Ու՞ր են գնում այն ​​գումարները, որոնք ՀՀ կառավարությունը փոխառում է արցախցիներին օգնելու համար

ՀՀ կառավարության վերջին նիստում որոշումներ են կայացվել արցախցիների սոցիալական աջակցության վերաբերյալ։ Մասնավորապես, երկարաձգվել են 30,000 դրամ աջակցության և 40,000 դրամ շտապ օգնության ծրագիրը։ Կառավարությունը նաև նոր որոշում է ընդունել սոցիալապես անապահով անդամներ ունեցող փոքր ընտանիքներին մեկ անդամի հաշվարկով 40,000 դրամ փոխհատուցման մասին։ Ընդունվել է նաև նոր զբաղվածության ծրագիր, որի պայմանները պարզ չեն։

Պահպանվել է բնակարանային վկայագրերի ծրագիրը։

Այս նախագծերի իրականացումն ապահովելու համար կառավարությունը, ըստ տեղեկությունների, 250 միլիոն դոլար վարկ է վերցրել Ասիական զարգացման բանկից և ևս 250 միլիոն դոլար՝ Համաշխարհային բանկից։ ԵՄ-ն ևս միջոցներ է հատկացրել, մասնավորապես, Սյունիքի զարգացման համար, այդ թվում՝ այնտեղ բնակություն հաստատած արցախցիների բնակարանային աջակցության համար։

Արցախցինրի որոշ կատեգորիաներ, մասնավորապես՝ թոշակառուները, հաշմանդամություն ունեցող անձինք և ծանր հիվանդություններ ունեցողները, կկարողանան ստանալ նվազագույն գումար կենսաապահովման համար, չնայած գրեթե բոլորը նշում են, որ հատկացված միջոցները բավարար չեն նույնիսկ վարձավճարի և կոմունալ ծառայությունների համար: Այնուամենայնիվ, արցախցիների մոտ մեկ երրորդը որոշ չափով կօգտվի այս ծրագրերից: Թեկուզ այս ընտանիքները նշում են, որ միակ լուծումը սոցիալական բնակարանաշինությունն է: Նախարար Արսեն Թորոսյանը մի քանի անգամ ակնարկել է սոցիալական բնակարանաշինության ծրագրերի մասին, սակայն պարզ չէ, թե արդյոք փոխառված միջոցները կառավարությունը կներդնի արցախցիների համար սոցիալական բնակարանաշինության մեջ, ինչը կարող է երկարաժամկետ ազդեցություն ունենալ:

Մարզերում բնակվող արցախցիները նշում են, որ շատ համայնքներում մեծ օգնություն են ստանում ինչպես տեղական իշխանություններից, այնպես էլ հարևաններից, ինչպես նաև պարզապես բարի մարդկանցից: Ընտանիքներին օգնում են վառելափայտով, սնունդով և, մի խոսքով, այն ամենով, ինչով կարող են:

Բավականին մեծ դժգոհություն կա այն փաստի կապակցությամբ, որ արցախցիների համար նախատեսված կառավարական առցանց հարթակները հաճախ մերժում են դիմումները, և մարդիկ պարզապես չունեն նման մերժումները բողոքարկելու միջոց: Օրինակ, պարզվում է, որ 3800 արցախյան ընտանիք ստացել է բնակարանային սերտիֆիկատներ, մինչդեռ 5500-ը մերժվել է: Այս մերժումների պատճառները տարբեր են, բայց փաստը մնում է փաստ․ այս տեմպերով՝ մեկ քայլ առաջ, երկու քայլ հետ, արցախցիները նույնիսկ 10 տարի անց տանտեր չեն լինի։ Շատերը կամ կհեռանան, կամ ստիպված կլինեն ամբողջ կյանքում աշխատել՝ ուրիշի տան համար վճարելով համար։

Զգալի դժգոհություն կա նաև այն մարդկանց շրջանում, ովքեր չեն դասվում «խոցելի կատեգորիաների» շարքին և, հետևաբար, չեն ստանում սոցիալական օգնություն պետությունից: Ակնկալվում է, որ իրենք գումար կվաստակեն սեփական ջանքերով։

Արցախցիները նշում են, որ դժվար է աշխատանք գտնել. բարձր վարձատրվող պաշտոնները գրեթե անհասանելի են, իսկ այլուր նրանք ստիպված են աշխատել օրական 12 ժամ՝ առավելագույնը 5000-7000 դրամ աշխատավարձով: Սա վերաբերում է ոչ միայն արցախցիներին, այլև Հայաստանի բոլոր բնակիչներին: Միակ տարբերությունն այն է, որ արցախցիները ստիպված են այս չնչին եկամուտից վճարել նաև բնակարանի համար։

Շատերն աշխատում են, բայց որոշները գրանցված չեն, ինչը նշանակում է, որ նրանք չեն կարող բանկային վարկ ստանալ իրենց վկայականն օգտագործելու և բնակարան գնելու համար: Մյուսները ընդհանրապես չեն կարողանում աշխատանք գտնել տարիքի կամ առողջական խնդիրների պատճառով։

Ի դեպ, կառավարությունը 2023 թվականից հետո ընդունել է արցախցիների համար զբաղվածության ծրագիր՝ միլիոնավոր դոլարներ հատկացնելով խճճված սխեմայով այս ծրագրի, և ոչ ոք դեռևս չի պարզել, թե քանի արցախցի է օգտվել այս ծրագրից կամ որտեղ է գնացել գումարը։ Չար լեզուները պնդում են, որ գումարը հատկացվել է «յուրային» ընկերություններին, որոնք ձևական կամ իրականում աշխատանքի են ընդունել մի քանի արցախցիների ցածր վարձատրվող պաշտոններում, մինչդեռ պետությունը միջոցների հիմնական մասը տրամադրել է հենց գործատուներին: Կասկած չկա, որ նոր զբաղվածության ծրագիրը նույն արդյունքը կունենա:

Պարզվում է, որ Հայաստանը հարյուր միլիոնավոր դոլարներ է վարկ վերցնում օգնելու համար փախստականներին (ի դեպ, նրանց անվանում են տեղահանված անձինք), ովքեր անմիջապես գումարը փոխանցում են Հայաստանում վարձակալած տների սեփականատերերին։ Գումարի մի մեծ մասն օգտագործվում է ամենաէժան բնակարանները սերտիֆիկատով գնելու համար, իսկ այդ հին տների նախկին սեփականատերերը անմիջապես արտագաղթում են։ Գումարը նաև գնում է անհայտ գործատուներին, որոնք, իբր, աշխատանքի են վերցնում արցախցիների (հնարավոր է՝ դրական օրինակներ կան, բայց նրանց մասին քիչ բան է հայտնի)։

Արցախցիների իրավական խնդիրները և այն, թե ինչու նրանք սոցիալական կարգավիճակ չունեն Հայաստանում, կքննարկվեն հաջորդ հոդվածում։

Գորիս, լուսանկարը Մարութ Վանյանի