Արցախից փախստականների ներկայացուցիչները լրջորեն պատրաստվում են դեկտեմբերի 12-ին Ժնևում կայանալիք ՄԱԿ-ի ֆորումին
- 11:44 10.12.2023
Ավելի ու ավելի շատ մարդիկ են հարցնում. ո՞վ է խրախուսում ադրբեջանի գործողությունները, ինչո՞վ այս ահաբեկչական պետության ղեկավարը կարողանում «խաբել» անգամ գերտերություններին՝ Ռուսաստանին, ԱՄՆ-ին, Եվրամիությանը։ Ինչո՞վ է պայմանավորված համաշխարհային բոլոր դերակատարների լուռ համաձայնությունը Ալիևի բացահայտ ցեղասպան քաղաքականությանը։ Արդյո՞ք դա իսկապես արտաքին խաղացողների տնտեսական շահերին է վերաբերում, և արդյո՞ք ադրբեջանն իսկապես այդքան կարևոր տնտեսական գործոն է, որ պետությունները, որոնք իրենց քաղաքականությունը կառուցում են միջազգային կոնվենցիաների, մարդու իրավունքների, օրենքի գերակայության և ժողովրդավարական արժեքների վրա, այդքան կոպտորեն խախտում են այդ սկզբունքները:
Ամենայն հավանականությամբ, փաստն այն է, որ ադրբեջանն իր բոլոր ստոր, երբեմն անմարդկային գործողությունները հմտորեն ենթարկում է այսպես կոչված «միջազգային նորմերի ու օրենքների», ինչը Հայաստանը չի արել և չի անում։
Վերցնենք, օրինակ, փախստականների գործոնը։ 1988 թվականից ի վեր Ադրբեջանը խորհրդային, իսկ այժմ ռուսական զորքերի հետ միասին բռնի ուժով վտարում է հայությանը իր տարածքից։ Կարծես թե միջազգային հարթակներում Հայաստանի համար ավելի լավ հաղթաթուղթ չէր կարող լինել։
Բայց, պարադոքսալ է, որ Հայաստանի իշխանություններն անկախության ողջ ընթացքում ոչ միայն ամեն ինչ արեցին, որպեսզի երկրում փախստականների առկայության գործոնը չդառնա ազգային ռազմավարության մաս, այլ նաև ստեղծեցին բոլոր պայմանները, որպեսզի հնարավորինս շատ փախստականներ ընդունեն Հայաստանի քաղաքացիությունը եւ կա՛մ լքեն երկիրը, կա՛մ ձուլվեն և հավասարվեն ՀՀ շարքային քաղաքացիներին՝ առանց հատուկ արտոնությունների։
Այո՛, փախստականների բազմաթիվ հասարակական կազմակերպություններ կան Ադրբեջանի բոլոր հայաբնակ շրջաններից՝ Նախիջեւանից, Գարդմանքից, Սումգայիթից, Բաքվից, Կիրովաբադից, Շահումյանից, իսկ այժմ՝ նաեւ Արցախից։ Բայց չկա այդ կազմակերպությունների գործունեությունը համակարգող պետական մարմին, թեկուզ ի պատիվ այդ կազմակերպությունների կարելի է ասել, որ նրանք երկար տարիներ աշխատել են փախստականների հումանիտար խնդիրները լուծելու ուղղությամբ։
Խնդիրն այն է, որ փախստականների հարցը միշտ դիտարկվել և դիտարկվում է որպես հումանիտար խնդիր ներքաղաքական կյանքում։ Եվ այս խնդիրը երբևէ չի դիտարկվել որպես արտաքին քաղաքականության կարևորագույն ասպեկտ, որի մասին շատ է խոսվել և խոսվում։
2023 թվականի սեպտեմբերին պատերազմի և էթնիկ զտումների հետևանքով Արցախից հարյուր հազարավոր փախստականների Հայաստան ժամանելուց հետո ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը պարծենում էր, թե ինչպես է Հայաստանը կարողացել արագ ընդունել և տեղավորել այդքան բռնի տեղահանված քաղաքացիներին և ապահովել նրանց առաջին անհրաժեշտության պարագաներով։ Անշուշտ, հայ հասարակությունը անհավանական ու անգնահատելի բան արեց՝ ընդունելով, կերակրելով, տաքացնելով բառացիորեն փողոցում հայտնված մարդկանց: Բայց միայն հասարակությունը: Այս ամենում կառավարության մասնաբաժինը ավելի քան անբավարար է։ Էլ չենք խոսում պետության կողմից նախատեսված ֆինանսական վճարներ ու նպաստներ ստանալու արհեստական խոչընդոտների մասին։
Դեկտեմբերի 12-ին Շվեյցարիայի Ժնեւ քաղաքում տեղի կունենա Փախստականների միջազգային ֆորում, որին կմասնակցի նաեւ Հայաստանի պատվիրակությունը։ Մեր տեղեկություններով՝ պատվիրակության կազմում կլինեն նաեւ Արցախի Հանրապետության հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ։ Սա արդեն լավ է՝ այն ֆոնին, թե ինչպես են Հայաստանի իշխանություններն ամեն քայլափոխի ուրանում Արցախը։
Բայց մեր ուշադրությունը գրավեց ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության մամուլի հաղորդագրությունից մի արտահայտություն, որտեղ ասվում է. «Մասնակիցներն ընդգծեցին, որ Հայաստանն ունի փախստականների ընդունման և նրանց կարիքների երկարաժամկետ ապահովման մեծ փորձ, որով պատրաստվում է կիսվել ֆորումի ժամանակ»։
Կարծես թե հայ հասարակությունը դադարել է զարմանալ իր ամենաբարձրաստիճան պաշտոնյաների շուրթերից բխող անհեթեթ, դատարկ արտահայտություններով։ Բայց։
Ի՞նչ փորձ է ուզում Հայաստանը կիսել այլ երկրների հետ։ Թե ինչպե՞ս կարելի է 35 տարի անտեսել ժողովրդի մի մասի իր պապենական հողերից բռնի տեղահանելու փաստը, ֆաշիստական, ահաբեկչական ադրբեջանի կողմից Հայաստանի պատմական հողերի օկուպացիայի փաստը, ցեղասպանությունների, էթնիկ զտումների անտեսման փաստը, Հայաստանի տարածքում ընդունելու անհայտ սոցիալական կարգավիճակ ունեցող մարդկանց, որոնց ադրբեջանը ապօրինաբար ներառել է «90-ականների Հայաստանի փախստականների» ցուցակում և նրանց հավասարեցրել բռնի տեղահանված, էթնիկ զտման ենթարկված արցախցիներին։
Կցանկանայի հավատալ, որ հայկական պատվիրակության մասնակցությունը միջազգային ֆորումին դրական արդյունքներ կտա, քանի որ արցախցի փախստականների ներկայացուցիչները լրջորեն պատրաստվում են համաժողովին, սակայն Հայաստանի իշխանությունների անատամ քաղաքականությունը, պատրաստակամությունը ամեն տեսակի զիջումների ի վնաս սեփական երկրի շահերի և իրավունքների, քիչ հույս է թողնում, որ ֆորումը կկայանա միջազգային ասպարեզում իրավիճակը փոխելու համար՝ ինքնավար հայերի նկատմամբ Ադրբեջանի ցեղասպան քաղաքականության փաստի ճանաչմամբ և դրանից բխող հետևանքներով։
Մարգարիտա Քարամյան