Երեկ Երևանում տեղի ունեցավ երկխոսություն՝ Եվրոպայի խորհրդի «դեպի Հայաստան փախստականների հոսքին համապարփակ արձագանքման փաթեթի» իրականացման վերաբերյալ։ Միջոցառումը կազմակերպվել էր ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության և Եվրոպայի խորհրդի համատեղ նախաձեռնությամբ։
2023 թվականին դեպի Հայաստան փախստականների հոսքից հետո Եվրոպայի խորհուրդը մեկնարկեց համապարփակ արձագանքման փաթեթ՝ 2.8 միլիոն եվրո ընդհանուր բյուջեով։
Քննարկումների ընթացքում ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչները հայտարարեցին, որ հաջողությամբ կառավարում են փախստականների հոսքը։ Մասնավորապես, Ներքին գործերի փոխնախարարը նշեց, որ ակտիվացել է Ղարաբաղից տեղահանված անձանց քաղաքացիություն ստանալու գործընթացը։ Սոցիալական ապահովության փոխնախարարը նշեց, որ փախստականների համար բնակարանային ծրագիրը գործում է, նույնիսկ 240 փոքր ընտանիք արդեն բնակարաններ է գնել։ Նա նշեց, որ Արցախի բնակիչների համար բնակարանային ծրագիրը գնահատվում է 1.5 միլիարդ եվրո և ուղղված է փախստականների լիարժեք ինտեգրմանը։
Քննարկումներին տեղահանված ղարաբաղցիների ներկայացուցիչներ չկային, և տարօրինակ է, որ Եվրոպայի խորհուրդը գնահատում է նախագծի արդյունքները՝ առանց հարցնելու փախստականների կարծիքը։ Գուցե կարծում են, որ ղարաբաղցիները լեզու չունեն և չեն կարողանում արտահայտել իրենց կարծիքը, կամ որ ղարաբաղցիները վարակիչ են և չպետք է նրանց հետ հանդիպել։
Իրականում, քննարկումների ժամանակ ղարաբաղցիների մասին գրեթե չի խոսվել. քննարկումը կենտրոնացած էր վերացական փախստականների վրա։ Ներքին գործերի փոխնախարար Արմեն Ղազարյանն ասել է, որ Հայաստանը ընդունել է բազմաթիվ փախստականների հոսքեր՝ Իրաքից և Սիրիայից (նա չի հիշատակել Ռուսաստանի կամ Ուկրաինայի մասին), բայց ղարաբաղցի փախստականները յուրահատուկ են, քանի որ նրանց մեծ մասը մնացել է Հայաստանում։ Այսինքն՝ միայն դա է յուրահատկությունը։
Եթե սենյակում ղարաբաղցիներ լինեին, նրանք կհանեին իրենց կապույտ հայկական անձնագրերը և կհարցնեին, թե ինչպես կարող են երկրի քաղաքացիները փախստական լինել իրենց սեփական երկրում։ Նրանք Եվրոպայի խորհրդին կասեին, որ բնակարանային վկայականներով գնված տները հիմնականում խարխուլ տներ են, որոնք պատկանում են հայաստանցիների, ովքեր նույնիսկ հույս չեն ունեցել վաճառել իրենց տները այդքան բարձր գնով։ Բայց նույնիսկ այս հին տների համար վկայականները բավարար չեն, և մարդիկ ստիպված են վարկեր վերցնել՝ տարիներ շարունակ պարտքերի մեջ հայտնվելով։
Ղարաբաղցիները կասեին, որ Հայաստանում ներկայումս աշխատող 30,000 մարդկանցից նույնիսկ 1 տոկոսը չի աշխատում իր ոլորտում՝ օգտագործելով իր գիտելիքները, փորձը և ստեղծագործական ներուժը (բացառությամբ զինվորականների): Մեծ մասն աշխատում է ամենացածր վարձատրվող աշխատանքներում, չնայած արցախցիների որակավորումը Հայաստանում չի վիճարկվել մինչև 2023 թվականը։
Եվրոպական կազմակերպությունները, մասնավորապես՝ Եվրոպայի խորհուրդը, իսկապես զգալի ռեսուրսներ են ներդնում Արցախի ժողովրդի սոցիալական և հոգեբանական խնդիրների լուծման գործում, ինչը շատ կարևոր է: Այնուամենայնիվ, այդ ռեսուրսների արդյունավետությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ է, առաջին հերթին, ներգրավել հենց Արցախի ժողովրդին կարիքների գնահատման, առաջնահերթությունների սահմանման և նախագծերի մոնիթորինգի գործընթացում:
