Արցախի Հանրապետության օրենսդիր եւ գործադիր մարմինների ներկայացուցիչները երեկ հանդիպել են Արցախի հարցով միջազգային հանձնախմբի անդամների հետ։ Նրանք հատկանշական են համարել, որ միջազգային կառույցների պատասխանատուների հետ բոլոր հանդիպումները ընդառաջվել են եւ նրանք պատրաստակամություն են հայտնել լսելու Արցախի տեսակետները։ Այս մասին հայտնում է «Ապարաժը»:

Ըստ հանձնախմբի համակարգող Վարդան Օսկանյանի զեկույցի՝ բազմաթիվ հանդիպումների հիմքում Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանությունն ու միջազգային երաշխիքներով Արցախի ժողովրդի հավաքական վերադարձի և իր հայրենիքում ապահով, անվտանգ ու արժանապատիվ ապրելու իրավունքի պաշտպանությունն ու հետապնդումն է։

Հիշեցնենք, հանձնախումբը  ստեղծվել է Արցախի խորհրդարանի կողմից, կոչված է զբաղվելու Արցախի ժողովրդի հավաքական վերադարձի եւ նրանց իրավունքների պաշտպանության հարցերով։

Եթե հանձնախումբը ստեղծվել է Արցախի խորհրդարանի կողմից, նշանակում է, խորհրդարանը ճանաչում է արցախցիների իրավունքները ներկայացնելու սեփական մանդատը։ Ոչ ոք ավելի հզոր եւ հիմնավոր մանդատ չի կարող ունենալ, եւ եթե հանձնախումբը ղեկավարեր ոչ թե Օսկանյանը, այլ, ասենք, Արցախի ԱԺ ղեկավարը, այն շատ ավելի լուրջ կընդունվի միջազգային ասպարեզում։

Օսկանյանը կարող է գործի իր մասն անել, գուցե, շատ կարեւոր մասը, բայց նա չի կարող ներկայացնել Արցախի ժողովրդի իրավունքները։ Հանձնախումբը քաղաքական գնահատականներ չի տալիս, միայն խոսում է վերադարձի մասին, չմանրամասնելով պայմանները, ասենք, կարգավիճակի հարցը։ Իսկ Արցախի խորհրդարանը երեկ հայտարարություն է հրապարակել, որով կատարվածը որպես ցեղասպանություն է որակում, ինչը պետք է համապատասխան իրավական հետեւանքներ ունենա։ Ճիշտ է, խորհրդարանը կոչ է արել միանալ Հայ դատի եւ Օկամպոյի արշավին, բայց ակնհայտ է, որ արշավի նպատակը՝ գերեւարված արցախի ղեկավարությանն ազատելն է Բաքվում Կլիմայի փոփոխությանը նվիրված կոնֆերանսի համատեքստում։

Հայկական ԶԼՄ-ները գրում են, որ «Արցախի ինստիտուտների շարունակականությունն ապահովելու նպատակով Արցախի քաղաքական գործիչները քննարկում են իրավաբանների մասնագիտական խումբ ձեւավորելու հարցը, որոնք այս իմաստով լուծումներ կառաջարկեն, որպեսզի, եթե հնարավոր չլինի եկող տարի համապետական ընտրություններով նոր խորհրդարան ձեւավորել, ապա խորհրդարանի լիազորությունները երկարաձգելու հնարավորություն ընձեռվի՝ հենց օրենսդիրների որոշմամբ»։

Գրեթե մեկ տարի է անցել Արցախի օկուպացիայից, տեղահանումից հետո, բայց Արցախի օրինական իշխանությունները զլանում են իրենց վրա վերցնել արցախցիների համար ամբողջ պատասխանատվությունը, պատվիրակելով այն անհասկանալի կարգավիճակով մարդկանց։ Զլանալը բերում է դրան, որ արցախցիների իրավունքների, Արցախի կոլեկտիվ շահերի համար պայքարը շեղվում է իրական ճանապարհից եւ փոշիանում։

ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան չորեքշաբթի ճեպազրույցի ժամանակ թվարկեց այն կետերը, որոնց հետ պաշտոնական Երևանը համաձայն չէ «հաղորդակցությունների բացման» հարցում։ «Երևանը սկսեց պնդել ռուս սահմանապահների առկայության հարցում փոխադարձության սկզբունքը՝ պահանջելով, որ նրանք ներկա լինեն ոչ միայն հայկական, այլ նաև ադրբեջանական կողմից։ Հայաստանի ներկայացուցիչները հրաժարվել են պայմանավորվել ՌԴ ԱԴԾ սահմանային ծառայության կողմից տրանսպորտային հաղորդակցությունների վերահսկման շուրջ»,- ասել է Զախարովան։

Զախարովայի «վրդովված» տոնը պայմանավորված է հայկական կողմի այն առաջարկով, որ ռուսական կողմը պետք է ապահովի հայկական տրանսպորտի անվտանգությունը Ադրբեջանի տարածքում։ Ի վերջո, եթե բացվեն հաղորդակցությունները, և ՌԴ ԱԴԾ-ն վերահսկի ադրբեջանցիների անվտանգությունը Հայաստանի տարածքով, ապա ո՞վ է ապահովելու ադրբեջանում հայերի անվտանգությունը, ում համար նույնպես պետք է բացվեն հաղորդակցությունները։ Թե՞ հայերը օտար են կյանքի այս տոնին։

Հիշենք, որ 2020 թվականից հետո, երբ «եռակողմ պայմանավորվածությունների» համաձայն տարածաշրջանում պետք է իբր բացվեին կոմունիկացիաները, փակվեցին միանգամից մի քանի ճանապարհներ՝ Գորիս-Կապան մայրուղին, Արցախ տանող ճանապարհները՝ նախ Քարվաճառով, հետո՝ Բերձորով, վերջերս Տավուշում փակման սպառնալիքի տակ հայտնվեց հայ-վրացական ճանապարհը։ Նոր ճանապարհներ չբացվեցին, իսկ հին ճանապարհները փակվեցին։ Եվ սա ռուսական «միջնորդության» և «խաղաղության խաչմերուկի» քաղաքականության լավագույն գնահատականն է։

Սակայն Ռուսաստանը պնդում է եռակողմ ձևաչափիը՝ աջակցելով «խաչմերուկի» հայկական առաջարկին։ Ինչո՞ւ չաջակցել, ի վերջո, սա Հայաստանը մեծ տրանսպորտային հանգույցի վերածելու ծրագիր է՝ առանց սահմանների, ինքնիշխանության և անվտանգության։ Զախարովան վկա։

«Ռուսաստանի նախագահը նշել է, որ մտադիր է Ադրբեջան կատարած այցից հետո կապ հաստատել Հայաստանի վարչապետի հետ՝ շարունակելու երկխոսությունը կարգավորման թեմայի շուրջ», – ասել է Զախարովան։

Ինչի՞ մասին է լինելու զրույցը։

«Պուտինի համար անհրաժեշտություն էր դարձել այդ այցը կատարել Ադրբեջան, իմ կարծիքով՝ դա նախապես պլանավորած միջոցառում չէր, այլ պայմանավորված էր ՌԴ Կուրսկի մարզում Ուկրաինայի հարձակմամբ»,- step1.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Անդրիաս Ղուկասյանը՝ անդրադառնալով Պուտինի՝ Ադրբեջան կատարած այցին ու հայտարարություններին։

«Եվրամիության երկրները սնուցող գազատար համակարգը, որը Ռուսաստանից դուրս է գալիս եւ անցնում է Ուկրաինայի տարածքով, ըստ էության հիմա գտնվում է ուկրաինական կողմի հսկողության տակ։ Եվ հիմա Ռուսաստանի հույսը Ադրբեջանն է։ Իմ կարծիքով՝ դրանով է պայմանավորված Պուտինի այցը Ադրբեջան, հավանաբար Պուտինը եւ Ալիեւը փորձում էին գտնել ուղիներ՝ ինչպես կարելի է պատժամիջոցները շրջանցել եւ լուծել գազի խնդիրը»,- ասաց Ղուկասյանը։

Ինչ վերաբերում է այցի շրջանակներում Հայաստանի մասին արված հայտարարություններին, Անդրիաս Ղուկասյանն ասաց․ «Հիշատակվեց արցախյան հարցը, որովհետեւ խաղաղության պայմանագրի տակ դա է քողարկված։ Դա էլ պայմանավորված է Ադրբեջանի անհանգստություններով։ Հունիսին ութ հեղինակավոր իրավապաշտպան կազմակերպություններ ավարտեցին փաստահավաք առաքելությունը եւ եկան եզրակացության, որ Արցախում տեղի է ունեցել էթնիկ զտում։ Այսինքն, ըստ այդ կազմակերպությունների եզրակացության՝ Իլհամ Ալիեւը ենթակա է քրեական հետապնդման Միջազգային քրեական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածի՝ մարդկության դեմ հանցագործության հատկանիշներով։ Հայաստանում իշխանություններն ու ԶԼՄ-ներն առանձնապես չեն լուսաբանում այդ փաստը, բայց Իլհամ Ալիեւի համար դա խնդիր է, որովհետեւ այդ իրավապաշտպան միջազգային կազմակերպությունները դիմեցին Եվրամիության ղեկավարությանը, ԱՄՆ-ին՝ պահանջելով միջոցներ ձեռնարկել, այդ թվում՝ քրեական վարույթ հարուցել Ալիեւի դեմ»։

Ըստ Անդրիաս Ղուկասյանի՝ Ադրբեջանի ղեկավարության ակնհայտ խնդիրը հայկական հարցն է, փորձում են Ռուսաստանի միջոցով Հայաստանից ստանալ հերթական զիջում։ «Մեզ հայտնի են այդ պահանջները՝ միասին դիմել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը լուծարելու համար, հայցերը միջազգային դատարաններից հետ կանչել։ Հավանաբար դրանով էլ պայմանավորված են ՌԴ արտգործնախարարի հայտարարությունները, որ Հայաստանն է խոչընդոտում խաղաղության պայմանագրի կնքմանը»,- հավելեց նա։

Անդրադառնալով Հայաստանի տարածքով միջանցքի մասին հայտարարություններին՝ քաղաքագետն ասաց․ «Միջանցքի շուրջ սպեկուլյացիաները շատ են, օրեր առաջ մենք լսեցինք, որ ադրբեջանական կողմն առաջարկում է հանել այդ հարցը խաղաղության պայմանագրից։ Այսինքն՝ իմ կարծիքով՝ խնդիրն ավելի մեծ է, ուզում են հասկանալ՝ հնարավո՞ր է խաղաղության պայմանագրի անվան տակ ինչ-որ փաստաթուղթ կազմել, որն Ալիեւին կազատի քրեական պատասխանատվությունից։ Ենթադրում եմ, որ դրան էր վերաբերում Ռուսաստանի այդ հայտարարությունը, որի էությունը Հայաստանին մեղադրելն է, որ Հայաստանը չի կնքում խաղաղության պայմանագիրը, որ մեղավոր կողմը Հայաստանն է»։

Ռոզա Հովհաննիսյան