Հայաստանը, ինչպես նաև նրանք, ովքեր հետաքրքրված են Հայաստանի՝ որպես ազգային պետություն գոյություն ունենալով կամ անհետացումով, սպասում են այսօր Հովհաննավանքում տեղի ունեցող իրադարձություններին։ Մի քանի օր առաջ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ ՀՀ տարածքում գտնվող հին եկեղեցիները պատկանում են պետությանը և պարզապես փոխանցվել են Հայ Առաքելական Եկեղեցուն օգտագործման համար։ Եվ ժամանակը է «վերադարձնելու» Հովհաննավանքը, ինչպես որոշեց Փաշինյանը։
Ռեյդերությունից բառացիորեն մեկ օր առաջ կառավարամետ աղբյուրները տարածեցին մի անպարկեշտ տեսանյութ, որտեղ բարձրաստիճան քահանան նկարահանվել էր իր ննջասենյակում և լոգարանում։ Այս տեսանյութը ոչ միայն զայրացրեց հայ հասարակությանը, այլև խաթարեց վստահության վերջին փշրանքները պետական ինստիտուտների՝ որպես քաղաքացիների իրավունքները, անվտանգությունը և շահերը պաշտպանող բարձրագույն մեխանիզմի նկատմամբ։
Անմարդկայնացումը և բարոյական արժեքների ոչնչացումը պետության և հասարակության քայքայման վերջնական կետն են։
Արցախում փորձեցին դրան դեմոռալիզացիային հասնել իննամսյա շրջափակմամբ։ Վերջին ամիսներին մարդիկ իսկապես կորցրել են հավատը պետական ինստիտուտների նկատմամբ, թե՛ Արցախում, թե՛ Հայաստանում, որպես իրենց պաշտպանելու մեխանիզմի։ Նրանք կորցրել են հավատը «դաշնակիցների» և «խաղաղապահների» նկատմամբ, ովքեր սնունդ էին վաճառում սեփական հայրենիքում ապրող սոված մարդկանց չափազանց բարձր գներով։
Սովը շատերին ստիպեց արմունկներով աշխատել հերթերում, երբեմն անցնելով բարոյական սահմանները։ Բայց այնուամենայնիվ, տղամարդիկ մինչև վերջին օրը պոստերում էին՝ պաշտպանելով իրենց տները, կանայք հոգ էին տանում իրենց և կարիքավոր ընտանիքների մասին, թշնամուց «մարդասիրական օգնությունը» այդպես էլ չընդունվեց, իսկ երեխաները սեպտեմբերի 19-ին դպրոցում էին։ Դեգրադացիայի վերջնական շեմը դեռ չի անցվել, և մարդիկ տեղահանվեցին իրենց հազարամյա հայրենիքից՝ զինված ագրեսիայի, ցեղասպանական գործողությունների և դավաճանության միջոցով՝ առանց կորցնելու իրենց բարոյական հիմքերը։
Հայաստանում դեգրադացիայի վերջնական շեմը արդեն շատ մոտ է նույնիսկ առանց ռազմական ագրեսիայի․ պետությունը կորցնում է իր արժեքը ժողովրդի համար, քանի որ ցանկացած պետություն կառուցված է շատ կոնկրետ բարոյական հիմքերի վրա։ Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում այս հիմքերը մեկը մյուսի հետևից քանդվել են Հայաստանում։
Մարդիկ կորցրել են մեկ հենասյունը մյուսի հետևից՝ ազգային արժանապատվությունը և իրավունքը, որը մարմնավորված էր Արցախում, բանակը՝ որպես հուսալի պաշտպան, դատարանը՝ որպես արդարության ինստիտուտ, միջազգային աջակցությունը՝ որպես բռնապետության դեմ զսպող մեխանիզմ, հազարամյա պատմությունը, որը այլևս հպարտանալու բան չէ, և հավատը՝ որպես բարձրագույն ուժի հետ կապի հենասյուն։
Կորցրելով այս ամենը, մարդիկ աստիճանաբար պարփակվեցին իրենց տներում՝ պաշտպանելով սեփական փոքրիկ աշխարհը թշնամաբար տրամադրված պետությունից անտարբերության և երբեմն ատելության բարձր ցանկապատի ետևում։ Հմուտ պետական քարոզչությունը բողոքը վերածում էր ցանկապատից այն կողմ մեղավորներ փնտրելու անարդյունք փորձերի՝ ստի, մեղադրանքների և ահաբեկչության շղարշի տակ։ Իսկ եվրոպական կազմակերպությունների կողմից Հայաստանի կառավարությանը «ժողովրդավարական բարեփոխումների» համար տրամադրվող շարունակական դրամաշնորհները ավելի սրեցին միայնության և լքվածության զգացումը։
Եվ հիմա ամրոցի պատերն էլ են քանդվել. թշնամական պետությունն արդեն ննջասենյակներում և լոգարաններում է, և ոչ ոք չգիտի, թե երբ իրեն որշես շանտաժ կներկայացնեն իր անձնական կյանքի մասին անպարկեշտ տեսանյութ։
Այն բանից հետո, երբ կառավարությունը սկսեց մտնել բոլորի գրպանները, հաշվել ուրիշների փողերը և ծածկել իր մանր նպատակները «կողոպտածի վերադարձով», որը ոչ ոք այդպես էլ չի տեսել, տեսախցիկների հայտնվելը ննջասենյակներում դարձավ տրամաբանական։
Ինչպե՞ս կարձագանքեն պետության հիմքերի լիակատար քայքայմանը ՀՀ հպարտ քաղաքացիները՝ իրենց տներում հայելու մեջ նայելով և հասկանալով, որ Մեծ Եղբայրը հետևում է իրենց։ Նրանք այլևս տեղ չունեն թաքնվելու. ոչ մի ցանկապատ չի օգնի։
Սոցիոլոգները դեռ երկար կհաշվեն, թե երեկվա տեսանյութից հետո քանի հայ է արտագաղթել երկրից, և քանի օտար, սեփական բարոյական օրենքներով ապրող, կհաստատի նրանց տներում, ինչպես հաստատվել են Արցախում։ Սա կարող է տեղի ունենալ ոչ հիմա, այլ մեկ ամիս կամ մեկ տարի հետո, բայց հոկտեմբերի 24-ը ընդմիշտ կմնա մարդկանց հիշողության մեջ որպես ազգային անպատվության օր։ Այսպեե էր Իգոր Մուրադյանը անվանում նման երևույթները, և լավ է, որ նա այս ամենը չի տեսնում։
