Արցախի ներկայացուցչությունում տեղի ունեցած լսումները, որոնց ընթացքում Արցախի խորհրդարանի խոսնակ Աշոտ Դանիելյանը հայտարարեց, որ Արցախի հարցը փակված չէ, փոքր, բայց նկատելի երկրաշարժ առաջացրին հայ հասարակության մեջ։
Իշխանությունները պատասխանեցին կառավարության շենքի խուզարկությամբ։ Նիկոլ Փաշինյանն իր հերթին հայտարարեց, որ Ղարաբաղի հարցը փակված է, արցախցիների վերադարձ չի լինի, և որ նրանք, ովքեր «ինչ-որ տեղ» հակառակն են պնդում, պատերազմ են հրահրում։ Ավելին, Փաշինյանը կոչ արեց Բաքվին փոխադարձաբար փակել դուռը արցախցի փախստականների և այն 300,000 ադրբեջանցիների “վերադարձի” համար, որոնց Ալիևը մտադիր է վերաբնակեցնել Հայաստանում։
Իշխանությունների քաղաքականությունը պարզ է, բայց հասարակության մնացած մասի արձագանքը ինքնասպանական է թվում։
Խորհրդարանական ընդդիմության մի մասը բացահայտ խոսում է միայն արցախցիների վերադարձի մասին՝ առանց պնդելու քաղաքական գործընթացը վերսկսելու վրա։ Նրանք «բացատրում» են, որ սա ճիշտ մոտեցում է, քանի որ այս պահանջը «չի խոչընդոտում» խաղաղության գործընթացին, բայց անուղղակիորեն ենթադրում է միջազգային երաշխիքների և խաղաղապահների առկայություն, և, հետևաբար, որոշակի քաղաքական քայլեր։
Սերժ Սարգսյանի կուսակցությունը պնդում է, որ 2019 թվականի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջարկության համաձայն՝ խնդիրը կարող էր լուծվել առանց պատերազմի և տեղահանության։ Այն կոչ է անում վերադառնալ միջազգային միջնորդությանը։
Սակայն, լայն հանրության շրջանում տարածված միտումն այն է, որ Արցախի ժողովուրդը բաց է թողել «նավակը», երբ 2020 թվականի պատերազմից հետո իր ողջ հույսը դրել է ռուսների վրա և, իբր, չի պահանջել միջազգային ուժեր։
Արցախի ներկայացուցչությունում լսումներից հետո բավականին հայտնի և մտածող բլոգերը ողջունել է այն փաստը, որ արցախցիները վերջապես որոշել են բացահայտ պայքարել իրենց իրավունքների համար։ Սակայն նա անմիջապես ավելացրել է, որ եթե Արցախը այդքան կառչած չլիներ ռուսներին, շրջափակումն ու տեղահանությունը կարող էին տեղի չունենալ։
Մինչդեռ, ոչ այնքան հարգված բլոգերներն ու «իրավապաշտպանները» առցանց ցեխ են թափում Արցախի ժողովրդի վրա՝ փորձելով արդարացնել տեղահանությունն ու պարտությունը՝ մեղադրելով Արցախի ղեկավաությանը սև կոռուպցիայի և արցախցիներին՝ նյութապաշտության մեջ։
Սա շատ տարածված կարծիք է, որն ակտիվորեն աջակցվում է կառավարամետ և այլ լրատվամիջոցների կողմից։ Ո՞րն է նման չափազանց կողմնակալ և ոչ իրատեսական գնահատականների պատճառը։ Ի վերջո, բոլորի համար ակնհայտ է, որ ագրեսորը Ադրբեջանն էր՝ Թուրքիայի, Իսրայելի և Պակիստանի աջակցությամբ, որ Ռուսաստանը գործել է Բաքվի կողմից և բռնի ուժով զորքեր է մտցրել Արցախ, և որ Հայաստանի կառավարությունը չի կատարել իր պարտավորությունները՝ պաշտպանելու Արցախի ժողովրդի իրավունքները։
Սա է հենց պատասխանը՝ մեղքը շեղել Ադրբեջանից, Թուրքիայից, Ռուսաստանից, Իսրայելից և Հայաստանի կառավարությունից և մեղադրել Արցախի ժողովրդին իրավիճակը սխալ գնահատելու մեջ։
Բայց արդյո՞ք Արցախի ժողովուրդն է պահանջել ռուսական զորքերի մուտք 2020 թվականին։ Արդյո՞ք Արցախի ղեկավարությունն է ստորագրել նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը։
Մի՞թե Արցախի ժողովուրդը բողոքի ցույցեր չի անցկացրել Ստեփանակերտում՝ շրջապատված ադրբեջանցիներով, թուրքերով և ռուսներով, կոչեր անելով Ֆրանսիային, ՄԱԿ-ին և Կարմիր խաչին։ Մի՞թե արցախցիները չէին բողոքի ցույցեր անցկացրել ռուս խաղաղապահների բազայի մոտ և մի՞թե նրանք չեն շրջել ռուսական ԲՄՊ-ն՝ ի նշան բողոքի։ Մի՞թե Արցախի ժողովուրդն է արգելել ֆրանսիացի քաղաքապետերի բեռնատարների մուտքը Արցախ։ Եվ մի՞թե ռուսական ռազմական բազաները հանգիստ չեն զգում Հայաստանում հենց հիմա։
Եվ ինչպե՞ս են պատկերացնում նրանք, ովքեր չգիտեն, թե ինչ է տեղի ունեցել Արցախում 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ից հետո, արցախցիների կողմից չձեռնարկված «ճիշտ» քայլերը։ Չէ որ արդեն 2022 թվականի մարտին, երբ Ստեփանակերտից Բերձոր տանող «շրջանցիկ» ճանապարհին կրակ բացեցին հայկական մեքենայի վրա և ոստիկաններ սպանվեցին, ռուս խաղաղապահների նկատմամբ վերաբերմունքը կտրուկ փոխվեց։ Դրանից հետո Ռուսաստանի «խաղաղապահությունը» ընկալվում էր որպես օկուպացիա, և այս ընկալումն ավելի ամրապնդվեց Քարագլուխի հետ կապված միջադեպից և Փարուխի հանձնումից հետո։
Արցախի ներկայացուցիչները նշում են, որ առանց Հայաստանի աջակցության, առանց տեղի ունեցածի իրական պատճառները հասկանալու և գնահատելու, անհնար կլինի պաշտպանել ոչ միայն արցախցիների, այլև ամբողջ Հայաստանի իրավունքները։ Նույնիսկ եթե Արցախը մեղադրվի ապագա բոլոր պատերազմների համար, դա չի լուծի հայ ժողովրդի խնդիրները․ եթե թշնամիներին անվանեն «բարեկամներ», իսկ արցախցիներին՝ թշնամիներ։
