Լիտվայի դեսպանատունը հրաժարվում է մուտքի արտոնագրեր տրամադրել 070 ծածկագրով հայկական անձնագիր ունեցող անձանց՝ անտեսելով Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարության երաշխիքները և այն, որ ուղևորությունը կրում է կրթական բնույթ։

Այս մասին պատմել է Արցախից բռնի տեղափոխված Ալինա Պետրոսյանը։ Նրա խոսքով՝ փետրվարին նա դիմել է Լատվիայում գրադարանավարության ամառային դպրոցին մասնակցելու համար։ Նրան ընդունել են ապրիլին։ Փաստաթղթեր են պատրաստվել և ուղարկվել  պահանջվող հասցեատերերի:

«Ծրագրի կարևոր չափանիշը արցախցիների մասնակցությունն է։ Փաստաթղթերս ընդունվեցին։ Ի պատասխան իմ բազմիցս հարցադրումների, թե իմ արցախյան ծագման պատճառով խնդիրներ հնարավո՞ր են, ինձ ասացին, որ խնդիրներ չեն լինի։ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը երաշխիքներ է տվել իմ ճանապարհորդության և այս ծրագրին մասնակցելու համար։ Վրաստանում Լատվիայի դեսպանատունը եւս հաստատեց և համաձայնեց իմ այցին։ Բայց Երևանում Լիտվայի դեսպանատունը մերժել է վիզա տրամադրել (քանի որ Հայաստանում Լատվիայի դեսպանատուն չկա, պետք է դիմել Լիտվայի դեսպանատուն): Իմ պահանջներին պատասխանեցին, որ խնդիրը 070 ծածկագրով անձնագիրն է, և մենք «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԼԻԱՐԺԵՔ ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ չենք»։ Ես տարակուսանքի մեջ եմ: Սա ի՞նչ ձեւակերպում է։ Զարմանալի է, որ ինձ մերժեցին մասնակցել կրթական, այսինքն՝ մարդասիրական ծրագրին»։

Ալվարդ Գրիգորյան

«Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն Կոնգրեսում իր ելույթի ժամանակ շնորհակալություն է հայտնել ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենին «Իսրայելի հետ կեսդարյա բարեկամության համար», -հայտնում են ամերիկյան լրատվամիջոցները։

«Նախագահ Բայդենը և ես միմյանց ճանաչում ենք ավելի քան 40 տարի։ Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել նրան Իսրայելի հետ կեսդարյա բարեկամության և, ինչպես ինքն է ասում, հպարտ սիոնիստ լինելու համար։ Իրականում, ինչպես ինքն է ասում, հպարտ իռլանդական-ամերիկյան սիոնիստ»,- ասել է Նեթանյահուն:

Նեթանյահուն նաև շնորհակալություն է հայտնել Բայդենին «պատանդներին պաշտպանելու անխոնջ ջանքերի և պատանդների ընտանիքներին ցուցաբերած օգնության համար»:

«Շնորհակալ եմ նախագահ Բայդենին Իսրայելին ցուցաբերած ողջ սրտով աջակցության համար։ Հոկտեմբերի 7-ի դաժան հարձակումից հետո նա իրավամբ Համասին անվանեց «բացարձակ չարիք»։ Նա երկու ավիակիր է ուղարկել Մերձավոր Արևելք՝ կանխելու ավելի մեծ պատերազմ, և նա եկավ Իսրայել՝ աջակցելու մեզ մեր ամենամութ ժամին, և այս այցը երբեք չի մոռացվի», – ասել է Նեթանյահուն:

Նա իր ելույթի ժամանակ երախտագիտություն է հայտնել նաև ԱՄՆ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփին։

«Ես նաև ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել նախագահ Թրամփին այն ամենի համար, ինչ նա արել է Իսրայելի համար՝ Գոլանի բարձունքների նկատմամբ Իսրայելի ինքնիշխանության ճանաչումից մինչև Իրանի ագրեսիայի դեմ կանգնելուց մինչև Երուսաղեմը որպես մեր մայրաքաղաք ճանաչելը և ամերիկյան դեսպանատունը այնտեղ տեղափոխելը», – ասել է նա։

Նա հավելել է, որ «ինչպես ամերիկացիները, այնպես էլ իսրայելցիները հանգստացան», որ ինքը ողջ է մնացել հուլիսի 13-ին Փենսիլվանիայում տեղի ունեցած հանրահավաքի ժամանակ տեղի ունեցած մահափորձից։

Երկու անգամ, երբ Նեթանյահուն գովաբանեց նախագահ Ջո Բայդենին, երկու կողմերն էլ նրան հոտնկայս ծափահարեցին: Երբ Նեթանյահուն դատապարտեց քաղաքական բռնությունը, դա առաջացրեց երկու կողմերի ծափահարությունների հերթական ալիքը:

Բայց երբ Նեթանյահուն գովաբանեց նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփին Աբրահամի համաձայնագրի համար, հանրապետականները կանգնեցին և ծափահարեցին, մինչդեռ դեմոկրատները մնացին նստած:

Step1.am-ի զրուցակիցն է «Մոդուս վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը։

–Պարո՛ն Պապյան, ԵՄ խորհուրդը որոշեց 10 միլիոն եվրոյի չափով օգնություն տրամադրել Հայաստանի զինված ուժերին, աջակցությունը կտրամադրվի Խաղաղության եվրոպական հիմնադրամի շրջանակներում։ Ի՞նչ ուղերձ ու նպատակ ունի այս որոշումը։

-Այս որոշման մեջ ամենակարեւորը քաղաքական նշանակությունն է, որովհետեւ գումարի չափը մեծ չէ։ Բայց քանի որ անվտանգության ոլորտին ուղղված հատկացում է, սա նախադուռ է՝ հետագայում ծրագիրն ընդլայնելու համար։ Պետք է հասկանանք, որ Հայաստանի կարգավիճակում ոչինչ չի փոխվել, Հայաստանը շարունակում է մնալ Ռուսաստանի դաշնակիցը եւ ՀԱՊԿ անդամ։ Անգամ սրանով հանդերձ մենք տեսնում ենք, որ Եվրամիության, ինչպես նաեւ ԱՄՆ կողմից որոշակի քայլեր արվում են։ Սա արվում է՝ ցույց տալու համար իրենց մտադրությունների լրջությունը։ Եվ Հայաստանից ակնկալում են ոչ միայն խոսք, այլ նաեւ գործ։

–Ի՞նչ աշխատանք է պահանջվում Հայաստանից։

-Օրինակ՝ խոչընդոտների վերացում։ Երբ դուք մեկի հետ հարաբերություններ եք զարգացնում անգամ անձնական կյանքում, դուք նայում եք, թե ձեր հարաբերություններին ինչն է խոչընդոտում, դա էլ վերացնում եք։ Հիմա մեր հարաբերություններին առաջին հերթին խոչընդոտում է Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, որովհետեւ ՀԱՊԿ-ը դա ռազմաքաղաքական բլոկ է, որն ուղղված է Արեւմուտքի դեմ։ Մի փոքր անլուրջ կլիներ ակնկալել մեծածավալ աջակցություն այն երկրներից, որոնց ռազմական թշնամին ես դու հանդիսանում։ Հետեւաբար, առաջին հերթին պետք է ՀԱՊԿ-ից դուրս գալ, նաեւ դիտարկել ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու հարցը։ Վերջնական նպատակը պետք է լինի հնարավորինս արագ ստեղծել այն իրավաքաղաքական հենքը, որի հիման վրա հարաբերությունները կարելի է խորացնել եւ ընդլայնել։

-Եվրամիությունը նաեւ համաձայնություն տվեց Հայաստանի հետ վիզաների ազատականացման բանակցություններ սկսելու առաջարկին։ Ի՞նչ գործընթաց է սա։

– Իհարկե, սա կարեւոր է, բայց այնքան արագ չի լինելու, ինչպես ոմանց թվում է։ Սա պարզապես գայթակղություն է Հայաստանի քաղաքացիների համար, որպեսզի հասկանան, որ նաեւ անձնապես իրենք օգուտ կունենան։ Ցավալին այն է, որ քաղաքացիների մեծ մասը նույն վիզայի ազատականացման հարցը կարող է շատ ավելի դրական դիտարկել, քան ռազմական աջակցությունը։ Վիզաների ազատականացման շուրջ բանակցություններ սկսելը կարեւոր քայլ է, բայց պետք է հասկանալ, որ սա դեռ ազատականացում չէ։ Եվ փորձը ցույց է տալիս, որ նման գործընթացն առնվազն 1-1,5 տարի կարող է տեւել, այն էլ, եթե Հայաստանը բավարարի բազմաթիվ սկզբունքներին ու պահանջներին։

Այսպիսով՝ Եվրամիության կողմից ուղերձն արդեն տրված է՝ ֆինանսական հատկացումների, զենքի ու սարքավորումների մատակարարման միջոցով։ Անընհատ լսում ենք տարբեր մարդկանցից՝ Արեւմուտքն ի՞նչ երաշխիք է տալիս մեզ։ Սա դրա պատասխանն է, որ այս խիստ նեղ օրենսդրական միջանցքում, որը պայմանավորված է Հայաստանի անդամակցությամբ տարբեր կառույցներին, իրենք անում են առավելագույնը, ինչ հնարավոր է։ Եվ Հայաստանից ակնկալում են ընդառաջ քայլեր։

Ռոզա Հովհաննիսյան

Ռուսաստանի Դաշնությունը պատրաստ է իր հարթակը տրամադրել Ադրբեջանի և Հայաստանի ներկայացուցիչների միջև բանակցությունների համար, հայտարարել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան։ Նա նշել է, որ Մոսկվան երաշխավորում է երկու պատվիրակությունների աշխատանքի համար առավել հարմարավետ պայմանների ստեղծումը՝ իրենց նախընտրած երկկողմ ձևաչափով։

Ադրբեջանը միշտ պատրաստ է եղել Հայաստանի հետ բանակցություններին Ռուսաստանում և այլ վայրերում։ Այս մասին ՏԱՍՍ-ին հայտնել է Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Այխան Հաջիզադեն՝ մեկնաբանելով կողմերի հանդիպում կազմակերպելու Մոսկվայի պատրաստակամությունը։

Պաշտոնական Երևանը դժվար թե արձագանքի Մոսկվայի առաջարկին, քանի որ բոլորը արձակուրդում են, բայց Բաքուն զարմանալի օպերատիվություն ցուցաբերեց՝ հայտնելով իր հանդիպելու պատրաստակամությունը։

Հիշեցնենք, որ հուլիսի 23-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի փոխնախարար Ալեքսանդր Գրուշկոն խորհրդակցություններ է անցկացրել Բաքվի իր գործընկեր Սամիր Շարիֆովի հետ։ «Կողմերը քննարկել են Հարավային Կովկասում և հարևան տարածաշրջաններում առկա իրավիճակը, մտքեր են փոխանակել ԵԱՀԿ-ում տիրող իրավիճակի և անդրադարձել են Եվրոպայի խորհրդի տարածաշրջանային գործունեության»,- ասված է պաշտոնական հաղորդագրության մեջ։

Մոսկովյան օրակարգն, իհարկե, ավելի մոտ է Բաքվին, քան ԱՄՆ-ի առաջարկած «դժվար փոխզիջումները»։ Բացի այդ, ԱՄՆ չի խոսում Արցախյան խնդրի լուծված լինելու մասին, հետ չի կանչում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը և հրապարակավ չի պահանջում Հայաստանից փոխել Սահմանադրությունը։

Մոսկվան Արցախի հարցը լուծված է ճանաչում, ավելի հաճախ, քան Բաքուն խոսում է ԵԱՀԿ-ի և նրա Մինսկի խմբի անկարողության մասին և առաջ է տանում «եռակողմ համաձայնությունները»՝ կապված «սահմանազատման», Մեղրիի ճանապարհի բացման և դրա նկատմամբ Ռուսաստանի վերահսկողության հետ։ Մոսկվան Բաքվի ու Փաշինյանի հետ միասին ասում է, որ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը ուժի մեջ է, թեև Իրանի դեսպանն, օրինակ, բաց տեքստով ասել է, որ որևէ հայտարարության հետք էլ չկա։

Վերջերս Անգլիայում Եվրոպական համայնքի գագաթնաժողովին մասնակցած Ալիևն ու Փաշինյանը այդպես էլ չհանդիպեցին, և վերլուծաբանները սկսեցին խոսել ԱՄՆ-ի հովանու ներքո բանակցությունների լիակատար ձախողման մասին։ ԱՄՆ-ում տեղի ունեցած դրամատիկ իրադարձություններից հետո ամերիկյան միջնորդությունն էլ ավելի կասկածելի է դարձել, և «էստաֆետը» աստիճանաբար անցնում է Պեկինին։

Պեկինը փորձում է նոր «գլոբալ կենտրոնի» ֆրակը։ Օրերս Պեկինում կայացել է պաղեստինյան 14 կուսակցությունների, այդ թվում՝ ՀԱՄԱՍ-ի և ՖԱԹՀ-ի հանդիպումը, որտեղ հայտարարվել է Պաղեստինում ազգային համաձայնության կառավարության ստեղծման մասին։ Պեկին է այցելել նաև Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարը, ով վերադառնալուց անմիջապես հետո ասել է, որ իր երկիրը պատրաստ է Ռուսաստանի հետ բանակցությունների։

Ավելի վաղ Ալիևն այցելել էր Չինաստան և ստորագրել ռազմավարական դաշինքի մասին պայմանագիր։ Այս դաշինքը ներառում է նաև «միջանցքներ», և կասկած չկա, որ Զախարովայի առաջարկը մեկնող գնացք ցատկելու փորձ է։

Ակ­նա­յի (Աղ­դամ) ա­զա­տագ­րումն այ­լընտ­րանք չու­ներ․ բացի այն, որ մեր Հայրենիքն է, Ակնան Ադր­բե­ջա­նի ռազ­մա­քաղա­քա­կան ղե­կա­վար­ների ծրագրերում դիտարկվում էր որպես Ստե­փա­նա­կերտ ներ­խու­ժե­լու ա­մե­նա­կարճ ճա­նա­պար­հը՝ Աս­կե­րա­նով։ Ակնայի ազատագրումը հայոց զինուժի փառավոր հաղթանակներից մեկն է։

Իրականության բարձունքից դժվար է անդրադառնալ անցյալի հաղթական էջերին, հաղթանակի մասին անցյալով խոսելը ցավոտ է, բայց անհրաժեշտ։ Պատմականության դիրքերից անդրադարձը մեզ կօգնի իրավիճակը սթափ գնահատել, սխալները շրջանցել, ճիշտ և ուժեղ կողմերը կրկնել։ Անցյալի հաղթանակներին անդրադառնալը կդառնա մի յուրօրինակ պատնեշ, այսօր դժբախտաբար տարվող այն քարոզչության դեմ, թե մենք թույլ ու անկարող ենք, թե մենք ի վիճակի չենք մեր հարցերը լուծել։

Շրջափակված, շրջապատված, զարկված, կորստի օրեր ունեցել ենք նաև արցախյան առաջին պատերազմում, բայց թևաթափ ու ոգեթափ չենք եղել և հենց դա է դարձել մեր հաղթանակի գրավականը։

Քոչվոր ռազմատենչ ցեղերը վտանգավոր գիշատիչների որջ էին դարձրել Ակնան պատմության տարբեր հանգրվաններում։ Ար­ցա­խի տա­րեգ­րու­թյան մեջ բազ­մա­թիվ են օ­րի­նակ­նե­րը, երբ թշ­նա­մին բաց չէր թող­նում հար­մար ա­ռի­թը՝ Աղ­դա­մից Ար­ցա­խի խոր­քերն աս­պա­տա­կե­լու հա­մար։

1918թ. սեպ­տեմ­բեր. Աղ­դա­մից թուր­քա­կան բա­նա­կը ներ­խու­ժեց Ար­ցախ և յու­րա­հա­տուկ բար­բա­րո­սու­թյամբ ա­վե­րեց Խա­չե­նի ու Վա­րան­դա­յի շր­ջան­նե­րի սահ­մա­նա­մերձ բնա­կա­վայ­րե­րը, ա­պա նաև` մտավ Շու­շի։ Իսկ 1920թ. մարտ-ապ­րիլ ա­միս­նե­րին մու­սա­վա­թա­կան Ադր­բե­ջա­նի զին­ված ու­ժե­րը և զին­ված խառ­նամ­բո­խը հենց Աղ­դա­մից Աս­կե­րա­նի վրա­յով ներ­խու­ժե­ցին Ար­ցախ` երկ­րա­մա­սի նկատ­մամբ Ադր­բե­ջա­նի գե­րիշ­խա­նու­թյուն հաս­տա­տե­լու նպա­տա­կով։ Խոր­հր­դա­յին իշ­խա­նու­թյան տա­րի­նե­րին թշ­նա­մին դար­ձյալ բաց չէր թող­նում հա­կա­հայ­կա­կա­նու­թյամբ ու ագ­րե­սի­վու­թյամբ ա­ռանձ­նա­նա­լու ա­ռի­թը։

Եվ պա­տա­հա­կան չէ, արցախյան շարժման հենց առաջին օրերին, Ար­ցա­խի դեմ ա­ռա­ջին բա­ցա­հայտ նա­խա­հար­ձակ գոր­ծո­ղու­թյու­նը ձեռ­նարկ­վել է կրկին Աղ­դա­մից՝ 1988թ. փետր­վա­րի 22-ին, երբ բազ­մա­հա­զա­րա­նոց ամ­բո­խը, ճա­նա­պար­հին ա­վե­րե­լով ամեն ինչ, ինչ հայկական էր ու հային, փոր­ձում էր Աս­կե­րա­նով հաս­նել Ստեփանակերտ։ Ու հենց Աս­կե­րա­նի մա­տույց­նե­րում թուրքական խաժամուժը ար­ժա­նի հա­կա­հար­ված ստա­նա­լով՝ ետ քաշ­վեց, և Աս­կե­րանն ար­ցա­խյան ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան պայքարի տա­րեգ­րու­թյան մեջ մնաց որ­պես ա­նա­ռիկ դար­պաս-ամ­րոց։
Կան իրադարձություններ, որոնք ավանդույթի կարգավիճակ են ստանում ու կրկնվելու հատկություն, մնում է մենք գնահատենք ու արժևորենք այդ ավանդույթները։

Այո՛, Ակնան մեր թշնամին միշտ դարձրել է մի յուրօրինակ պլացդարմ Արցախի հայաբնակ խորքերը առնվազն երկու ուղղությամբ մխրճվելու համար։

Ար­ցա­խյան ա­զա­տա­մար­տի տա­րի­նե­րի ողջ ըն­թաց­քում ադր­բե­ջա­նա­կան զին­ված կազ­մա­վո­րում­ներն Աղ­դա­մից բազ­միցս փոր­ձե­ցին ճեղ­քել ԼՂՀ ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թյան ու­ժե­րի արևե­լյան բնագ­ծե­րը, բայց ա­մեն ան­գամ ար­ժա­նի հա­կա­հար­ված ստա­նա­լով՝ հետ են շպրտ­վե­լ։ Մեր ավագ սերունդը լավ է հիշում Ակնայում տե­ղա­կայ­ված կրա­կա­կե­տե­րից մեր խա­ղաղ բնա­կա­վայ­րե­րի հր­թի­ռա­կո­ծու­թյուն­նե­րը… Այն ժամանակ էլ հեշտ չէր, անվտանգ չէր ու որոշվեց վտանգը չեզոքացնել։

Արցախի բանակը երկարատև մարտերից հետո 1993 թ. հուլիսի 23-ին ազատագրեց Ակնա քաղաքը… Եվ այդ ռազմագործողությունը սոսկ կրակակետի ոչնչացում չէր, այն Ադրբեջանին զրկեց մի շարք կոմունիկացիոն հնարավորություններից։

2020 թ-ի 44-օրյա արցախյան պատերազմի ժամանակ ազերիներին չհաջողվեց գրավել Ակնան և նույնանուն շրջանը… սակայն 2020 թ-ի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրով Ակնան և ողջ շրջանն առանց մեկ կրակոցի սկուտեղի վրա նվիրվեց Ադրբեջանին։ Կարելի է ասել, մեզ շպրտել են ելման դիրքեր, բայց դրանից Ակնայի ազատագրման պատմական նշանակությունը չի ընկել, ավելին՝ հաճախակի անդրադառնալը, վերլուծելը և հասկանալը անպայման իր օգտակարության գործակիցը կունենա։

Թշնամին նույնն է իր նպատակների մեջ, ավելի զարգացած տեսակով, մենք էլ ենք նույնը, պետք չէ մեզ ավելորդ թերագնահատել, պետք է պարզապես դեն նետել հուսահատության ծածկոցը, որով մեզ փորձում են քնեցնել։ Պետք է կարողանալ այս հանգրվանում տեր կանգնել մեր համամարդկային իրավունքներին, կռիվ տալ բոլոր ատյաններում դրանց համար։ Աշխարհը կանգնում է ուժեղի կողքին, և այստեղ արժե հիշել մեծ հայդուկապետ Նիկոլ Դումանի խոսքերը` Ինչ էլ լինի, թե՛ թշնամուն, և թե՛ բարեկամին հարգանք ու պատկառանք ներշնչողը, դժբախտաբար, դեռ կոպիտ ուժն է: Եվ մի ազգ, եթե ուզում է մնալ հարգված, եթե չի ուզում կորչել, պետք է լինի զենքի ընդունակ. միշտ պետք է լինի կազմ ու պատրաստ ինքնապաշտպանության համար, մանավանդ քաղաքական ցնցումների վայրկյաններին:  Աշխարհն այսօր քաղաքական ցնցումների մեջ է, իսկ մենք դատապարտված ենք ապրել։

Եվ պարզապես կուզենայի ավարտել Հրանտ Մաթևոսյանի խոսքերով․

«… Հաղթանակը, միայն հաղթանակն է ազատելու մեզ թշնամու, կողմնակիցների և մեր իսկ քամահրանքից: Հաղթանակը մեր անցյալի և ապագայի, և համայն մարդկության առջև մեր առաքելությունն է:

Պարտությունը սուտ և անգո մի բան է դարձնելու մեր անցյալը՝ բանաստեղծ վարդապետների զառանցանք: Պարտությունը անհայրենիք տնանկներ է դարձնելու մեր երեխաներին, մեզ նրանց սև անեծքին է արժանացնելու: Պարտությունը մեզ դարձնելու է արդարության դռներին տաղտկալի քարշ եկողներ, որոնց երբեմն գուցե և կարեկցում են, բայց երբեք՝ հարգում»:

Արմինե Հայրապետյան