Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հերքել է սոցցանցերում հայտնված հաղորդագրությունը Երասխ գյուղի մոտակայքում (Արարատի մարզ) Ադրբեջանին դիրք փոխանցելու մասին։

«Երասխի հատվածում դիրքային փոփոխություններ տեղի չեն ունեցել»,- ասվում է նախարարության մեկնաբանության մեջ։ ՊՆ-ն հորդորել է հետևել պաշտոնական տեղեկատվությանը և կեղծ տեղեկատվություն չտարածել։ Նաև նշվել է, որ վերջին օրերին արտասահմանյան լրատվամիջոցներում ավելացել են կեղծ հրապարակումները, որոնք համակարգում են այլ երկրների հետախուզական ծառայությունները։

Այսօր «Տավուշը հանուն հայրենիքի» ընդդիմադիր շարժման առաջնորդ Բագրատ սրբազանը եւս հայտարարեց Տիգրանաշենի հավանական հանձնվելու մասին։ Նա նշեց, որ դա աղետալի հետեւանքների կբերի Հայաստանի համար։

Հայաստանում վաղուց համոզվել են, որ հայկական տարածքները հեշտությամբ հանձնվում են առանց «ֆորմալ» ընթացակարգերի։ Ինչպես նաև այն բանում, որ ոչ ոք պատասխանատվության չի հրավիրում Հայաստանի իշխանություններին՝ առանց Սահմանադրությանը հաշվի առնելու հայկական հողերը հանձնելու համար։ Խորհրդարանական և արտախորհրդարանական ընդդիմությունը քաղաքական գնահատականներ չեն տալիս, դատական ​​հայցեր չի ներկայացնում, բացառությամբ 1-2 անորոշ փորձերի, չեն դիմում Սահմանադրական դատարան՝ հաստատելու կառավարության լիազորությունները որոշելու, թե որ հողատարածքներին են պատկանում Հայաստանին և որոնք՝ ոչ։

Հողի ուրացումը սկսվեց նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ, երբ հանձնվեցին ոչ միայն Արցախի «նվաճված» տարածքները, այլեւ եւ երեք շրջաններ՝ առանց մեկ կրակոցի։ Ոչ ոք չի պարզաբանել, թե ինչ իրավունքներով է Նիկոլ Փաշինյանը ստորագրել նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը և հանձնել Արցախի տարածքները. նա համարում էր Արցախը ՀՀ տարածքային ամբողջականության մա՞ս, թե՞ հանձնել է “ուրիշի” տարածք։ Եւ ինչ կլինի, եթե նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը կորցնի ուժը։

Հենց որ տեղի ունեցավ Ակնայի, Քարվաճառի և Քաշաթաղի հանձնումը, 2020 թվականի դեկտեմբերին ադրբեջանական զորքերը ներխուժեցին Գորիս-Կապան ճանապարհը և փաստացի փակեցին այն՝ գրավելով առնվազն 1994 թվականից Հայաստան համարվող տարածքի մի մասը։ Հետո Նիկոլ Փաշինյանը՝ փոխարենը պահանջի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կատարումը, ասաց՝ ոչինչ, Տաթևով նոր ճանապարհ ենք կառուցելու։ Պարզվեց, որ այն ժամանակ ստորագրվել է ինչ-որ փաստաթուղթ, որով Գորիս-Կապան ճանապարհի ու Սյունիքի Շուռնուխ գյուղի հատվածները փոխանցվել են Ադրբեջանին։

Օրերս նախկին արտգործնախարար Արա Այվազյանն ասել էր, որ ո՛չ ինքը, ո՛չ էլ ԱԳՆ-ն չգիտեն փաստաթղթի մասին։ «Քննարկումներ են եղել։ Ավելի ուշ պարզվեց, որ հայկական կողմը ինչ-որ հուշագիր է ստորագրել Ադրբեջանի և, հավանաբար, ռուս խաղաղապահների հետ, ինչը հայտնի չէր ԱԳՆ-ին։ Մինչև պաշտոնավարման ավարտը ես այդ փաստաթղթերին չեմ ծանոթացել»,- «Ազատության» հետ զրույցում ասաց նա։

2023 թվականի սեպտեմբերին Հայաստանի կառավարությունը, առանց որևէ բողոքի, համաձայնեց ընդունել բռնազավթված Արցախի հայ բնակչությանը, չմեղադրելով Բաքվին ագրեսիայի մեջ։ Իսկ արդեն այս տարվա մայիս-հունիս ամիսներին փոխվարչապետերի մակարդակով փաստաթուղթ է ստորագրել, ըստ որի՝ Ադրբեջանին է փոխանցել Տավուշի 4 հայկական գյուղերի տարածքները։

Ընդ որում, հանձնված տարածքների համար կան ՀՀ կադաստրի կողմից տրված փաստաթղթեր։ Այժմ նրանք, ովքեր համաձայն են փոխհատուցմանը, պետք է գրեն դիմում՝ նշելով, որ փոխհատուցում ստանալով՝ քաղաքացին հրաժարվում է Հայաստանի Հանրապետության դեմ բոլոր գույքային և ոչ գույքային պահանջներից։

Ոմանք արդեն համաձայնել են, բայց մի քանի հոգի չեն ցանկանում դիմել։ Եվ փաստորեն, ստացվում է, որ հանձնվել են տարածքներ, որոնց համար գործում է ՀՀ կողմից տրված կադաստրային փաստաթուղթ։

Բայց ո՞ւմ է դա հետաքրքրում։ Նիկոլ Փաշինյանը անընդհատ կրկնում է, որ Հայաստանը չունի տարածքներ և սահմաններ, ինչը թույլ է տալիս նրան ճիշտ ժամանակին հայտարարել, որ այս տարածքը Հայաստան չէ, և եթե չհանձնվի, ապա պատերազմ կլինի։ Եվ ոչ ոք իրականում չի առարկում նրան։

Այս ֆոնին Տիգրանաշենի հանձնումը ժամանակի հարց է թվում։ Սակայն կգա մի պահ, երբ իրավական գնահատական կհնչի, եւ հայկական հողերի հանձնումը պետական դավաճանություն կորակվի։

Նաիրա Հայրումյան

Հայկական կողմը պետք է առնվազն հակընդդեմ խոսույթ ձեւավորի ադրբեջանական պահանջների դեմ։ Այս մասին step1.am-ի հետ զրույցում ասաց «Մոդուս վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը՝ անդրադառնալով Շուշիի համաժողովում Ալիեւի հնչեցրած պահանջներին։

Օրինակ, երբ Ալիեւը խոսում է այսպես կոչված «ադրբեջանցի փախստականների վերադարձի» մասին, ըստ Պապյանի, հայկական կողմը պետք է ասի՝ այո՛, Սովետական Հայաստանից եղել են մեկնողներ, բայց իրենք գաղթական չեն եւ հատուցումներ են ստացել։

«Եթե չեմ սխալվում՝ ադրբեջանցիները ժամանակին 240 մլն դոլար փոխհատուցում են ստացել, այդ փաստաթղթերը պետք է հանել։ Պետք է հակընդդեմ ասել՝ Բաքվի, Սումգայիթի, այլ բնակավայրերի հայերի հարցը կա, շատ ավելի մեծ թվով հայեր են գաղթել։ Եվ եթե այդ հարցը բարձրացվում է, պետք է բարձրացվի զուգահեռ, բայց միեւնույն ժամանակ պետք է ասել, որ Ղարաբաղի հայության ճակատագիրը չի կարող դրվել նույն հարթության վրա ինչ-որ գաղթականների հարցի հետ։ Ղարաբաղի հայությունն անգամ ԽՍՀՄ կազմում ուներ վարչական ինքնավարություն, դա առանձին հարց է»,- ասաց Պապյանը։

Ըստ նրա՝ պետք է լուծվի Արցախի հայության՝ միջազգային երաշխիքներով վերադարձի հարցը։ Իսկ եթե Ադրբեջանը բարձրացնում է ադրբեջանցի մեկնողների հարցը, այդտեղ պետք է հակընդդեմ նշվի, որ այդ ամենը հետեւանք է Սումգայիթի, Բաքվի, Գանձակի հայերի կոտորածի, որի մասին արեւմտյան մամուլը հեղեղված է եղել։ Եվ այդ ամենի վերաբերյալ պետք է համապատասխան փաթեթ պատրաստվի։

«Այսինքն՝ այդ մարդիկ մեկնել են ոչ թե այն պատճառով, որ հայերը որոշել են իրենց նկատմամբ հալածանքներ սկսել, այլ մեկնել են, որովհետեւ Ադրբեջանում հայությանը կոտորել են, ցեղասպանության են ենթարկել, որի հետեւանքով էլ առաջացել է այդ լարված իրավիճակը։ Դրա հետեւանքով ադրբեջանցիները գաղթել են, բայց հատուցումներ են ստացել։ Եվ պետք է անպայման շեշտվի, որ որեւէ ադրբեջանցի չի սպանվել՝ ի տարբերություն հայերի։ Էլ չեմ խոսում ծեծված ու հալածված հայերի մասին»,- հավելեց նա։

Անդրադառնալով Հայաստանի իշխանությունների վարքագծին՝ Պապյանն ասաց․ «Այն մտայնությունը, որ եթե չխոսենք Ալիեւի հայտարարությունների մասին, այս ամբողջը կանցնի, կգնա, դա սխալ նիկոլական տեսակետ է։ Ինքը մտածում է, որ իբր Ադրբեջանի քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ պայմանավորված է Հայաստանի քաղաքականությամբ Ադրբեջանի նկատմամբ։ Այսինքն՝ եթե Հայաստանը ոչ մի պահանջ չներկայացնի, ապա Ադրբեջանն էլ չի ներկայացնի։ Այսինքն՝ եթե Ղարաբաղը տալիս ենք Ադրբեջանին, Ադրբեջանը մեզ հետ կլինի եղբայրական ազգ, այդ մտայնությամբ էլ տվել է ու տալիս է։ Բայց մենք տեսնում ենք, որ անընդհատ պահանջներ են ներկայացվում։ Անտառային մեծ հրդեհները մարելու համար հակընդդեմ հրդեհ են անում, նույնն էլ քաղաքականության մեջ է, դու չպետք է լռես, անընդհատ պետք է պահանջներ ներկայացնես»։

«Երբ ես երկար տարիներ խոսում էի Վիլսոնի իրավարար վճռի մասին, շատերը չէին հասկանում, որ դա կարեւորագույն գործիք է քաղաքական եւ դիվանագիտական դաշտում։ Երբ դու ցույց ես տալիս, որ քո հարեւանները քեզանից հազարավոր քառակուսի կիլոմետրեր գրավել ու օկուպացրել են, դու դրանով արդեն կանխում ես նրա հավակնությունները քո նկատմամբ։ Իսկ եթե դու լռում ես, Ալիեւը խոսում է «Արեւմտյան Ադրբեջանի պատմական հողերի» մասին, եւ իրենք սա շարունակելու են։ Հետեւաբար, միակ տարբերակը հակընդդեմ գործընթաց սկսելն է։ Ոմանք գուցե կասեն՝ սա կհանգեցնի պատերազմի։ Բայց վստահեցնում եմ ձեզ՝ Ալիեւը եթե հնարավորություն ունենա անպատիժ պատերազմ մղելու, հազար պատրվակ կգտնի պատերազմ սանձազերծելու համար»,- նշեց նա։

Ռոզա Հովհաննիսյան