանելը», – նշել է Փաշինյանը իր Ֆեյսբուքյան էջում։
Ջեյհուն Բայրամովը նաև խոսել է արտաքին ուժերի դիրքորոշումների, մասնավորապես՝ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի կողմից հնչեցված «սպառնալիքների» մասին:
“Ֆրանսիայի նախագահը բազմիցս զանգահարել և ասել է, որ եթե պատերազմը չդադարի, մենք կճանաչենք Լեռնային Ղարաբաղը», – հայտարարել է Բայրամովը։ Նա նաև հայտնել է, որ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը 44-օրյա պատերազմի ժամանակ առաջարկել է հրադադար՝ առանց հայկական զորքերի շփման գծից դուրսբերման։
ՀՀ կառավարությունը պետք է պատասխանի այն հարցին, թե արդյոք Հայաստանի արտաքին քաղաքականության աջակցությունը, մասնավորապես՝ Ֆրանսիայի, և Ռուսաստանի առաջարկները լիարժեքորեն օգտագործվել են։
Այս հարցերի պատասխանների բացակայության դեպքում ՀՀ կառավարությունը երբեք չի կարողանա ազատվել մեղքից՝ արյունալի պատերազմի և դրա պարտության համար, որին հաջորդել է Հայաստանի սրտի՝ Արցախի կորուստը։ Մասնագետներն արդեն նշում են, որ 2020-2023 թվականների պատերազմից ի վեր ներկայիս կառավարության քաղաքականությունը սահմանափակվում է արդարացումներով, երբեմն ագրեսիվ և ցինիկ, բայց արդարացումներով, այլ ոչ թե իրավիճակի և նրա գործողությունների դրդապատճառների օբյեկտիվ քաղաքական գնահատման տալով։
Նաիրա Հայրումյան