Տոնավաճառ-ցուցահանդես, որ Արցախով էր շնչում

Այսօր Երևանի Մոսկավյան 6/7 հասցեն Արցախի համ ու հոտով էր շնչում։ Ժենգյալով հացի ու արցախյան կուրկուտի անուշաբույրը հեռվից էր գրավում անցորդների ուշադրությունն ու արցախյան բարիքները համտեսելու ցանկություն առաջացնում։ Արցախահունչ երգ ու երաժշտության ներքո աշխույժ եռուզեռ էր։ Տաղավարներն առատ էին՝ յուրատիպ ձեռքի աշխատանքներով, առանձնահատուկ մտահղացումներով:

Արաջին անգամը չէ, որ <<Ասկերանցիներ համայնքի զարգացման կենտրոն>> ՀԿ-ն իր տարբեր ծրագրերով մասնակցում է Հայաստանում կազմակերպվող միջոցառումներին, սակայն այս անգամ տոնավաճառ-ցուցահանդեսը կազմակերպվել էր հենց իր նախաձեռնությամբ։

ՀԿ նախագահ Ալլա Արզումանյանն անձամբ իր կողմից արցախյան կուրկուտ էր ներկայացրել, որը գրեթե վերջացել էր կեսօրին մոտ։

-ՀԿ-ի <<Վերածնունդ>> ծրագրի շահառուները՝ Մարինե Գաբրիելյանի գլխավորությամբ որոշեցին տոնավաճառ-ցուցահանդես կազմակերպել, որին մասնակցելու ցանկություն հայտնեցին մեր բոլոր շահառուները, ընթացքում մեզ միացան նաև մի խումբ արցախցիներ ևս, որոնք զբաղվում են փոքր բիզնեսով։ Միջոցառումը փորձնական է, նախատեսում ենք հետագայում ավելի մեծ տոնավաճառ կազմակերպել։ Իհարկե, արդյունքներից ելնելով, կորոշենք հետագա մեր անելիքները,-ասում է Ալլա Արզումանյանը և ավելացնում, որ շահառու կանայք ծրագրի ընթացքում ձեռք են բերել նոր հմտություններ, հաղթահարել են մի շարք դժվարություններ և, իհարկե, ստեղծվել են հաջողությունների պատմություններ։ Միաժամանակ, հույս ունեմ, որ շուտով նոր ծրագրեր կունենանք՝ ի շահ արցախցի ձեռներեց կանանց։

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ օրն աշխատանքային է և մարդիկ այնքան էլ ակտիվորեն չեն կարողանում մասնակցել, միևնույն ժամանակ, վաճառքից այնքան էլ դժգոհ չէին արցախցի ձեռներեցները։ Կարևորն այն է, որ իրենց արտադրանքը հասանելի դարձավ նոր հաճախորդների, ստեղծվեցին նոր ծանոթություններ։ Արցախցիները հաստատակամորեն են տրամադրված և ինչպես իրենք են ասում՝ ամեն ինչ լավ է լինելու․․․

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ

COP29-ը հյուրընկալող Ադրբեջանը մարդու իրավունքների ոլորտում զարհուրելի համբավ ունի. Human Rights Watch

Մարութ Վանյանի լուսանկարում՝ Սարսանգի ջրամբարն է բլոկադայի վերջին օրերին

Ադրբեջանը՝ հանածո վառելիքի խոշոր արտադրող և արտահանող երկիրը, այս տարի հյուրընկալում է ՄԱԿ-ի կլիմայական համաժողովը (COP29):

Միևնույն ժամանակ, ինչպես հիշեցնում է Human Rights Watch միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը, այս երկիրն մարդու իրավունքների ոլորտում զարհուրելի համբավ ունի։

Կազմակերպությունը հիշեցրել է, որ իշխանությունները ձերբակալել են տասնյակ ակտիվիստների և լրագրողների՝ անհիմն և քաղաքական դրդապատճառներով մեղադրանքներով: Ավելին, սահմանափակող օրենքները վրեժխնդրության համար պարզապես իրենց աշխատանքը կատարող ոչ կառավարական ՀԿ-ներին և լրատվամիջոցներին միտումնավոր խոցելի են դարձնում:

Վերջին հալածանքների ալիքը բազմաթիվ ակտիվիստների և քննադատների ստիպել է լքել երկիրը:

Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, որ երկրի հանածո վառելիքի պաշարները աստվածների նվեր են, ինչը ցույց է տալիս, որ երկիրն իրավունք ունի ընդլայնել արդյունահանումը։ Սակայն հանածո վառելիքի այրումը կլիմայի փոփոխության հիմնական շարժիչ ուժն է, և որպեսզի երկրները հասնեն կլիմայի գլոբալ նպատակներին, նավթի, գազի կամ ածուխի նոր նախագծեր չեն կարող լինել:

Ադրբեջանը պետք է ազատ արձակի ազատությունից անարդարացիորեն զրկված բանտարկյալներին և նպաստի համաժողովին լիարժեք և բովանդակալից մասնակցությանը։

ՀԲ. Հայաստանում կանայք նույն աշխատանքի համար 30%-ով ավելի քիչ են վաստակում, քան տղամարդիկ

Հայաստանում աշխատանքային տարիքի կանանց կեսից քիչն է ընդգրկված աշխատուժի կազմում` հիմնականում երեխաների և ընտանիքում հաշմանդամություն ունեցող անձի խնամքի պարտականությունների պատճառով: Աշխատաշուկայում ներգրավված կանայք  վաստակում են միջինում 25-30 տոկոսով ավելի քիչ, քան իրենց արական սեռի գործընկերները, ովքեր զբաղվում են նույնատիպ աշխատանքով, ասվում է Համաշխարհային բանկի կողմից այսօր հրապարակված զեկույցում:

Համաշխարհային բանկի «Հայաստան. երկրի գենդերային գնահատում» զեկույցի տվյալներով չնայած աշխատաշուկայում կանանց մասնակցության ցածր մակարդակի՝ կանանց 68%-ը բարձրագույն կրթություն է ստանում՝ տղամարդկանց 52%-ի համեմատ։ Գնահատմամբ առաջարկվում են քաղաքականության իրագործելի առաջարկություններ` համակարգային փոփոխություն խթանելու համար:

«Հայաստանը կորցնում է աճի կարևոր շահաբաժիններ` չխրախուսելով ավելի շատ կանանց միանալու աշխատուժին: Միայն աշխատուժի կազմում մասնակցության հարցում գենդերային հավասարության հասնելով` Հայաստանի ՀՆԱ-ն հնարավոր կլինի ավելացնել 4-ից 6%-ով: Հավասար աշխատավարձի ապահովումը պետք է լինի կանանց` աշխատուժին մասնակցելու խրախուսող ռազմավարության էական մաս: Այսօր կանայք ստանում են նույն աշխատանքի դիմաց տղամարդկանց վճարվող ժամավճարի մոտ 70%-ը», – ասել է Համաշխարհային բանկի հայաստանյան գրասենյակի ղեկավար Կարոլին Գեգինատը:

Զեկույցում նաև ընդգծվում է տղամարդկանց` բարձրագույն կրթության ոլորտում ընդգրկվածության ցածր ցուցանիշը, որը պահպանվում է մոտավորապես 44%-ի սահմաններում (ի հակադրություն կանանց` 65.1% ընդգրկվածության ցուցանիշի): Տղամարդկանց վրա նաև ազդում է չափահաս տարիքում ավելի բարձր մահացության ցուցանիշը: Չնայած իրենց մարդկային կապիտալի մեծ ներուժին` կանայք դեռևս թերներկայացված են որոշումներ կայացնող գործառույթներում, այդ թվում այնպիսի պաշտոններում, ինչպիսիք են նախարարի, փոխնախարարի ու համայնքապետերի պաշտոնները: Թեև Ազգային ժողովում կանայք ներկայումս կազմում են 35.5%, նախարարների ընդամենը 17% և փոխնախարարների 18%-ն է կին:

Հաշվի առնելով կանանց ավելի բարձր կրթական ցենզը` կանանց պարագայում աշխատաշուկայի միտումների վրա անդրադառնում են գենդերային դերերի վերաբերյալ հասարակության պատկերացումներն, այլ ոչ թե իրական հմտությունները: Թեև ժամանակի ընթացքում ավելացել է բնագիտության, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, ճարտարագիտության, մաթեմատիկայի (ԲՏՃՄ) բնագավառներում կանանց թիվը, նրանք դեռևս կենտրոնացած են ավանդաբար ցածր վճարվող ոլորտներում, ինչպիսիք են կրթությունը և սոցիալական աշխատանքը, մինչդեռ տղամարդիկ գերիշխում են այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են ճարտարագիտությունը և տեխնոլոգիան։

Զեկույցում նաև ընդգծվում է այն, որ Հայաստանում դեռևս կա գենդերային բռնություն, որը լուրջ և միաժամանակ թերի ներկայացված խնդիր է: Օրինակ, 15-59 տարեկան, երբևէ զուգընկեր ունեցած կանանց 18%-ը կյանքի ընթացքում ենթարկվել է ընտանեկան բռնության:

«Հայաստան. երկրի գենդերային գնահատում» զեկույցում թարմ փաստեր են ներկայացված գենդերային խզվածքի վերաբերյալ: Այստեղ նաև ներկայացված են քաղաքականության մակարդակի առաջարկություններ, որոնք կօգնեն փակել Հայաստանում մնացած գենդերային խզվածքները, օրինակ` սոցիալական նորմերի հասցեագրում, օրենսդրական դաշտի ու քաղաքականությունների իրականացման գործում բացերի կամրջում», – նշել է զեկույցի հիմնական հեղինակ, Համաշխարհային բանկի տնտեսագետ Նացուկո Կիսո Նոզակին:

Աշխատուժի կազմում կանանց թվի ավելացման համար անհրաժեշտ է խթանել խնամքի պարտականությունների ավելի հավասար բաժանումն ու հորդորել տղամարդկանց` ստանձնել այդպիսի դերեր: Արդյունավետ միջամտություններից են.

կանանց զբաղվածության դրական կողմերի մասին իրազեկության բարձրացում

երեխաների խնամքի ծառայությունների հասանելիության և օգտվելիության բարելավում

մասնագիտական ուսուցման հնարավորությունների ընձեռում, հատկապես այն ոլորտներում, որտեղ կանայք ավանդաբար թերներկայացված են եղել:

Կրթության հարցում ընտրության և զբաղվածության ոլորտում գենդերային հավասարության հասնելու համար անհրաժեշտ է.

խրախուսել տղամարդկանց, որպեսզի նրանք արժևորեն բարձրագույն կրթությունը` հանուն ավելի լավ հնարավորությունների

խրախուսել կանանց ԲՏՃՄ առարկաներ սովորել դպրոցում բարելավել վերապատրաստումների հասանելիությունը և համապատասխանությունը` աղջիկներին ու տղաներին տալով դպրոցից դեպի աշխատանք սահուն անցման հնարավորություն հավասար արժեքի աշխատանքի դիմաց հավասար վարձատրություն պարտադրելը ևս կարող է օգնել սեռով պայմանավորված վարձատրության խզվածքի հաղթահարմանը:

Առաջնորդության դերերում կանանց առաջ մղելու համար անհրաժեշտ է իրականացնել գենդերազգայուն կրթություն ներդրում կատարել տաղանդավոր կանանց ուսուցման ու զարգացման ոլորտում կիրառել օրինակելի դերեր, որոնք կոգևորեն կանանց և կստանան հասարակության աջակցությունը:

Համաշխարհային բանկի խումբը հանձնառու է արագացնել գենդերային հավասարությունը` ծրագրերի և տարբեր նախաձեռնությունների միջոցով` վերջերս հրապարակված Համաշխարհային բանկի 2024 – 2030 թթ. գենդերային ռազմավարության շրջանակներում:

6,1 մագնիտուդով երկրաշարժ է տեղի ունեցել Մալաթիայում

6,1 մագնիտուդով երկրաշարժ է տեղի ունեցել ներկայիս Թուրքիայի արեւելքում։ Երկրաշարժը տեղի է ունեցել տեղի ժամանակով ժամը 7.46-ին, Մալաթիա քաղաքից 46 կիլոմետր արեւելք։ Օջախը գտնվել է 9 կիլոմետր խորությունում։

Հնարավոր զոհերի եւ ավերածությունների մասին տեղեկություններ առայժմ չեն ստացվել։

Վրաստանը չի մասնակցի Ստամբուլում «3+3» պլատֆորմի նիստին

Վրացական կողմը չի մասնակցի Ստամբուլում հոկտեմբերի 18-ին կայանալիք բանակցություններին Հարավային Կովկասի վերաբերյալ, «3+3» պլատֆորմի շրջանակում։ Այս մասին ՏԱՍՍ-ին հայտնել են Վրաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության մամուլի ծառայությունում։

«Ոչ, մենք չենք մասնակցի Ստամբուլում «3+3» պլատֆորմի նիստին։ Վրաստանը վաղուց հայտնել է, որ չի աշխատում նշված ձեւաչափում»,- ասել է մամուլի ծառայության աշխատակցուհին։

Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը կախված է կողմերից, ոչ թե Վաշինգտոնից․ Միլլեր

Վաշինգտոնը խաղաղության համաձայնագիրը երբեք չի կապել Բաքվում կայանալիք COP29-ի հետ, ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել է ԱՄՆ պետդեպարտամենտի խոսնակ Մեթյու Միլլերը՝ շեշտելով, որ ԱՄՆ-ն ամիսներ առաջ էր դեռ ցանկանում տեսնել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագիրը և կողմերին մղում էր այդ համաձայնագրի տորագրմանը։

Միլլերը հույս է հայտնել, որ այն ի վերջո կստորագրվի։

«Բայց դա կախված է կողմերից, ոչ թե Միացյալ Նահանգներից», – եզրափակել է ԱՄՆ պետդեպարտամենտի խոսնակը:

Զելենսկին «հաղթանակի ծրագրից» մանրամասներ է ներկայացնում Գերագույն ռադայում

BBC

Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին, ելույթ ունենալով Գերագույն ռադայում, խոսել է իր «հաղթական ծրագրի» մասին, որով սեպտեմբերի վերջին մեկնել է ԱՄՆ։ Մինչ այժմ այս պլանը պաշտոնապես և հրապարակային չի ներկայացվել։ 

«Պուտինը խուլ է բոլորի հանդեպ, բայց ուկրաինացիները պետք է փոխեն հանգամանքները, որպեսզի Ռուսաստանը պարտադրվի խաղաղության», – իր ելույթի սկզբում ասել է Զելենսկին։ Նրա խոսքով, ոչ մի ռուսական վերջնագիր իմաստ չի ունենա։

«Պատերազմը կարող է ավարտվել հաջորդ տարի, եթե այդ ծրագիրը կյանքի կոչվի», – ասել է Զելենսկին։

«Հաղթանակի ծրագիրը» բաղկացած է հինգ կետից և երեք գաղտնի հավելվածից։

Առաջին կետը աշխարհաքաղաքական է՝ Ուկրաինային ՆԱՏՕ հրավիրել «հիմա»։

Երկրորդ կետը պաշտպանությունն է. Ռուսաստանի տարածքում գործողությունների շարունակություն և դրա տարածքում հարվածների սահմանափակումների վերացում, գործընկերների հետ ռուսական ավիացիայի համատեղ ոչնչացում, անօդաչու թռչող սարքերի և հրթիռների օգտագործման ընդլայնում և դաշնակցային հետախուզության հասանելիություն: Այս տարրը գաղտնի կիրառություն ունի:

Զելենսկին սա անվանել է պատերազմի վերադարձ ռուսական տարածք. «որպեսզի ռուսները սկսեն հասկանալ, թե ինչ է պատերազմը և իրենց ատելությունը ուղղեն Կրեմլի նկատմամբ»:

Երրորդ կետը զսպումն է. Ուկրաինան առաջարկում է իր տարածքում տեղադրել որոշակի ոչ միջուկային զսպման ռազմավարական փաթեթ, որը բավարար կլինի Ռուսաստանից ցանկացած ռազմական սպառնալիքից պաշտպանվելու համար (կա նաև գաղտնի դիմում՝ ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի ղեկավարները, Ֆրանսիան, Իտալիան և Գերմանիան արդեն ստացել են այն, պարզաբանում է «ՌԲԿ-Ուկրաինա»)։

Չորրորդ կետը Ուկրաինայի տնտեսական ներուժի զարգացումն է և պատժամիջոցների ուժեղացումը (կա գաղտնի հավելված, որը փոխանցվել է ԱՄՆ-ին և ԵՄ-ին):

Հինգերորդ կետը նախատեսված է հետպատերազմյան ժամանակաշրջանի համար. պատերազմից հետո ուկրաինացի զինվորականները կարող են օգտագործել իրենց փորձը ՆԱՏՕ-ի և Եվրոպայի պաշտպանությունն ուժեղացնելու համար, ուկրաինացի զինվորականները կկարողանան փոխարինել ամերիկյան զորախմբի մի մասին Եվրոպայում, ասել է Զելենսկին, հայտնում է «Ուկրաինսկա պրավդան»։

«Ռուսաստանը պետք է ընդմիշտ կորցնի վերահսկողությունը Ուկրաինայի նկատմամբ և նույնիսկ կորցնի նման վերահսկողության ցանկությունը»,- ասվում է Զելենսկու Telegram ալիքում հրապարակված հայտարարության մեջ։ «Սա Ուկրաինայի կյանքի երաշխիքն է, միևնույն ժամանակ Եվրոպայի համար խաղաղության երաշխիք։ Եվ որպեսզի մենք հասնենք դրան, ես ձեզ խնդրում եմ աշխատել Ուկրաինայում և Ուկրաինայում միասնության համար՝ գործընկերների հետ: Համոզել գործընկերներին»:

Ռադայում պլանի ներկայացմանը ներկա են եղել վարչապետ Դենիս Շմիհալը, պաշտպանության նախարար Ռուստեմ Ումերովը, Ուկրաինայի Զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար Ալեքսանդր Սիրսկին, ՍԲՈՒ-ի ղեկավար Վասիլի Մալյուկը և Գլխավոր հետախուզական վարչության պետ Կիրիլ Բուդանովը։

Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը Զելենսկու պլանն անվանել է «անիրական»։

DW. Գերմանացի գիտնականներն օգնել են գտնել Հայաստանի ամենահին տաճարը

DW

Գերմանիայից և Հայաստանից հնագետների խումբը հայկական Արտաշատ քաղաքի մոտ հայտնաբերել է վաղ քրիստոնեական շրջանի նախկինում անհայտ եկեղեցու ավերակներ։ Շինությունը թվագրվում է 4-րդ դարով և Հայաստանի ամենահին տաճարն է, որի գոյությունը հաստատել են հնագետները։

Այսպիսով, եկեղեցում հայտնաբերված փայտե հարթակների մնացորդները վերագրվել են 4-րդ դարին՝ ռադիոածխածնային թվագրման միջոցով։ Բացի այդ, գիտնականները պարզել են, որ սենյակն ուներ պարզ շաղախված հատակ և հախճապակյա սալիկներ: Մարմարի գտածոները ցույց են տալիս, որ եկեղեցին շքեղ զարդարված է եղել Միջերկրական ծովից բերված այս նյութով։

Սա «վաղ քրիստոնեության սենսացիոն վկայությունն է Հայաստանում», – ընդգծեց հետազոտական ​​խմբի ղեկավար, հնագետ Ախիմ Լիխտենբերգերը Մյունստերի համալսարանից։

Այս տարածաշրջանում նախկինում ութանկյուն եկեղեցիներ չեն տեսել, սակայն նման կառույցները հնագիտական ​​հանրությանը քաջ հայտնի են Միջերկրական ծովի արևելյան մասում, որտեղ դրանք հայտնվել են 4-րդ դարում, պարզաբանեց ՀՀ ԳԱԱ Մկրտիչ Զարդարյանը։

Ըստ ավանդության՝ հայոց թագավոր Տրդատ III-ը 13 տարի գերության մեջ է պահել Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչին Արտաշատի շրջակայքում՝ մինչ 301 թվականին նրա կողմից քրիստոնեություն ընդունելը։ Հայտնաբերված ավերակներից ընդամենը մեկ քայլի վրա է գտնվում Խոր Վիրապի հնագույն վանքը, որը հիշեցնում է, որ Հայաստանը առաջին քրիստոնյա պետությունն է աշխարհում։

“Ներկայացրել եմ, թե գումարային աջակցության ծրագրերի չշարունակվելու պարագայում ինչ խնդիրներ կարող են առաջանալ”

Արցախից բռնի տեղահանված բազմաթիվ անձինք դուրս են մնացել 40+10 հազար ծրագրից։ Այս մասին այսօր հրավիրած ասուլիսում ասաց արցախցի հասարակական գործիչ Լիաննա Պետրոսյանը։

«Սա արդեն իսկ հետեւանքներ է ունենում։ Մենք ունեինք 2020 թվականին տեղահանվածներ, ովքեր 2023 մայիսից հետո Արցախի կառավարությունից չէին ստանում բնակվարձ, եւ գրեթե 10 ամիս մոտ 6000 հազար մարդ չէր կարողանում իր բնակվարձի փոխհատուցումը պետությունից ստանալ ու հոգալ իր կարիքները։ Վերջին փոփոխություններով, այո, նրանց մի մասն ընդգրկվեց ծրագրում, իսկ այն մարդիկ, ովքեր ոչ օպերատիվ շտաբի տվյալների բազայում կան, ոչ 100 հազար դրամ աջակցության ծրագրի շահառու են, փաստացի դուրս մնացին եւ հետեւանքները կրում են առ այս պահը։ Այսինքն՝ կան ընտանիքներ, որոնք ավելի քան մեկ տարի ոչ մի ծրագրից չեն կարողանում օգտվել, եւ կառավարությունը ոչ մի քայլ չի անում, որպեսզի այդ անձինք ընդգրկվեն ծրագրերում։ Թեպետ, նրանց թիվն այնքան էլ մեծ չէ եւ նրանք մեծ բեռ չեն հանդիսանալու կառավարության համար»,- ասաց Լիաննա Պետրոսյանը։

Նա նշեց, որ կառավարության ներկայացուցիչների հետ հանդիպում է ունեցել ու ներկայացրել խնդիրները՝ եւ բնակապահովման, եւ  40+10 հազար ծրագրերի վերաբերյալ։ Ներկայացրել է, թե գումարային աջակցության ծրագրերի չշարունակվելու պարագայում ինչ խնդիրներ կարող են առաջանալ։ «Իմ առաջարկները, կարծիքները ընդունելի եղան, ցավոք սրտի, հետագա քայլեր դեռեւս չկան։ Այս պահին գոնե 40-10-ի հետ կապված որեւէ փոփոխություն չկա, չնայած սոցնախարարության կողմից արդեն իսկ շրջանառության մեջ է դրվել հաջորդ տարվանից մասամբ շարունակելի լինելու հանգամանքը։ Այսինքն՝ մեր ներկայացրած կետերն ընդունվել են, բայց չեն իրագործվել, որովհետեւ առ այս պահը տարբեր հոլովակներով շրջանառվում է, որ 40+10-ը չի շարունակվելու բոլորի համար անխտիր։ Չնայած ես չեմ պատկերացնում, թե դրա հետեւանքներն ինչպիսին է լինելու տեղահանվածների համար»,- ասաց նա։

Լիաննա Պետրոսյանն ասաց, որ կառավարության ներկայացուցիչները ներկայացնում են, թե հանրային լայն քննարկման արդյունքում են որոշումները կայացվում, բայց փաստերը հակառակն են ապացուցում։ Եթե լինեին հանրային լայն քննարկումներ, եւ մարդկանց արձագանքը հաշվի առնվեր, իրավիճակն այլ կլիներ, որոշումներն այլ հիմքերի վրա կընդունվեին։

ՀՔԱՎ Վանաձորի գրասենյակի փաստաբան Անի Չատինյանն էլ ասաց, որ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության մասնագետներն իրենց տեղեկացրել են, որ մինչեւ դեկտեմբերի 31-ը 40+10 հազար ծրագիրը շարունակվելու է, այնուհետեւ լինելու է սոցիալական աջակցության նոր ծրագիր։ Նոր ծրագրի նախագիծը խոստացել են դնել հանրային քննարկման, դեռ պարզ չէ, թե ինչ շրջանակներ կներառվեն ծրագրում։ «Չեմ կարծում, որ ճիշտ կլինի ծրագրը դադարեցնել, որովհետեւ բնարականային ապահովման ծրագրի իրագործումը լիարժեք չէ, եւ այս ծրագրի իրականացման համար բազմաթիվ խոչընդոտներ ու խնդիրներ կան։ Մարդիկ քաղաքացիության ստացման ու փաստաթղթերի հետ կապված բազմաթիվ խնդիրներ ունեն»,- ասաց Չատինյանը։

«Հակամարտության լրագրության դրվագներ» ցուցահանդես Իջեւանում

Հոկտեմբերի 22-ին Իջևանում կմեկնարկի «Հակամարտության լրագրության դրվագներ» ցուցահանդեսը։

Ցուցադրությանը կներկայացվեն արցախյան հակամարտությունների և տեղահանության ընթացքում հավաքագրված արխիվային տեսանյութերը, լուսանկարները, վավերագրական ֆիլմերն ու մուլտիմեդիա նախագծերը։

Ցուցադրության բացումը տեղի կունենա Լոֆթ Իջևանում (Հասցե՝ Ա. Մելիքբեկյան 4)։

Այն բաց կլինի հոկտեմբերի 22-31-ը, ամեն օր՝ ժամը 11:00-18:00-ը:

Հադրութի անկումը. Միացումի խորհրդանիշ, թե՞ ճանապարհ դեպի Շուշի

Ավելի քան չորս երկար ու ցավալի տարիներ են անցել Հադրութը ահաբեկչական, ֆաշիստական ​​Ադրբեջանին հանձնելուց հետո։ Բայց հադրութցիների ոչ մի հարցի պատասխան չտրվեց, էլ չեnq խոսում այն ​​մասին, որ Միացումի բնօրրանի կորստի համար ոչ ոք չի պատժվել։

Գաղտնիք չէ, որ Հադրութը միշտ էլ տարբերվել է Արցախի մյուս շրջաններից։ Արցախցիներն իրենք են խոստովանում հադրութցիների մտավոր ուժը, յուրահատուկ մշակույթը և բարբառի յուրահատկությունը։ Հադրութցի կանանց բարձր կազմակերպվածությունը միշտ էլ հայտնի է եղել արցախցիների շրջանում։ Նրանք հմուտ դերձակուհիներ էին, գերազանց տնային տնտեսուհիներ, որոնք համատեղում էին գյուղացի կնոջ տքնաջան աշխատանքը և մտավորական էին աշխատավայրում։ Իսկ թթուների տարբերվող տեսականիներին, թխվածները հայտնի էին ողջ Արցախում։

Բայց 1988-ից հետո Հադրութը հայտնի դարձավ որպես «Միացում» գաղափարախոսության օրրան, քանի որ ազգային-ազատագրական շարժման գրեթե բոլոր առաջնորդները հադրութցի էին։

Ըստ ամենայնի, հենց դրա համար էլ Հադրութը միշտ ոսկոր է եղել հայոց պետականությունը կործանելու ձգտողների կոկորդին։ Դեռ 90-ականներին «Միացում» շարժման առաջնորդ Իգոր Մուրադյանին անվանում էին «ԽՍՀՄ-ը կործանող մարդ», իսկ ինքը՝ Իգորն ասում էր, որ «մեզ դրա համար չեն ների»։

Չներեցին։ Հադրութն այնքան անսպասելի հանձնվեց, որ մինչ օրս չի տեղավորվում «բանակցային գործընթացի» և «Ինքնապաշտպանության ուժերը ԼՂՀ շրջակա տարածքներից դուրս բերելու» տրամաբանության մեջ։

Դեռևս 2016 թվականին սկսեց ուրվագծվել Ռուսաստանի՝ դեպի իրանական սահման վերադառնալու ձգտումը, որտեղ նրա սահմանապահ զորքերը պարեկություն էին անում մինչև 1991 թվականի ապրիլը։ Դեռ այն ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Արցախի և Ադրբեջանի շփման գիծն անցնելու է այսպես կոչված «իններորդ կիլոմետրով»։ Եվ այն ժամանակ էլ պարզ էր, որ 1994 թվականին ձեւավորված տարածքի թեկուզ մեկ սանտիմետրը թշնամուն հանձնելը նախ կհանգեցնի Հադրութի կորստին, իսկ հետո՝ ողջ Արցախի։

Ռուսաստանի նպատակը Իրան հասնելն էր։ Բայց այդ տարածքները միայն Ռուսաստանի թիրախը չէր. իրանա-իսրայելական առճակատումը նոր թափ էր ստանում։ Իսրայելն այլեւս չէր թաքցնում իր հետաքրքրությունը Արաքսի հովտի նկատմամբ և Ադրբեջանին ինտենսիվ զինում էր ժամանակակից զինատեսակներով։

Երկու «շահագրգիռ կողմերի» համար էլ կոկորդին ոսկոր էր Արցախի պաշտպանության բանակը, որի վերահսկողության տակ էր իրենց հետաքրքրող ողջ տարածքը։

Քանի որ մեզ հայտնի չեն ռուս-թուրքական-ադրբեջանական եռյակի իրական ծրագրերը, կարելի է միայն ենթադրել, թե ինչու Արցախի ամբողջական բռնազավթումը սկսվեց հենց Հադրութից։

Տարբերակ 1. Հադրութը ոչնչացվել է որպես Միացումի խորհրդանիշ և բնօրրան։

Տարբերակ 2. Հադրութը պետք էր Շուշի տանող ճանապարհի համար։

Երկու տարբերակներն էլ գոյության իրավունք ունեն։ Եթե ​​հիշում եք Ալիևի խոսքերը Շուշին գրավումից հետո, նա ոգևորված բացականչեց. “Վերջ, այլեւս Միացում չկա, մոռացեք Միացումի մասին”։

Այսինքն՝ Ալիևը ակամա հրապարակել է հայկական պետականությունը ոչնչացնելու ծրագիր, որը վտանգի տակ կլիներ Արցախի ամբողջական կորստից հետո։ Այն, որ պարտված Հադրութը ճանապարհ բացեց դեպի Շուշի, կասկածից վեր է։

Այստեղից էլ հաջորդ հարցը՝ ո՞վ խաղաց հանցագործ, նացիստական ​​ռուս-թուրքական-ադրբեջանական եռյակի հետ մեկտեղ։ Ինչո՞ւ չի կազմակերպվել Հադրութի պաշտպանությունը. Չէ՞ որ 90-ականներից դեռ առաջնագծում կային խրամատներ, ու մի երկու օրում հնարավոր էր մարտական ​​դիրքեր տեղադրել, որոնք կփակեին ադրբեջանական զորքերի ճանապարհը դեպի քաղաք։

Թեև, դատելով Հադրութի շրջանի և քաղաքի մերձակա գյուղերի բնակիչների վկայություններից, ադրբեջանական զորքերը և վարձկան դիվերսանտները գյուղեր ու քաղաք են մտել թիկունքից։ Ինչպե՞ս է հակառակորդը հայտնվել մարզի բարձր լեռնային գյուղերում. չէ՞ որ նույնիսկ քայլելու ահռելի արագությամբ մի քանի օրում անհնար կլիներ Արաքսի դաշտի մարտական ​​դիրքերից հասնել Դիզափայտ լեռ, Տումի, Մոխրենես, Մեծ Թագեր գյուղեր, այսինքն՝ դեպի խորը թիկունք եւ այնտեղից իջնել Հադրութ։

Պատերազմի մեկնարկի արդեն երկրորդ-երրորդ օրը բուն Հադրութում անծանոթ մարդիկ հայտնվեցին ահավոր կեղտոտ հագուստով, մազոտ, լուռ, հայերեն մի քանի բառ արտասանելով, ինչը անվստահություն առաջացրեց տեղի բնակիչների մոտ։ Այդ օրերին էր, որ ամբողջ քաղաքով մեկ լուրեր տարածվեցին, որ մեր ուղղությամբ հակառակորդի դիվերսիոն խումբ է շարժվում՝ բաղկացած իրական հրոսակներից։ Թե ով է տարածել այս լուրերը, մնում է անհասկանալի։

Բայց քաղաքով մեկ արդեն լուրեր էին տարածվում, որ ինչ-որ անծանոթներ մտնում են տներ՝ հիմնականում առաջնագծում գտնվող զինվորականների, և աստիճանաբար տեղավորվում։

Նկուղներում թաքնված կանանց ու երեխաների մոր այդ լուրերը շուտով վերածվեցին խուճապի: Քաղաքի բնակչությունը հապճեպ սկսեց լքել այն։ Մարդիկ վախենում էին մտնել սեփական տները և վերցնել ոսկյա զարդերը, փողը, փաստաթղթերը՝ վախենալով այնտեղ հանդիպել խորհրդավոր անծանոթ մարդկանց։

Միաժամանակ, երբեմն-երբեմն առաջնագծից եկած զինվորականներն ասում էին, որ ինչ-որ մարդիկ համոզում են զինվորականներին չդիմադրել, չկռվել թշնամու դեմ, քանի որ «հողերը վաճառվել են, դիմադրությունն անիմաստ է»։ Թե ովքեր էին այդ մարդիկ, ում անունից էին խոսում, ով վաճառեց հողերը, մնաց մի առեղծված, որը չպարզվեց նույնիսկ 4 տարի անց։

Հոկտեմբերի 6-7-ը քաղաքում գործնականում մարդ չէր մնացել։ Ազոխ գյուղ է տարհանվել մի քանի օր հակառակորդի կրակոցներին ենթարկված հոսպիտալը։ Բարեբախտաբար, բժիշկներից և բուժանձնակազմից ոչ ոք չի տուժել։

Քաղաքում մնացած մի քանի տասնյակ խաղաղ բնակիչները լքել են քաղաքը գնդացիրների կրակոցների ներքո։ 23 տղամարդ՝ Հադրութի քաղաքապետի գլխավորությամբ, մարտի մեջ մտան քաղաքի վերին մասում՝ եկեղեցու մոտ, բայց քանի որ ուժերը անհավասար էին, նրանք նույնպես ստիպված էին լքել քաղաքը, քանի որ մեկ մարդ զոհվեց, մի քանիսը վիրավորվեցին, իսկ դիմադրությունն անօգուտ էր։

Թե ինչ եղավ նրանց հետ, ովքեր չցանկացան կամ չհասցրին լքել քաղաքը և մոտակա գյուղերը, հայտնի է գրեթե բոլորին. 23 մարդ դաժանաբար սպանվեց իրենց տներում կամ հողամասերում։ 16 մարդ, այդ թվում՝ 4 կին և երկու երեխա, անհայտ կորած են համարվում։

Հադրութի անկման առեղծվածային պատմությունը մինչ օրս չի արժանացել ոչ պատշաճ վերլուծության, ոչ էլ քաղաքական գնահատականի։ Ընդհանրապես, 2020 թվականի իրադարձությունները երկրորդ պլան են մղվել 2023 թվականի սեպտեմբերի նոր ցեղասպանությունից և Արցախի ողջ բնակչության զանգվածային արտագաղթից հետո։

Եվ այնուամենայնիվ, ինչո՞ւ Հադրութը հանձնվեց։ Որպես Միացումի խորհրդանիշ, թե՞ ճանապարհ դեպի Շուշի։

Մարգարիտա Քարամյան

Ամոթ, լաց ու “ծիծաղ”, որ կոչվում է արցախցիների բնակարանային խնդիր

Հասարակական գործիչ Լիաննա Պետրոսյանը մի շարք հակափաստարկներ է ներկայացրել Արցախից բռնի տեղահանվածների՝ ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու համար եւ բնակապահովման ծրագրին չդիմելու վերաբերյալ:

«Չորս ամսվա ընթացքում 1.100 դիմումի եւ տրամադրված 30 հավաստագրի փաստը ոչ թե պետք է դրոշակ սարքել ու ծածանել, ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարություն, այլ՝ ամոթից գետինը մտնել», գրում է Լիանան:

Երբ արցախցիները խոսում են իրենց բնակարանային խնդիրների մասին, Հայաստանում շատերը հակադարձում են ասելով, որ իրենց համար երկնքից մանանա չի թափվում, որ իրենց համար էլ է դժվար: Այո, դժվար է, Հայաստանը Նորվեգիա չէ, բայց ով գոնե չորս պատ ու կտուր ունի, դա հիմնական ծախսերից ազատվում է: Բռնի տեղահանված արցախցիները ՀՀ կառավարության ֆինանսական աջակցությունը չեն վատնում Դուբայում հանգստանալու համար: Բնականաբար, այդ գումարով նրանք վճարում են (ո՞վ գիտի, գուցե մի բան էլ ավելացնելով) վարձած բնակարանի համար: Այլ կերպ ասած, վերադարձնում են այնտեղ, որտեղից ստացել են:

Ի լուր հեգնողների նշենք, որ ասում են՝ դեկտեմբերին ավարտվելու է 40+10 հազար ծրագիրը: Աջակցություն է տրամադրվելու միայն խոցելի խմբերի:

Ստացվում է` տեղահանված, տուն ու հայրենիք կորցրածները մի տարի անց այլեւս խոցելի՞ չեն։ Ուզում եք ասել` մի տարում էնպես են վերականգնվել, հատկապես` մեր երկրի էս հրաշալի սիրառատ մթնոլորտում, որ բոլոր խնդիրները հաղթահարել են, ու բոլորը կարող են բնակարանի հարցն ինքնուրույն լուծել ու անցնել առա՞ջ։ Առանձնակի սադիզմի դրսեւորում է հենց ձմռանը` հունվարին ծրագիրը դադարեցնելը, երբ մարդիկ ամենաշատ ծախսն են անում ջեռուցման վրա, գրում է Լիլիթ Բլեյանը:

Գորիսում իմ կիսագորիսեցի, կիսաղարաբաղցի ընկերը ցույց տվեց ինձ այս շենքն (լուսանկարում) ու ասաց, որ ղարաբաղցիների համար են վերանորոգում: Ինչ-որ հին, լքված շենք էր նախկինում: Քաղաքապետ Առուշանյանը հատուկ վերաբերմունք ունի ղարաբաղցիների հանդեպ, ասում է իմ ընկերը:

Մեկ տարում քանի՞ այսպիսի լքված շենք կարելի էր վերանորոգել: Հայաստանի գրեթե բոլոր քաղաքներում այսպիսի շենքեր կան, բայց չկա ցանկություն, չկա մոտիվացիա, չկա էնտուզիազմ:

Ժովովրդագրական, տարածքային համաչափ զարգացման խնդիրներ ունեցող Հայաստանում այսպիսի սոցիալական քաղաքականությունը պարզապես աղետ է: Լավ, ենթադրենք ՀՀ կառավարությունը մեկ տարով էլ է երկարեցնում (մեկ էլ տեսար ԵՄ, ԱՄՆ հերթական անակնկալ փոՂանցումն արեցին) 40+10 հազար ծրագիրը, միթե՞ դա խնդրի լուծում է: Մեկ տարի հետո նույն պատկերն է լինելու:

Մինչ կառավարությունը ծրագրեր է մշակում, մի աղետով անցած, մյուսի դեմ կանգնած ժողովուրդն էլ պատերազմում են սոցցանցերում.

Ձեր Քոչարյանն ու Սերժը, ձեր Հակոբջանյանը, Երեւանի երկնաքերերը, Կոնգրես հյուրանոցը, Հյուսիսային պողոտան ու Հիգերրորդ ալիքը, մեր հարկերը, չտված ջուրը…: Բա Փաշինյա՞նը… Եվրոպայից փողերը վերցնում, մեզ մի թուլափայ է տալիս, հեծանիվը, Աննայի սթորիներն ու Սրբազանի շարժումը…

Հունցու շոռ ըս տամ, էլլհա բիդի տոն ըս կյամ (ուր գնում, վերջում տուն ես գալիս):

Վերադառնալով բնակարանային խնդրին: 30 հավաստագիր: Մեկ տարի անց  30 հավաստագիր:

Քրոջս հարցնում էի, տեսե՞լ է, որ Ալիեւն իրենց տունը Ստեփանակերտում ուսանողական դորմի է վերածել: Տեսել եմ, ասում է նա, հարեւանս լինքն ուղարկել է: Նայում ենք` եւ լացում եւ ծիծաղում, ի՞նչ անենք: Այսպես, ամոթի, լացի ու “ծիծաղի” ընտրություն, որ կոչվում է բնակարանային խնդիր:

Հ.Գ. Նորվեգացի իմ մի ծանոթ Հայաստանում եւ Ղարաբաղում տեսնելով սովետական կիսաքանդ գործարաններն ու շենքերը, ասում էր․ Եվրոպայում սրանցից հաստատ կրեատիվ մի բան կմոգոնեին: Ի՞նչ ափսոս է…

 Բայց իզուր է համեմատությունը, կա Նորվեգիա, կա Նիգերիա, ինչպես ասում են: Ասում են նաեւ, քյասիբն իր խելքից է քյասիբ:

Մարութ Վանյան