Օկուպացված Քաշաթաղում չորս զինծառայող է մահացել ծծմբաջրածնային աղբյուրներում լողալուց հետո։
«Մենք հաստատում ենք 4 զինծառայողի մարմինների հայտնաբերման փաստը, որոնք հուլիսի 30-ին Լաչինի շրջանում ոչ ծառայական ժամերին լողացել էին ծծմբաջրածնային աղբյուրում», – APA-ին հայտնել են Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունից։
2023 թվականի սեպտեմբերին բռնագաղթված արցախցիների 16 ընտանիքներ հաստատվել են Լոռու մարզի Տաշիր համայնքի Նորաշեն գյուղում։ Այստեղ նրանց առաջարկվել է բնակարան և պայմաններ՝ սեփական տնտեսություն ստեղծելու համար։
Հովիկ Վարդանյանը պնդում է, որ «Տաշիրում բնությունն ու կլիման նման են մեր հայրենի հողերին, ուստի մինչև Արցախ վերադառնալը կմնանք այստեղ», -ասում է նա։
Տղամարդը հազիվ զսպում է արցունքը՝ հիշելով իր հայրենի Աշանը. լեփ-լեցուն տունը, հարազատների գերեզմանները, որոնց մասին ոչ ոք այլևս չի հոգում։
«Ես երբեք չեմ հաշտվելու այս կորուստի հետ։ Եթե վերադարձի նվազագույն հնարավորություն լինի, ես դա կանեմ։ Նույնիսկ եթե ստիպված լինեմ ամեն ինչ սկսել զրոյից: Մենք չպետք է հաշտվենք այն ամենի հետ, ինչ տեղի ունեցավ մեզ հետ»։
Նրա կինը՝ Զեմֆիրա Վարդանյանը, արցախյան գաղթը համեմատում է Ղարաբաղյան շարժման սկզբում Բաքվի դեպքերի հետ։ Այն ժամանակ նա իր ընտանիքի հետ ստիպված եղավ լքել Բաքվի իրենց տունը, երբ սկսվեցին հայ բնակչության ջարդերը։
«Դեռ հիշում եմ, թե ինչ դժվարությամբ մենք կարողացանք փախչել, և ինչպես մեր գրկում, ցրտին, փրկեցինք կրտսեր քրոջս, միայն հասցնելով նրան վերմակով փաթաթել։ Հետո նույն բանն ապրեցի Արցախից գաղթի ժամանակ։ Մենք պատրաստ էինք դիմանալ բոլոր դժվարություններին, պատրաստվել էինք սովին եւ երկար շրջափակման, բայց ոչ ոք չէր պատկերացնում, որ տեղահանություն կլինի, իսկ հրաժարման դեպքում կվտանգեինք մեր երեխաների կյանքը։ Նորից ստիպված էի վերմակի մեջ փաթաթել, այս անգամ թոռներիս։ Եվ կրկին, իմ ընտանիքի հետ, պիտի դժվար ճանապարհ անցնեի դեպի փրկություն»:
Նորաշենում Վարդանյանները, ինչպես արցախցի բոլոր ընտանիքները, սկսեցին ամեն ինչ նորովի ստեղծել՝ տունը կարգի բերել, տնտեսություն ստեղծել։ Ավագ Վարդանյանների բախտը բերել է. նրանք կարողացել են աշխատանք գտնել տեղի դպրոցում։ Բայց որդիները ստիպված են այստեղ-այնտեղ գումար վաստակել՝ իրենց ընտանիքը ապահովելու համար։
«Նոյեմբեր ամսից ամուսնուս հետ աշխատանքի ենք ընդունվել Արծնի գյուղի միջնակարգ դպրոցում։ Մեր բախտը բերեց, քանի որ համայնքը մեր առարկաներից ուսուցիչների կարիք ուներ: Ամուսինս ֆիզկուլտուրայի ուսուցիչ է, ես ռուսաց լեզվի և գրականության ուսուցիչ եմ։ Դպրոցը գտնվում է հարևան Արծնի գյուղում, ճանապարհն անբարեկարգ է, ուստի ուսուցիչները դժկամությամբ են գնում աշխատանքի։ ՀՀ կառավարության որոշմամբ, բացի աշխատավարձից, ստանում ենք նաեւ հավելավճար։ Ուսուցչական կազմը մեզ սիրալիր ընդունեց, ինչի համար շնորհակալ ենք բոլորին»։
Ի դեպ, Նորաշենում արցախցիներին տրամադրվել են դատարկ տներ, որոնց տերերը տարիներ առաջ մեկնել էին այլ երկրներում աշխատելու։
Տաշիր համայնքում հաստատված բոլոր արցախյան ընտանիքները որպես հիմնական խնդիր նշում են կայուն աշխատավարձով աշխատանքի բացակայությունը։ Բայց կենսապայմանները և սեփական տնտեսություն ստեղծելու հնարավորությունը դրական հանգամանքներ են։ Նաև Արցախի ներքին տեղահանվածների բնակարանաշինության պետական ծրագրով Նորաշենում բնակարան ձեռք բերելու համար նախատեսված է 4 մլն.։
Հովիկ Վարդանյանը պնդում է, որ եթե օգտվեն այս ծրագրից, հենց Նորաշենում բնակարան կգնեն. «Այստեղ նույնքան գեղեցիկ է, որքան Արցախում։ Մեզ նաև այնպիսի տուն է պետք, որ բոլորը տեղավորվեն։ Արցախից գաղթից հետո հասկացանք, որ բոլորս պետք է իրար մոտ մնանք»։
Բայց Տիկին Զեմֆիրայի հոգում տագնապ կա. «Այսօր մենք դեռ չենք որոշել, արդյո՞ք գնելու ենք բնակարան, քանի որ առաջին հերթին կցանկանայինք վերադառնալ հայրենիք։ Մի անգամ Բաքվում կորցրի տունս, հետո կորցրի Արցախում։ Երաշխիքներ չկան, որ մենք այստեղ էլ ամեն ինչ չենք կորցնի”։
Կնոջ համար կարևոր է անվտանգության հարցը, նա պահանջում է «երեխաների և թոռների խաղաղ ապագայի երաշխիքներ».
«Ինձ նման հասարակ մարդիկ՝ հայ, ադրբեջանցի, լեզգիներ, ավարներ, մի խոսքով բոլոր ազգերի, չէին ցանկանա, որ իրավիճակը սրվի։ Ոչ մի մայր երեխա չի մեծացնում պատերազմի համար։ Ես պատերազմի համար չեմ որդի ունեցել։ Գիտե՞ք որքան դժվար է, անկախ ազգությունից, երեխային արթնացնելը, երբ մարտական տագնապ է։ Չգիտես, թե արդյո՞ք որդիդ կվերադառնա, բայց ուղարկում ես դիրքեր, քանի որ այդպես է պետք: Բայց ո՞ւմ է դա պետք։ Բոլորս կմեռնենք, երկու մետր հող կստանանք։ Ո՞ւմ է դա պետք, չգիտեմ: Թող «իշխանությունները» դադարեցնեն այս արյունահեղությունը։ Թող մի բան անեն, որ մենք ապրենք»։
Ալվարդ Գրիգորյան
Նյութը պատրաստվել է «Ստեփանակերտ» մեդիաակումբի ծրագրի շրջանակներում
“Բիդա Տօն”` Արցախյան մշակույթը Bardak Gastropub/EVN -ում, Մեկունցյան շնչով և արցախյան բառբառով։
Կասմունքեն Էլիզաբեթ Հայրապետյանը և Սևակ Ջանյանը, երգչուհի` Էվա Ոսկանյան։ Օգոստոսի 4-ին, ️Ժամը` 20։00-ին ️Bardak Gastropub-ում (Խանջյան 8/1)Արցախի շունչը միասին վայելելու համար մուտքն ազատ է։
Ադրբեջանական կողմը ձեռնամուխ է եղել Ստեփանակերտի կենտրոնական փողոցներից մեկի՝ Ազատամարտիկների պողոտայի վերակառուցման աշխատանքներին: Դա շատ լավ երևում է Ստեփանակերտում աշխատող շինարարների կողմից տեղադրվող տեսանյութերում, որտեղ Ազատամարտիկների պողոտայի շենքերից շատերը շինարարական տախտակամածներով են պատված : Ադրբեջանական ‹‹վերակառուցման›› է ենթարկվում քաղաքի երաժշտական քոլեջը, հարակից շենքերը, շինտեխնիկա է կանգնած Ստեփանակերտի երկրագիտական թանգարանի մոտ: Հայտնում է monumentwatch.org-ը:
Տեսանյութերից երևում է, որ Ստեփանակերտ քաղաքի կենտրոնական փողոցների վրայի շենքերից հեռացվել են բոլոր հայերեն գրությունները՝ ցուցանակները, գովազդները, փողոցների անունները:
Նման վերակառուցումներից հետո շենքերը սովորաբար ձեռք են բերում նոր գործառույթ: Այս վտանգը սպառնում է Ազատամարտիկների պողոտայում գտնվող մշակութային հաստատություններին, որոնք վերակառուցվում են առաջին հերթին: Նման դեպքում անհայտ է մնում այդ շենքերի ամբողջ գույքի՝ գրքերի, արխիվային նյութերի, ցուցադրությունների և այլնի ճակատագիրը: Նման վերակառուցումներից հետո անհետանում են նաև այդ շենքերի մոտ, փողոցում տարբեր տարիներին կանգնեցված մշակութային փոքր կոմպոզիցիաները: Այսպես, Արցախբանկի կենտրոնական մասնաշենքի գործառույթային փոփոխությունից հետո անհետացավ քանդակագործ Ռոբերտ Ասկարյանի կողմից հեղինակած նռան ծառ պատկերող կոմպոզիցիան (նկարում):
«Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միություն»-ը նամակով դիմել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին ՝ կոչ անելով հավատարիմ մնալ սեփական առաքելությանը և իր մանդատի շրջանակներում ապահովել Լեռնային Ղարաբաղի բազմադարյա հայկական մշակութային ժառանգության անվտանգությունը։
«Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ «ԼՂ փախստականների իրավապաշտպան միություն»-ը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ուշադրությունն է հրավիրել 2020-2023 թթ․ պատերազմների և արցախահայության էթնիկ զտումից հետո Լեռնային Ղարաբաղում հայկական պատմական և մշակութային ժառանգության դրությանը, Ադրբեջանի կողմից հայկական եկեղեցիների և սրբավայրերի քանդմանը, պղծմանը, յուրացման անժխտելի փաստերին, հայկական գերեզմանատների նկատմամբ իրականացվող «ճանապարհաշինարարական» վանդալիզմին, ազգային-պատմական կառույցների քանդմանը և այն բոլոր հանցանքներին, որոնք մեկ բառով կարելի է բնորոշել որպես էթնոցիդ՝ մշակութային ցեղասպանություն։
«Մենք շարունակում ենք հավատացած մնալ, որ հայկական պատմական-մշակութային ժառանգության անվտանգությունը հնարավոր է լավագույնս ապահովել միայն այդ ժառանգության կրողների՝ արցախահայության միջազգայնորեն երաշխավորված վերադարձի պարագայում»,- նշված է նամակի մեջ:
Ռազմական գործողությանը մասնակցելու պայմանագիր կնքած զինվորականները կստանան 400 հազար ռուբլի միանվագ վճար /մոտ 4000 դոլար/։ Դրա համար անհրաժեշտ կլինի պայմանագիր կնքել այս տարվա օգոստոսի 1-ից դեկտեմբերի 31-ը՝ համաձայն ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հրամանագրի։
Նախկինում 2022 թվականի սեպտեմբերի 21-ից հետո պայմանագիր կնքած զինվորականներն իրավունք ունեին միանվագ կանխիկ վճարման՝ 195 հազար ռուբլու չափով։ Հաղորդվում է, որ ամսական վճարումների հետ միասին վճարը հասնում է տարեկան մոտ 60 հազար դոլարի։ Զգալի գումար է վճարվում նաև մահվան դեպքում, ինչպես նաև վիրավորվելու դեպքում։
Պաշտպանության նախարարության հուլիսի սկզբի տվյալներով՝ 2024 թվականի սկզբից շուրջ 190 հազար ռուսաստանցիներ պայմանագրեր են կնքել պաշտպանության գերատեսչության հետ։ Դեկտեմբերին ռազմական գերատեսչությունը “հատուկ գործողության” մեկնարկից ի վեր առաջին անգամ հայտարարեց զինված ուժերում պայմանագրային ծառայողների թիվը՝ 640 հազար մարդ։ Պուտինը հունիսին հայտնել էր, որ հատուկ գործողության գոտում մոտ 700 հազար ռուս զինծառայող կա։
Այս փողի շնորհիվ ռուսական «դեպրեսիվ» “գլուբինկան”, որտեղից էլ գալիս են պայմանագրային ծառայողները, կենդանացել է. պահանջարկը սկսեց աճել, հիփոթեքային վարկերի ծավալներն ավելացան: Եթե սրան գումարենք պաշտպանական ձեռնարկություններում բարձր աշխատավարձերը, ապա հասկանալի է դառնում Ռուսաստանում տնտեսության մակարդակի արտաքին պահպանումը։ Միաժամանակ երկրում աճում է գործազրկությունը, ԿԲ-ն արդեն իսկ զգուշացրել է տնտեսության բացասական միտումների մասին՝ բարձրացնելով տոկոսադրույքները, և բոլորը սպասում են դրամական “ջրհեղեղից” հետո հաջորդ ճգնաժամին։
Երեկ Թեհրանում և Բեյրութում սպանվել են ՀԱՄԱՍ-ի և Հեզբոլլահի առաջնորդները։ Իսրայելը ստանձնել է «Հեզբոլլահի» առաջնորդներից մեկի սպանության պատասխանատվությունը, իսկ Թեհրանում տեղի ունեցած սպանության համար Համասը ուղղակիորեն մեղադրեց սիոնիստական ուժերին։
Իսրայելը, ԱՄՆ-ի ընտրությունների և գլոբալ վերափոխումների շեմին, գնում է վաբանկ՝ սեղանին դնելով Իսրայելի գոյության հարցը։ Համաշխարհային մեդիա-վերլուծական միջավայրը դեռևս Իսրայելի կողմն է, և չնայած ավելի քան 40 հազար զոհված պաղեստինցիներին, Միացյալ Նահանգները և մի շարք այլ երկրներ դեռ խոսում են «Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքի մասին»: Սակայն աստիճանաբար սկսում են հրապարակվել Իսրայելում անմարդկային գործողությունների մասին տվյալներն, որոնք կարող են դառնալ լուրջ դատական գործերի և Իսրայելի նկատմամբ վերաբերմունքի փոփոխության նախադրյալ։
Իսրայելական ուժերը շներով խոշտանգում են պաղեստինցի բանտարկյալներին և խեղդում են իմիտացնում, առնվազն 53 բանտարկյալներ մահացել են հոկտեմբերի 7-ից բանտում, ասվում է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի (OHCHR) զեկույցում: «Իմ գրասենյակի և այլ կազմակերպությունների կողմից հավաքված ապացույցները վկայում են մի շարք սարսափելի արարքների մասին, մարդու միջազգային իրավունքների և միջազգային մարդասիրական իրավունքի ակնհայտ խախտումներ», – փաստաթղթում մեջբերվում է ՄՀՄԻ ղեկավար Ֆոլկեր Թյուրքի խոսքերը:
Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն վերջերս ԱՄՆ Կոնգրեսին ասաց, որ Իսրայելի պատերազմը Գազայում «քաղաքակրթությունների բախում չէ: Սա բարբարոսության և քաղաքակրթության բախում է»,- հայտնում է CNN-ը։
«Այսօր մենք պատմության խաչմերուկում ենք։ Մեր աշխարհում խառնաշփոթ է. Մերձավոր Արևելքում իրանական ահաբեկչության առանցքին դիմակայում են Ամերիկան, Իսրայելը և մեր արաբ ընկերները»,- ասել է նա՝ բացելով իր ելույթը ԱՄՆ Կոնգրեսի առջև։ Նա կոչ է արել «քաղաքակրթություններին» միավորվել և ստեղծել «Մերձավորարևելյան ՆԱՏՕ»՝ «բարբարոսներին» դիմակայելու համար։
2016 թվականից Իսրայելը բացահայտորեն աջակցում, զինում և խրախուսում է իր պրոքսի Բաքվի ագրեսիան Արցախում Հայաստանի դեմ։ Ինչ արժե միայն է 2016 թվականին Ղարաբաղի տարածքում իսրայելական անօդաչու թռչող սարքերի «մարտական վարժանքների» պատմությունը։ Արցախից բնիկ հայ բնակչության ցեղասպանության և բռնագաղթի շահառուներից մեկը Իսրայելն է, որը «գորշ» պլացդարմ ստացավ Իրանի հյուսիսային սահմաններին։
Բաքվին աջակցող Իսրայելը «բարբարոսների» դեմ պայքար հայտարարելիս նկատի ունի նաև հայերին, իսկ «Ադրբեջանը» համարում է «քաղաքակրթություն»։
Այլ ազգերի նկատմամբ նման ցինիկ և արհամարհական վերաբերմունքը չի կարող սպառնալիք չառաջացնել այդքան դժվարությամբ կառուցված Իսրայել պետության համար։
Հովսեփյանների ընտանիքը 2003 թվականին է Սյունիքից տեղափոխվել Արցախ և 2006 թվականին վերաբնակեցվել Ասկերանի շրջանի Ուղտասար գյուղում։ Նույն թվականի օգոստոսին տան մինուճար զավակը՝ Արթուրը, ամուսնացել ու ընտանիք է կազմել ստեփանակերտցի Էլինայի հետ։ Երեք երեխայի ծնունդը պարգև էին Արթուրի և Էլինայի համար, և ապրում էին նրանք՝ ինչպես բոլոր արցախցիները՝ ստեղծելով ու արարելով․․․
Մի իսկական դրախտավայր էր հիշեցնում նրանց տունը՝ շրջապատված մրգատու ծառերի այգիներով ու բազմերանգ ծաղիկներով։ Աշխատավոր մարդկանց ձեռքերն ի զորու էին ստեղծել, բազմացնել։ Տան կից անասնաֆերմաները լիքն էին խոշոր ու մանր անասուններով․ տարիների վաստակ էր դա․․․
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո Ուղտասարը ևս անցավ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ Գյուղի անկումից հետո ընտանիքը տեղափոխվեց Գորիս, իսկ Արթուրը մնաց Արցախում․ ծառայում էր ԱՀ ՊԲ շարքերում։
–Արթուրը մեզ տեղափոխեց Գորիս, իսկ ինքը մնաց ծառայելու։ Չէր ուզում Արցախից հեռանալ․ ասում էր, որ շուտով տուն կվարձակալի Ստեփանակերտում, և մենք հետ կվերադառնանք։ Անգամ հույս ուներ, որ Ասկերան-Իվանյան հատվածում կառուցվող տներից կտրամադրեն մեզ ու մեր սեփական անկյունը կունենանք։ Ասում էին, որ այդ թաղամասը կառուցվում է Ուղտասարի և Արմենակավանի բնակչության համար։ Արդեն տանիքներն էին տեղադրում։
Դիրքապահ գնդացրորդ էր։ Հերթափոխից հետո գալիս էր Գորիս, հետո նորից վերադառնում Արցախ։ Հերթական տունդարձը պետք է լիներ 2022 թվականի դեկտեմբերի 11-ին։ Զանգեց ու ասաց, որ դիրքերից վերադարձել է, սակայն մեկ օր պետք է հերթապահի զորամասում և հաջորդ օրը մեզ մոտ գա։ Սակայն հաջորդ օրը՝ դեկտեմբերի 12-ին, փակվեց Արցախը Հայաստանի հետ կապող միակ ճանապարհը։ Ճակատագրի հեգնանք ասեմ, թե ինչ․․․Մեկ օր հերթապահ կանգնելը նրան զրկեց ընտանիքի հետ լինելու հնարավորությունից։ Արցախը շրջափակման մեջ մնաց 9 ամիս, և այդպես էլ մենք իրար չտեսանք․ շփվում էինք սոցիալական ցանցերի միջոցով,-պատմում է Էլինան և աչքերը հեռացնում մեզանից, որ չտեսնենք արցունքներն ու այնտեղ ծվարած անվերջանալի կարոտը․․․
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին, երբ Արցախի դեմ սկսվեց լայնամասշտաբ պատերազմը, Արթուրը Հարավի դիրքերում էր՝ թշնամու ուղղակի թիրախի տակ։ Այդ օրը նրա կյանքի վերջին օրն էր։ Բեկորային վնասվածքներից զոհվեց հայրենիքի նվիրյալը։
Արթուր Կարոյի Հովսեփյանը, միշտ հավատարիմ մնալով իր գաղափարներին ու հայրենիքը պաշտպանելու գործին, մասնակցել է նաև ապրիլյան քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Ընկերասեր, ազնիվ ու հայրենասեր երիտասարդ էր և կյանքին նայում էր պայծառ ժպիտով։ Հավատում էր․․․
–Պատերազմից հետո Գորիսից տեղափոխվեցինք Արարատի մարզի Արտաշատ քաղաք, տուն վարձակալեցինք ու հաստատվեցինք այստեղ։ Ավագ դուստրս՝ Միլենան, սովորում է Արտաշատի քոլեջում, միաժամանակ՝ հաճախում մատնահարդարման դասընթացների։ Կրտսերս՝ Մարիամը, սովորում է ավագ, իսկ տղաս՝ Կարոն, հիմնական դպրոցներում։ Մեծ դժվարությամբ են հարմարվում հոր կորստի հետ․ շատ էին կապված իրար հետ։ Ինձ դեռ չի հաջողվել աշխատանք գտնել,-ավելացնում է Էլինան։
Հովսեփյանների ընտանիքին երեք ամիս առաջ է կարգավիճակ տրվել, և սկսել են թոշակ ստանալ՝ որպես զոհվածի ընտանիք, որից հետո մի փոքր թեթևացել են նրանց հոգսերը։ Սակայն այդ ընթացքում դադարեցվել է ընտանիքին տրվող բնակվարձերի աջակցությունը, քանի որ հանդիսանում են ՀՀ կառավարության բնակապահովման նախկին ծրագրի շահառու, որը 2020 թվականից հետո իրականացվում էր առանձին շրջաններից տեղահանված արցախցիների համար։ Աջակցությունը դադարեցնելու մասին նրանց նախօրոք չեն զգուշացրել, ու Էլինան այսօր կանգնել է ծանր կացության առաջ․ չգիտի, թե ինչպես պետք է տան վարձավճար մուծի և երեք անչափահաս երեխաներին ոտքի կանգնեցնի։
-Բնակարան ձեռք բերելու հավաստագիրը Արթուրի անվամբ էր ձևակերպված, ու նրան այդ մասին իրազեկել են 2023 թվականի հուլիսին՝ շրջափակման ժամանակ։ Այդ մասին ամուսինս ինձ ասել է հեռախոսով։ Հատուկ ուշադրություն չի դարձրել այդ փաստին, որովհետև մտածում էր, որ կապրենք Արցախում մեզ համար կառուցվող տներում։ Արթուրի զոհվելուց հետո հավաստագիրը պետք է վերանվանվի իմ անունով, ու ես չեմ կարծում, որ այդ 10 միլիոն դրամով կարող եմ բնակարան ձեռք բերել՝ հաշվի առնելով ներկայիս շուկայական գները։ Բայց, միևնույն է, երեխաներիս տուն պետք է։ Այսօր ինձ համար ամենակարևորն այդ խնդիրը լուծելն է,-ասում է զոհվածի կինը։
Էլինան ու երեխաները պատրաստվում են Գորիս գնալ․ մի քանի օր հետո Արթուրի ծննդյան օրն է։ Գորիս քաղաքի հերոսների պանթեոնում է ամփոփված նրա մարմինը։
Նեղվում են այդ հեռավորությունից․ կուզեին մոտ լինել, հաճախակի այցելել, փարվել շիրմաքարին ու ասել բոլոր չասված խոսքերը․․․
Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ
Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ խմբավորումը հայտարարել է, որ իր քաղաքական առաջնորդ Իսմայիլ Հանիեն սպանվել է Թեհրանում գտնվող իր նստավայրին իսրայելական հարձակման հետևանքով։
«Եղբայր, առաջնորդ, շարժման առաջնորդ Մուջահիդ Իսմայիլ Հանիեն սպանվել է Թեհրանում գտնվող իր շտաբի վրա սիոնիստների հարձակման հետևանքով այն բանից հետո, երբ նա մասնակցել է Իրանի նոր նախագահի երդմնակալությանը», – մեջբերում են համաշխարհային գործակալությունները ՀԱՄԱՍ-ի հայտարարությունը:
Իրանը հետաքննում է Թեհրանում ՀԱՄԱՍ-ի քաղբյուրոյի ղեկավար Իսմայիլ Հանիյեի և նրա թիկնապահի սպանության պատճառները, արդյունքները կհրապարակվեն շուտով, հայտնում է Tasnim գործակալությունը՝ հղում անելով Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հանրային կապերի բաժնին։
Իսրայելի պաշտպանության բանակը (IDF) չորեքշաբթի գիշերը հայտնել է, որ «Հըզբոլլահի» բարձրաստիճան հրամանատար Ֆուադ Շուքրը սպանվել է իսրայելական ավիահարվածի հետևանքով հարավային Բեյրութում:
«Իսրայելական բանակը հայտարարում է, որ իսրայելական կործանիչները թիրախավորված հետախուզական հարվածի արդյունքում սպանել են «Հեզբոլլահ» ահաբեկչական կազմակերպության ամենաբարձրաստիճան հրամանատար և ռազմավարական ստորաբաժանման ղեկավար Ֆուադ Շուքրին», – ասվում է բանակի հայտարարության մեջ:
Իսրայելի պաշտպանության բանակը նշում է, որ Շուքրը եղել է կազմակերպության գլխավոր քարտուղար Հասան Նասրուլլայի աջ ձեռքը և ռազմական գործողությունների պլանավորման և կառավարման հարցերով խորհրդական։ Ինքը՝ Հեզբոլլահը, դեռ չի հաստատել Շուքրի մահը։
Լիբանանի վարչապետի պաշտոնակատար Նաջիբ Միքաթին դատապարտել է իսրայելական ավիահարվածը Բեյրութի հարավային արվարձանում գտնվող Հարեթ Հրեյք թաղամասի վրա և միջազգային հանրությանը կոչ է արել ճնշում գործադրել Թել Ավիվի վրա։
Նա նշել է, որ լիբանանյան կողմը պահպանում է լիարժեք իրավունքը՝ միջոցներ ձեռնարկելու, որոնք կօգնեն զսպել Իսրայելի ագրեսիան։
«Մենք զգալի առաջընթաց ենք գրանցել խաղաղության համաձայնագրի կնքման ուղղությամբ։ Մենք երբեք այսքան մոտ չենք եղել դրան»,- ասել է Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը։ Միաժամանակ նա կրկին հիշեցրել է, որ «խաղաղության պայմանագրի» ստորագրման պայմանը Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխությունն է, այլ կերպ ասած՝ Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին 1989թ. որոշումից հրաժարումը։
Այսօր 1921 թվականի Կարսի ռուս-թուրքական պայմանագրով հաստատված հայ-թուրքական սահմանին տեղի ունեցավ Հայաստանի և Թուրքիայի ներկայացուցիչների հինգերորդ հանդիպումը։ Պաշտոնապես հայտարարվեց, որ քննարկվել է Ախուրիկում երկաթուղային անցակետ բացելու հնարավորությունը։ Մարգարայի անցակետով «երրորդ երկրների քաղաքացիների համար» երթեւեկության բացման մասին հրապարակայնորեն չի հայտարարվել։
Սակայն, ինչպես նշում են փորձագետները, հայ-թուրքական սահմանի բացումը կախված է Ալիևի ցանկությունից, և նա ակնհայտորեն անհնարին պայմաններ է առաջադրում Հայաստանի, հետևաբար և Թուրքիայի համար։
Բաքուն պահանջում է, որ Հայաստանը հրաժարվի Արցախից՝ այն անվանելով «ադրբեջանական տարածք». Մինչդեռ Էրդողանը Ղարաբաղը բառացիորեն ճանաչեց որպես անկախ ռազմաքաղաքական միավոր։ Նա հայտարարեց, որ եթե բավականաչափ ուժ ունենան, կմտնեն Իսրայել, ինչպես մտել են Ղարաբաղ և Լիբիա։ Բաքուն շտապեց հերքել Թուրքիայի մասնակցությունն արցախյան պատերազմին, սակայն դա ավելի ընդգծեց այն փաստը, որ Էրդողանը փաստորեն խոստովանեց՝ Ադրբեջանը Ղարաբաղի հետ կապ չունի։
Ալիևի ներկայացուցչի հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ Բաքուն հասկանում է այն իրավիճակի վտանգը, երբ Հայաստանն ու Թուրքիան կարող են պայմանավորվել բացել սահմանը՝ առանց Բաքվի և Երևանի միջև «խաղաղության պայմանագրի», առանց 1989 թվականի որոշումից հրաժարվելու և առանց «Զանգեզուրի միջանցքը» բացելու։ Ի դեպ, այսօր Թեհրանում ինքը՝ այաթոլլա Խամենեին է Փաշինյանին ասել , որ «Զանգեզուրի միջանցքը» չի համապատասխանում Հայաստանի և Իրանի շահերին։
Իսրայել ներխուժելու մասին Էրդողանի հայտարարությունը միջազգային վրդովմունքի ալիք բարձրացրեց, մինչդեռ որոշ վերլուծաբաններ սկսեցին ցածրաձայն, բայց խոստովանել, որ Թուրքիան է ներխուժել Ղարաբաղ և արտաքսել հայ բնակչությանը։
Դեպի Ռուսաստան մեր արտագնա աշխատողների թիվը էապես նվազել է: Այս մասին այսօր՝ հուլիսի 30-ին, մամուլի ասուլիսի ժամանակ նշեց ԿԲ նախագահ Մարտին Գալստյանը:
«Որովհետեւ աշխատավարձերի տարբերությունն իրական արտահայտությամբ, որ մենք ունենք Ռուսաստանի հետ, բավականին նեղացել է: Իրենք այնտեղ ստանում են ռուսական ռուբլով, որի փոխարժեքը բավական բարձր է, երբ կոնվերտացնում ես հայկական դրամի, ինքը մոտավորապես նույն աշխատավարձերն է ստանում, մի փոքր բարձր, քան կարող է ստանալ այստեղ շինարարական կամ այլ ոլորտներում:
Այդ իմաստով կարելի է ասել՝ որոշակիորեն պաշտպանվել ենք ակամայից, որովհետեւ այդքան մարդ չի գնում, այստեղ է աշխատանք գտնում:
Բայց եթե Ռուսաստանի շուկայում տեղի են ունենում բացասական պրոցեսներ, բնականաբար, դրա ազդեցությունը ՀՀ տնտեսության վրա նույնպես լինելու է բացասական»,-ասաց ԿԲ նախագահը:
«Բացի այդ, մենք ունեինք դրսից եկած աշխատանքային միգրանտներ, որոնց մի մասը, մեր ունեցած վիճակագրութան համաձայն, Հայաստանից արդեն հեռանում է: Դա վերաբերում է ոչ միայն բարձր որակավորում ունեցող մարդկանց, այլև ցածր որակավորում ունեցողներին»,- ասաց նա:
Գալստյանը որպես օրինակ բերեց Հնդկաստանի քաղաքացիներին. «ՀՀ եկած Հնդկաստանի քաղաքացիների 25%-ն արդեն ՀՀ-ում չեն, ինչը վկայում է արտաքին պահանջարկի թուլացման մասին: Նրանք սկսեցին գալ անցած տարվա սկզբին, պիկի ժամանակ ունեինք 17,000 Հնդկաստանի քաղաքացի, վերջին դիտարկումով մնացել է 11,000-ը»,- ասաց նա:
Ստեփանակերտում կար «Օրխիդեա» սալոն-խանութ, որտեղ վաճառվում էին գեղեցիկ հուշանվերներ, արձանիկներ, ծաղիկներ և հարսանիքների հետ կապված ամեն ինչ։ Հարսնացուներն ընտրում էին հանդերձանքը, ծնողները քննարկում, թե ինչպիսին է լինելու հարսանյաց սրահի ձևավորումը՝ ընտրելով այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է հայկական հարսանիքներին։ Այս ամենի ստեղծողը Էրիկն ու նրա օգնականներն էին։ Էրիկը նաև պահանջված վարսահարդար էր, որի մոտ պետք է հերթագրվեիր շաբաթներ առաջ:
Այս պատմությունը միահյուսելու է նրա խոսքերն ու իմ հիշողությունները։ Էրիկն իմ ընկերն է, նա նաև իմ վարսավիրն էր այնտեղ։ Նա իր հաճախորդներից շատերի ընկերն է: Առանց նրա Ստեփանակերտն այսքան գեղեցիկ չէր լինի։ Մի անգամ պատկերացնում էի՝ եթե նա լիներ մեր քաղաքապետը, ավելի հարմարավետ ու «ճաշակով» քաղաք չէիր գտնի…
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Էրիկը չլքեց Ստեփանակերտը. ժամանակին նա ազատված էր զինվորական ծառայությունից, բայց թեև չէր կարող լինել մարտի դաշտում, իր պարտքն էր համարել մնալ այնտեղ։ Քաղաքում մնացած բոլոր կանայք՝ ռմբակոծությունների միջև ընկած ժամանակահատվածում, և երբեմն դրանց ընթացքում, գնում էին նրա մոտ՝ մազերը կտրելու և ներկելու: Նա դա անում էր բացարձակապես անվճար: Շատ անկեղծ երախտագիտության խոսքեր եմ լսել ծանոթ կանանցից, որոնց Էրիկն օգնեց մնալ գեղեցիկ և խնամված նույնիսկ պատերազմի ժամանակ։
Էրիկը շատ է սիրում Ամանորը, և սովորաբար այս տոներին «Օրխիդեա» խանութը վերածվում էր հեքիաթի։ Դժվար էր 2020-ի պատերազմից անմիջապես հետո տոնածառ զարդարելն ու Ամանորին նախապատրաստվելը։ «Ես երբեք հայրենասիրությամբ աչքի չեմ ընկել։ Միշտ եղել եմ այն մտքի կողմնակիցը, որ կյանքը մեկն է, այն էլ՝ կարճ… Ընտանիք կազմելիս ինքս ինձ խոստացել էի, որ երեխաներս չտեսնեն այն, ինչի միջով մենք ենք անցել։ 2020 թվականին՝ պատերազմից հետո, բոլորն ընտրության հնարավորություն ունեին՝ մնալ, թե հեռանալ։ Ես ու կինս որոշեցինք, որ պետք է մնանք։ Արցախում ապրելու համար շատ արյուն է թափվել. մենք հասկանում էինք, որ հեշտ չի լինելու, բայց ստիպված էինք։ Իսկ ի՞նչ արժեցավ մեզ դեկտեմբերին՝ պատերազմից հետո, խանութում տոնածառ տեղադրելը։ Ես նույնիսկ չէի ուզում մտածել տանը դա անելու մասին: Բայց ինչո՞վ են մեղավոր մեր երեխաները։ Մտածեցինք, որ խանութում պետք է տոնածառ լինի։ Հիշում եմ, թե ինչպես հաճախորդները ներս էին մտնում և ամաչելով հարցնում, կարելի՞ է երեխաներին լուսանկարել տոնածառի կողքին։ Բայց մենք դա հենց նրանց համար էլ տեղադրել ենք։ Քանի՞ սպառնալիք ստացանք տոնածառը հեռացնելու համար։ Ո՞ւր են այս կեղծ հայրենասերները։ Իսկ տոնածառը… Դա մեր բողոքն էր ողջ աշխարհին, մեր պատգամն էր, որ մենք կանք, և պայքարելու ենք մինչև վերջ»։
…2020-ի պատերազմից հետո զոհված զինվորների շատ երիտասարդ մայրեր սկսեցին դիմել Էրիկին՝ տապանաքարերի ծաղկեփնջեր հավաքելու համար: Նրա համար էմոցիոնալ առումով դա անհավանական դժվար էր։ Այն վայրում, որտեղ գեղեցկությունը ստեղծվել է հարսանիքների և ուրախ տոների համար, սկսեց համատեղել «գեղեցիկը» և տխրությունը:
Առանց Էրիկի շրջափակման իմ “փայը” շատ ավելի դաժան կլիներ: Շրջափակումն իմ աչքին նման էր սարսափելի հրեշի։ Բացի ներքին ապրումներից, շրջապատում իսկապես ոչ մի գեղեցիկ բան չէր մնացել։ Եղան նաև այլ հազվագյուտ գեղեցիկ պահեր, բայց ընդհանուր առմամբ ես լրացնում էի գեղեցկության կարիքը Էրիկից: Նա տգեղության մեջ ստեղծում էր գեղեցկություն: Անդադար, չնայած բոլոր դժվարություններին։
Լուսանկարը՝ Սվետլանա Դանիելյանի Instagram-ի արխիվից
Երբ վառելիք ընդհանրապես չկար, իսկ տրանսպորտը կանգ էր առել, մեր գրասենյակ տանող ճանապարհը ոտքով անցնում էր Ազատամարտիկների փողոցով, որտեղ գտնվում էր Օրխիդեան։ Ես մտնում էի այնտեղ հանգստանալու, մի երկու խոսք կիսելու, մի քիչ էլ սնվելու։ Նրա կախարդական մորաքույրը ոչնչից համեղ ուտեստներ էր պատրաստում, երբեմն ինձ էլ էր հասնում: Ես և նա հաճախ կիսում էինք միմյանց հետ այն, ինչ կարող էինք գտնել, երբ խանութները գոնե ինչ-որ բան էին ստանում:
Երեկոյան վերադառնալով, ես նրան գտնում էին «Օրխիդեայում» մեն -մենակ՝ մի կետի նայելիս, մտքերի մեջ։ Բացի այն, որ նա, ինչպես բոլորը, պետք է մտածեր ընտանիքը կերակրելու և տաքացնելու մասին, Էրիկը նաև մտածում էր, թե ինչպես զարդարել գալիք հարսանիքներն ու նշանադրությունները: Անհրաժեշտ տեխնիկան, կահույքը, ծաղիկները ճիշտ վայր տեղափոխելու համար կաթիլ-կաթիլ օգտագործել է բենզինն ու դիզվառելիքը, որը նախապես գնել է չափազանց թանկ գներով, երբ ստանում էին վառելիք։ 2 լիտր բենզին է գնել բենզասղոցի համար և 20 լիտր դիզվառելիք, որպեսզի գալիք ձմռանը մի վառելափայտ կուտակի, քանի որ մարտ ամսից տներում գազ չկար, լույսը ժամով էր, իսկ հոսանք մատակարարող տեղական հիդրոէլեկտրակայաններն արդեն վտանգի տակ էր։ Պատահել է, որ տեղ հասնելով՝ նա ստիպված է եղել քնել հանդիսությունների սրահներում գտնվող աթոռների վրա՝ կնոջ հետ միասին, ով օգնում էր նրան զարդարանքների հարցում, քանի որ գիշերը վերադառնալու միջոց չկար։
Օրից օր Էրիկը դառնում էր ավելի մռայլ, բայց նա շարունակել էր աշխատել մինչև վերջը։ Բլոկադայի վերջում հարսնացուի ծաղկեփնջերը պատրաստվում էին արհեստական ծաղիկներից, իսկ եռահարկ կեղծ տորթերի մեջ փրփուր պլաստիկ էր: Պաշարված Ստեփանակերտի հարսանիքների լուսանկարները շատ գեղեցիկ էին թվում, եւ շրջափակումից դուրս շատերը չէին հավատում, որ այնտեղ ահավոր վիճակ է…
Մի օր, երբ մտա սրահ և տեսա գեղեցիկ փաթաթված նվերներ, իմացա, որ փաթաթման թուղթը վերջացել է, և սովորական պատի պաստառներ են օգտագործվել:
Հիմա նույնիսկ դժվար է հիշել, թե ինչ էր պակասում շրջափակման ժամանակ։ Բայց պատկերացրեք. ամիս առ ամիս ոչ մի ապրանք չի հասնում քաղաք, և այն ամենը, ինչ եղել է, վաղուց վերջացել է: Թաղամասերից ու գյուղերից Ստեփանակերտ անհնար էր նույնիսկ սեզոնային բանջարեղենն ու միրգը տեղափոխել՝ վառելիք չկար։ «Լավ ժամանակներում ես աղով լցնում էի դեկորատիվ շշերը, քանի որ դիզայներական ավազը կամ փշրանքները թանկ էին։ Գնեցի մի պարկ աղ՝ 25 կգ, լցրեցի կոլբաները։ Շրջափակման ժամանակ մի պահ հասկացա, որ տանը կես բանկա աղ է մնացել։ Բայց օրեր անց իջել եմ սենյակ, որտեղ զարդարելու համար տուփեր էին… Իմ արձագանքը՝ ես արդեն գոռում էի ուրախությունից՝ աղ եմ գտել»:
Նա գտած աղը կիսեց իր հաճախորդների հետ: Աղը և գեղեցկությունը։
Նա վերջիններից էր, ով լքեց Ստեփանակերտը՝ որպես հուշանվեր վերցնելով իր գեղեցիկ խանութ-ցուցասրահից մի հին սրբապատկեր, իսկ տան պատից՝ հրեշտակ։ «Վախենալու է հետ նայելը, ես, հավանաբար, միայն հիմա եմ հետ նայում: Ինչի միջով անցան, ծնողների համար որքան դժվար էր հարսանիքներ ու նշանադրություններ կազմակերպել՝ հույսով, որ ամեն ինչ շուտով կդզվի։ Այնտեղից դուրս գալուց հետո դժվար էր դիտել մարտական գործողությունների օրը և վառելիքի պահեստում պայթյունից զոհված տղաների լուսանկարները։ Նրանցից ոմանք ամուսնացած էին ընդամենը մի քանի ամիս, շաբաթ, օր։ Բայց ես վստահ եմ, որ մենք պատվով անցանք մեզ պատահած փորձությունը՝ չկորցնելով մեր մարդկային դեմքը»։
Տեղահանումից հետո, մի քանի ամիս անց, Էրիկն ու իր ընտանիքը տեղափոխվեցին Ֆրանսիա։ Այնտեղ նա հաղթահարում է դժվարությունները՝ երեխաների համար ավելի լավ կյանքի ակնկալիքով։ Նա ասում է. «Ես մեզ բոլորիս անվանում եմ «ամբոխի մեջ մոլորվածներ»: Գիտե՞ք, թե որն է այստեղ ամենասարսափելին ու ամենադժվարը։ Այստեղ, օտարության մեջ, ես ինձ անընդհատ բռնացնում են ծանոթ դեմքեր փնտրելիս…»:
Հրեշտակի լուսանկարն արդեն Ֆրանսիայից է՝ ձիթենու ճյուղերի վրա, որից Էրիկը կոմպոզիցիա է սարքել։
Իմ ընկերներից շատերը, իմանալով, որ Էրիկը Ֆրանսիայում է, ասում են, որ դա նրա տեղն է, բայց ես շատ եմ կարոտում գեղեցկության այն անկյունն ու այն վարպետին, ով իսկական գեղեցկություն է ստեղծել իմ փոքրիկ ու գեղեցիկ Ստեփանակերտում։
Սվետլանա ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
