«Երբ ես դառնամ նախագահ, ես կպաշտպանեմ հալածված քրիստոնյաներին, կաշխատեմ դադարեցնել բռնությունն ու էթնիկ զտումները, և մենք կվերականգնենք խաղաղությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև», – իրեն պատկանող Truth սոցիալական ցանցում գրել է ԱՄՆ նախագահի հանրապետական թեկնածու, նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփը՝ չնշելով, թե ինչպես է դա անելու։
Kamala Harris did NOTHING as 120,000 Armenian Christians were horrifically persecuted and forcibly displaced in Artsakh. Christians around the World will not be safe if Kamala Harris is President of the United States. When I am President, I will protect persecuted Christians, I will work to stop the violence and ethnic cleansing, and we will restore PEACE between Armenia and Azerbaijan.
Նա օգտագործել է հենց “Արցախ” տեղանունը, սակայն չի հիշատակել, թե ինքը ի՞նչ է արել 2020-ի 44-օրյա պատերազմին նույն Արցախում, երբ դեռ ԱՄՆ նախագահ էր։
Հիշեցնենք, նա ոչ միայն թույլ տվեց թուրքերին ներխուժում Արցախ, զավփել եւ կոտորել, այլեւ հրաժարվեց Մինսկի խմբի համանախագահի իր պարտականությունից եւ թույլ տվեց Ռուսաստանին Թուրքիայի հետ միասին զավթել Արցախի մի մասը, հատկապես Հադրութը, Շուշին, Իրանի հետ սահնաբակից Քաշաթաղը եւ Հայաստանի միջնաբերդ Քարվաճարը։ Նա թույլ է տվել ռուսական զորքերի մուտքն Արցախ և ռուս-թուրքական հետախուզական կենտրոնի բացումը Ակնայում։ Նա չի պնդեն ՄԱԿ կամ այլ միջազգային զորքերի ներկայությունը։ Երբ պատերազմի թեժ պահին նրան հարցրել են, թե ինչ է մտածում այդ ամենի մասին, նա ասել է՝ “Տեսնենք, հայերը կդիմանա՞ն”։
2020-ի պատերազմի օրերը ընտրված էին ոչ պատահական՝ երբ ԱՄՆ-ում նախագահական նախընտրական ժամանակաշրջան էր, եւ հենց Թրամփը թույլ տվեց սկսել ագրեսիան։ Պատերազմը կանգնեցվեց ընտրություններից հետո, երբ պարզ դարձավ, որ նախագահ է ընտրվել Բայդենը։ Նա մի քանի ամիս հետո ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը, բայց դա իրավաքաղաքական հետեւանք չունեցավ։ Օրինակ, 1921 թ․ Կարսի պայմանագիրը անօրինական չճանաչվեց։
Հետագայում Բայդենի ներկայացուցիչիչը մասնակցեց Պոլսում 2023-ի սեպտեմբերի 17-ին կայացած գաղտնի ժողովին ՌԴ եւ ԵՄ մասնակցությամբ, որտեղ եւ հավանություն տրվեց սեպտեմբերի 19-ի ագրեսիային Արցախում։
Բայդենի վարչակազմն ոչինչ չարեց, որ տապալի ռուս-թուրքական պլանները Հայաստանի հանդեպ եւ դեմոկրատ նախագահ Վիլսոնին հարիր լուծում չառաջարկեց, խուլ ու հնազանդ պաշտպանելով Իսրաելի կողմից սատարվող ռուս-թուրքական պլանը։
Հիմա Թրամփը հիշել է, որ հայերը քրիստոնյա են, անշուշտ Բայդենի՝ Ալիեւին եւ Փաշինյանին հղած նամակից հետո, որտեղ նա ինչ-որ “համարձակ” քայլեր է առաջարկել։ Այդ քայլերը, ենթադրաբար, կապված են Ռուսաստանի եւ Իրանի դեմ քաղաքականության եւ տարածաշրջանը Թուրքիայի վերահսկողության տակ փոխանցելու մտադրության հետ։
Թրամփը չի կարող թույլ տալ, որ դա առանց իրեն արվի։ Նա քննադատել է ԱՄՆ փոխնախագահ, դեմոկրատական կուսակցությունից ԱՄՆ նախագահի թեկնածու Քամալա Հարիսին՝ շեշտելով, որ վերջինս «ոչինչ չարեց, երբ 120 հազար հայ քրիստոնյաներ դաժանորեն հալածվեցին և բռնի տեղահանվեցին Արցախից»:
Քննադատությունն, անշուշտ, տեղին է, քանի որ Բայդեն-Հարիսի վարչակազմի դեսպան Քրիստինա Քվինն էր, որ 2023-ին Արցախի շրջափակման ժամանակ ասել է, թե կարծում է, որ հայերը կարող են ադրբեջանի կազմում “երջանիկ ընտանեական կյանքով ապրել”։ Հիմա Բայդեն-Հարիսի դեսպանը չի հետաքրքրվում, արդյո՞ք երջանիկ են Արցախից ցեղասպանությամբ քշված հայերը։ Սակայն վարչակազմը առաջ է տանումմի ծրագիր, որով արցախցիներին առաջարկվում է հենց “ադրբերան” վերադառնալ։
Հարիսն ավելի վաղ, Հայաստանի Անկախության օրվա առիթով ամերիկահայ համայնքին հղած շնորհավորական ուղերձում, ասել էր, որ ԼՂ-ի հայերի վերադարձի իրավունքը կարևոր է տարածաշրջանում կայունությունը վերականգնելու տեսանկյունից։
Ոչ Թրամփը, ոչ Հարիսը “դուխ” չունեն ԱՄՆ գլոբալ առաջնորդությունը հաստատելու եւ տարածաշրջանում սեփական արբիտրաժով նոր սահմաններ գծելու համար։ Հիմա ԱՄՆ-ն աշխատում է Կարսի պայմանագրի ընդլայնված երկարացման եւ Ստալինի որոշման լեգիտիմացնելու ուղղությամբ՝ ի շահ Ռուսաստանին եւ Թուրքիային եւ ի վնաս “քրիստոնյա” հայերին։
Հարիսը նշել է, որ հավատարիմ է Հայաստանի և նրա հարևանների միջև կայուն խաղաղության հաստատմանը, որը հաշվի կառնի երկրների ինքնիշխանությունը, անկախությունը և տարածքային ամբողջականությունը: Բայց չի նշել, որ նկատի ունի Հայաստանի “սովետական” սահմանները։
Թրամփն իր գրառման մեջ խոստացել է նախագահ դառնալու պարագայում խաղաղություն հաստատել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև: Անշուշտ՝ Ռուսաստանի մասնակցությամբ։ Որպեսզի ռուսական զորքերը վերադառնան Արցախ, մի քանի հազար հայ տանեն իրենց հետ եւ հաստատեն, որ Ամերիկան այս տարածաշրջանում այլեւս գործ չունի։
Նաիրա Հայրումյան
