Փաշինյանը չպատասխանեց գլխավոր հարցին՝ արցախյան դավադրության մասին

ՀՀ կառավարությունը հրապարակել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջարկները ղարաբաղյան կարգավորման վերաբերյալ և այլ հարակից փաստաթղթեր, չնայած ընդիմախոսները պնդում են, որ 2019 թվականի վերջին առաջարկը հրապարակվել է ոչ թե բնօրինակով, այլ Փաշինյան ընտանիքի «Հայկական ժամանակ» թերթում հրապարակված տարբերակով։ Փաշինյանի կառավարության պատասխանը այս առաջարկին, որը ընդդիմության պահանջներից մեկն էր, նույնպես չի հրապարակվել։

ՀՀ երեք նախագահների՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանների ներկայացուցիչները պնդում են, որ 2019 թվականին Հայաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից ստացել է նոր առաջարկ, որն այդ ժամանակ բավականին կոշտ պայմաններ էր պարունակում հայկական կողմի համար։ Սակայն նշվում է, որ Նիկոլ Փաշինյանի որոշումը՝ մերժել առաջարկը և ամբողջ բանակցային գործընթացը զրոյից սկսելը հանգեցրել է հակամարտության ռազմական «լուծման» և Արցախի ֆիզիկական կորստի։

Փաստաթղթերի կառավարության խոստացած հրապարակումը, ըստ էության, չկարողացավ ցրել երեք նախագահների կասկածները և չպատասխանեց այն հարցին, թե ինչու՞ Փաշինյանը չընդունեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի 2019 թվականի առաջարկը և ինչո՞ւ փոխեց բանակցային ձևաչափը՝ հայտարարելով, որ Հայաստանը որևէ դերակատարություն չունի գործընթացում, և որ բանակցությունները պետք է վարվեն Բաքվի և Ստեփանակերտի միջև։ Այս հարցի պատասխանի բացակայությունը ենթադրում է հանցավոր դավադրություն, որը միտված էր Արցախի կորստին, ինչը Փաշինյանը անվանեց «Հայաստանի ձեռքբերում»։

Երեկ՝ դեկտեմբերի 1-ին, ավարտվեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը, որը ստեղծվել էր 1992 թվականին՝ ԽՍՀՄ փլուզումից և անկախ Լեռնային Ղարաբաղի հռչակումից անմիջապես հետո։ 30 տարի շարունակ Մինսկի խումբը երբեք չի հիշատակել հայտնի Ալմա-Աթայի հռչակագիրը կամ խորհրդային սահմանները՝ հավասարապես պնդելով տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնորոշունը։

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջարկները չեղյալ համարելով՝ Փաշինյանի կառավարությունը, գիտակցաբար թե անգիտակցաբար, վերակենդանացրել է հայերի ինքնորոշման հիմնադիր փաստաթուղթը՝ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին որոշումը։ Այս փաստաթուղթը դարձավ միակ օրինականը՝ «ԼՂՀ-ի լուծարման» մասին հրամանագրի հրապարակումից հետո՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի 20-ին։ Հայաստանի ձախողումը այս 30 տարիների ընթացքում եղել է հենց դեկտեմբերի 1-ի որոշման փաստացի մերժումը և Արցախի անկախ կարգավիճակի պնդումը։

Սակայն, մինչդեռ Արցախի անկախությունն անցյալի մասունք է, 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշումը մնում է ուժի մեջ՝ այն ամրագրված է ոչ միայն Հայաստանի անկախության հռչակագրում, այլև երկրի Սահմանադրությունում։ Եվ հենց դրա դեմ են ուղղված Ալիևի ահաբեկչությունն ու ճնշումները՝ պահանջելով փոփոխություններ կատարել Հայաստանի Սահմանադրությունում և հրաժարվել ինքնորոշման լեգիտիմ իրավունքից։

Այսօր սկսվեց Սամվել Շահրամանյանի հանդեպ զրպարտության գործով դատավարությունը. դեռևս չմարած արցախյան այրված տների մոխիրը, Հայաստանի պատմության դասագրքերում ավելացվեց մի հոդված, որտեղ նշվում էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը լուծարվել է Սամվել Շահրամանյանի հրամանագրով: Այսօր նրա փաստաբան Ռոման Երիցյանը հայտարարեց, որ հրամանագիրը ձևական էր և տրվել էր միայն հազարավոր մարդկանց փրկելու համար: Ավելին, մի քանի շաբաթ անց Շահրամանյանը չեղյալ հայտարարեց իր «ձևական» հրամանագիրը։

Ինչո՞ւ Շահրամանյանը որոշեց չեղյալ հայտարարել հրամանագիրը և պաշտոնապես պահպանել Արցախի անկախությունը: Արդյո՞ք սա կապված է այն փաստի հետ, որ Արցախի կարգավիճակը հաստատող միակ փաստաթուղթը ներկայումս 1989 թվականի որոշումն է: Եվ արդյո՞ք Հայաստանի պատմության դասագրքերում կա հոդված, որը բացատրում է, թե ինչու 1989 թվականի որոշումը չիրականացվեց։

Այս որոշումն այնքան հիմնարար է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը խորհրդանշականորեն փակվեց հենց դեկտեմբերի 1-ին՝ որպես նշան, որ ԵԱՀԿ-ի և անկախ Արցախի օրերն ավարտվել են, և ժամանակն է վերադառնալ 1989 թվականի վերամիավորման որոշմանը: