ԱՄՆ-ն հարցեր ունի Հայաստանին. որտե՞ղ է ձեր սահմանը Թուրքիայի հետ

ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Էլիսոն Հուքերը, որը ժամանել էր Հայաստան, այցելել էր Ծիծեռնակաբերդի Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր՝ առանց հայ պաշտոնյաների ուղեկցության։ Հուքերի «մենակատար» այցի լուսանկարները առաջացրել էին վրդովմունքի փոթորիկ, բայց նաև բազմաթիվ հարցեր։

Ակնհայտ է, որ ամերիկացի պաշտոնյայի համար կարևոր էր այցելել հուշահամալիր. նրա երկիրը պաշտոնապես ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը և իր քաղաքականությունը տարածաշրջանում հիմնում է այն փաստի վրա, որ ցեղասպանությունը տեղի է ունեցել, և դրա հետևանքները դեռևս չեն լուծվել։

Հակառակ դեպքում նույնիսկ հանրապետական ​​Թրամփը չէր մերժի Էրդողանին տրամադրել ժամանակակից կործանիչներ (որոնք Թրամփը երեկ խոստացել էր վաճառել Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգին)։ Անկախ ամեն ինչից, ԱՄՆ-ն չի կարող խաղադրույքը դնել Թուրքիայի վրա տարածաշրջանում, և Հայոց ցեղասպանությունն ու Թուրքիայի անորոշ սահմանները էական դեր են խաղում այս հարցում։

Հայաստան ժամանած պետքարտուղարի տեղակալը ընդունվեց ամենաբարձր մակարդակով Հայաստանում, քննարկվեց օգոստոսի 8-ին Միացյալ Նահանգներում ձեռք բերված համաձայնագրերը առաջ մղելու համար աշխատանքային խմբերի՝ հայկական և ամերիկյան, ստեղծման հարցը: Չնայած «Թրամփի ճանապարհը» բացելու և Հայաստանի՝ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը խթանելու նպատակով հայ-ամերիկյան բուռն գործունեության իմիտացիային, որևէ գործնական քայլ չի ձեռնարկվել, և մոտ ապագայում նման բան ևս չի սպասվում:

Սա ենթադրում է, որ 2025 թվականի օգոստոսի 8-ին, Երևանի և Բաքվի հետ համաձայնագիր կնքելով և ապագա ճանապարհը իր անունով կոչելով, Թրամփը, ամենայն հավանականությամբ, կանխել է որոշակի անդառնալի իրադարձություններ: Սա կարող էր լինել կամ Բաքվի, Երևանի և Մոսկվայի միջև «երկկողմանի» համաձայնագիր, որով Հայաստանը հարավը կփոխանցվեր ԱԴԾ-ի վերահսկողությանը (ինչպես նշված է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ), կամ Հայաստանի հարավի բռնակցում՝ Իրանի հավանական միջամտությամբ: Ոչ մի տարբերակ ձեռնտու չէր Միացյալ Նահանգների համար։

Օգոստոսի 8-ին այս երկու սցենարներն էլ խափանվեցին, բայց պարզ է, որ ԱՄՆ ներկայիս վարչակազմի համար դժվար կլինի պահպանել վերահսկողությունը տարածաշրջանում առանց Հայաստանի օգնության: Ծիծեռնակաբերդում ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալի կողքին հայ պաշտոնյայի բացակայությունը խոսում է այն մասին, որ Հայաստանի կառավարությունը ոգևորված չէ ԱՄՆ նախաձեռնություններով:

Պետքարտուղարի տեղակալի այցը Ծիծեռնակաբերդ պատահական չէր։ Անկասկած, Միացյալ Նահանգները, խոսելով Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման մասին, չի կարող անտեսել հայ-թուրքական սահմանը կարգավորող միջազգային իրավական բազան։ Չնայած Հայաստանը բոլոր վերջին համաձայնագրերում հղում է կատարում խորհրդային սահմաններին, պարզ է, որ դրանք չեն կարող հիմք հանդիսանալ Միացյալ Նահանգների համար՝ սահմաններ ճանաչելու այդքան կարևոր տարածաշրջանում։ Ներկայիս սահմանները որոշվում են միջազգայնորեն չճանաչված ռուս-թուրքական Կարսի պայմանագրով, իսկ նախագահ Վիլսոնի օրինական քարտեզը այդպես էլ չի իրականացվել։

Ամբողջ աշխարհը, մասնավորապես Միացյալ Նահանգները, հասկանում է, որ ժամանակակից Թուրքիայի սահմանները գծվել են ցեղասպանության և միլիոնավոր հայերի հայրենիքից զրկելու հետևանքով։ Նույնը տեղի ունեցավ 100 տարի անց Թուրքիայի արբանյակ պետության՝ Ադրբեջանի կողմից։ Եվ նրանք սպառնում են այս գործընթացը հասցնել իր ավարտին՝ զրկել Հայաստանը պետականությունից։

Որքանո՞վ է Հայկական լեռնաշխարհի հայաթափումն ու ապաքրիստոնեացումը տեղավորվում Վաշինգտոնի նոր աշխարհակարգի տեսլականի մեջ։ ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալը, միայնակ կանգնած Ծիծեռնակաբերդում, ցույց է տալիս, որ հայաթափումը ԱՄՆ ծրագրերի մաս դեռ չի կազմում, նույնիսկ Հայաստանին հակառակ։