Ամերիկացի վերլուծաբաններն ասում են, որ Ջո Բայդենը, իր ոչ այնքան հաջող նախընտրական քարոզարշավի շրջանակներում, փորձում է հասնել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև որոշակի փաստաթղթի ստորագրմանը, որպեսզի դա ներկայացնի որպես իր ձեռքբերում։ Սակայն, ըստ վերլուծաբանների, Ալիևը և նրա հովանավորները (Պուտին, Էրդողան, Թյուրքական պետությունները Օրբանի հետ միասին) մեծ ցանկություն չունեն ստորագրել փաստաթուղթը մինչև նոյեմբերի ընտրությունները ԱՄՆ-ում։ Ավելին, ամերիկացի փորձագետներն ասում են, որ ԱՄՆ-ի համար նման համաձայնագրի գինը չպետք է լինի էթնիկ զտումները։ Վերլուծաբանները հասկանում են, որ «նախադեպը» կարող է կրկնվել այլ վայրերում։

Այն, որ 2023 թվականի սեպտեմբերին Արցախում տեղի է ունեցել էթնիկ զտում, և բոլոր հիմքերը կան՝ մեղադրելու Ալիևի ռեժիմին ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների մեջ, ասված է մեկ շաբաթ առաջ Երևանում միջազգային հայտնի իրավապաշտպան կազմակերպությունների կողմից ներկայացված զեկույցում։ Միևնույն ժամանակ, զեկույցի ներկայացման ժամանակ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանը բացահայտորեն աջակցել է Փաշինյանի կառավարությանը, որը այդպես էլ հայց չի ներկայացրել ՄՔԴ և չի մեղադրել Ալիևի ռեժիմին և Ռուսաստանին 2020-2023 թվականներին Հայաստանի հետ կատարվածի համար։

ԱՄՆ վարչակազմը դեռևս քաղաքական գնահատական ​​չի տվել այս գործողություններին՝ ակնհայտորեն փորձելով «չխաթարել» «խաղաղության համաձայնագրի» հավանական ստորագրումը։ Դատելով այն հանգամանքից, որ Բաքուն միջազգային կազմակերպությունների զեկույցն անվանել է «շանտաժ», Պետդեպարտամենտը տարբեր «խրախուսական» մեթոդներ է կիրառում Բաքվի և Երևանի նկատմամբ։

Օրինակ՝ Վաշինգտոնում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովից բառացիորեն մեկ շաբաթ առաջ և ԵԱՀԿ ԽՎ հանդիպումից հետո Հայաստան ժամանեց ամերիկացի սենատորների խումբը՝ հանրապետական ​​Ռոջեր Ուիքերի գլխավորությամբ։ Հատկանշական է, որ Երեւանում սենատոր Ուիքերը զգուշացրել է Բաքվին.

«Ուզում եմ մեր Ադրբեջանի գործընկերներին և ԵԱՀԿ մյուս անդամներին մի խոսք ուղղել՝ զգուշացեք, թե ինչի կարող է բերել միավորումը Պուտինի՝ Ռուսաստանի հետ: Ուզում եմ խորհուրդ տալ, որ Ադրբեջանում մեր բարեկամները փորձեն հասկանալ ազատության գինը, ազատության արժեքը: Եվ մենք քանիցս դա տեսել ենք, այս զգուշացումը ես ուզում եմ փոխանցել բոլոր նրանց, որոնք Ադրբեջանում են, զգուշացեք, որ «ռուսական մեծ արջը» մեկ անգամ ևս չփորձի գերիշխող դիրք զբաղեցնել նախկին Խորհրդային միության հանրապետության նկատմամբ»,- նշեց նա:

Միաժամանակ նախօրեին Հայաստան է ժամանել ԱՄՆ ՄԶԳ տնօրեն Սամանթա Փաուերը, ով այստեղ էր 2023 թվականի հոկտեմբերին՝ արցախցիների էթնիկ զտումներից և տեղահանությունից հետո։ Նա ասաց, որ հանդիպումներ կանցկացնի Հայաստանում՝ քննարկելու «ժողովրդավարությանն աջակցելու» և փախստականներին օգնելու համար օգնության մեծացումը:

Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ դատարանը վերջապես համաձայնեց ընդառաջել Հայաստանի կառավարությանը, որը երկար ժամանակ փորձում էր բռնագրավել ԱՄՆ-ում հայ օլիգարխների ունեցվածքը։ Մասնավորապես, ԱՄՆ դատարանը որոշում է կայացրել առգրավել և վաճառել Լոս Անջելեսում Հայաստանի ֆինանսների նախկին նախարար Գագիկ Խաչատրյանի ընտանիքին պատկանող առանձնատունը։ Սա մեծ աջակցություն է Փաշինյանի կառավարությանը, որին հանրությունը մեղադրում է իրենից առաջ «ժողովրդին թալանողներից ունեցվածքը խլելու» խոստումը չկատարելու մեջ։

Բացի այդ, ԱՄՆ-ը հետաձգեց հուլիսի վերջին նախատեսված զորավարժությունները Վրաստանի հետ եւ անսպասելիորեն հայտարարեց Հայաստանի հետ զորավարժությունների անցկացման մասին։

ԱՄՆ-ում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովն արդեն սկսվել է, և աշխարհի առաջիկա մի քանի տարիների ճակատագիրը որոշ չափով կորոշվի այնտեղ։ Մասնավորապես, ամենայն հավանականությամբ, կհայտարարվի հրադադարի և իսրայելա-պաղեստինյան համաձայնագրին աջակցելու մասին: Հնարավոր է նաև հայտարարվի Ուկրաինայի շուրջ «երկնքի փակման» և Մոսկվայի հետ բանակցություններին աջակցելու մասին։

Բայրամովը Վաշինգտոն կմեկնի, թե ոչ, դեռ հայտնի չէ, սակայն Արարատ Միրզոյանն արդեն ԱՄՆ-ում է։ Եվ Վաշինգտոնն ակնհայտորեն աջակցում է Հայաստանի՝ «խաղաղության և խաչմերուկի վերածվելու» ձգտումին՝ նույնիսկ էթնիկ զտումների գնով։ Ոչինչ, ԱՄՆ ՄԶԳ-ն կօգնի Արցախի ժողովրդին, գլխավորն այն է, որ Հայաստանի իշխանությունը չհրաժարվի իր պետականությունը խաչմերուկի վերածելու ծրագրերից։

Միացյալ Նահանգների ՄԶԳ ղեկավար Սամանթա Փաուերը այցելում է Հայաստան, հայտնում է ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության հայաստանյան առաքելությունը:

Ըստ հաղորդագրության՝ Սամանթա Փաուերը հուլիսի 8-ից հուլիսի 11-ը կլինի Հայաստանում՝ հաստատելու Հայաստանի հետ Միացյալ Նահանգների խորացող գործընկերությունը, ընդգծելու ԱՄՆ ՄԶԳ աջակցությունը Հայաստանի կառավարության բարեփոխումների օրակարգին և առաջ մղելու Հայաստանի դիմակայունությունը բարձրացնելու ջանքերը։

Այցի ընթացքում ԱՄՆ ՄԶԳ ղեկավարը կհանդիպի Հայաստանի կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաների, գործարար ոլորտի առաջնորդների, երիտասարդների և լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հետ:

Նախատեսված է նաև Սամանթա Փաուերի հանդիպումը տեղահանված անձանց հետ՝ ուժեղացնելու ԱՄՆ աջակցությունը Հայաստանի կառավարությանը հումանիտար, ներառյալ հոգե-սոցիալական և առավել երկարաժամկետ օգնություն տրամադրելու տեղահանվածներին՝ վերականգնելու իրենց կյանքը:

washingtonexaminer.com

Մայքլ Ռուբին

Մեկ տարուց էլ քիչ է անցել, ինչ ադրբեջանական զորքերը մտել են Լեռնային Ղարաբաղ՝ հին հայկական նահանգ, որը Իոսիֆ Ստալինը հանձնել է Ադրբեջանին, երբ բաժանում էր Կովկասը: Լեռնային Ղարաբաղը պատմականորեն նշանակալից է երկու պատճառով. նախ՝ այն Հայաստանի ավանդական սիրտն է՝ առաջին երկրի, որն ընդունել է քրիստոնեությունը որպես պաշտոնական կրոն:

Երկրորդ՝ դա ժողովրդավարության ինկուբատոր է։ Իսկապես, ժողովրդավարական շարժումը, որը հասավ եռման կետի և ի վերջո հանգեցրեց Խորհրդային Միության փլուզմանը, սկիզբ առավ Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտից:

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո շրջանի հայ բնակիչները նախ խնդրագրի, ապա հանրաքվեի միջոցով հաստատեցին իրենց սահմանադրական ինքնորոշման իրավունքը: Ադրբեջանը մերժեց տարածաշրջանային ինքնորոշումը և անհաջող փորձեց ճնշել բիրտ ուժով։ Այն բանից հետո, երբ ադրբեջանական բանակը հետ մղվեց, Լեռնային Ղարաբաղը վայելում էր շուրջ երեք տասնամյակ իրական խորհրդարանական ժողովրդավարություն մի տարածաշրջանում, որտեղ ժողովրդավարությունը, առնվազն մինչև 2018 թվականը, բացակայում էր կամ անցողիկ էր:

Լեռնային Ղարաբաղի ինքնակառավարումն ավարտվեց 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին, երբ ադրբեջանական զորքերը մտան տարածաշրջան՝ ոչնչացնելով աշխարհի հնագույն քրիստոնեական համայնքներից մեկը։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ տեղի խորհրդարանը պայթեցնելու որոշումը ընդգծեց նրա թշնամությունը ժողովրդավարության նկատմամբ։ Հատկապես վիրավորականն այն էր, որ ադրբեջանական ներխուժումը տեղի ունեցավ ընդամենը չորս օր այն բանից հետո, երբ Պետդեպարտամենտի պաշտոնյա Յուրի Քիմը հավաստիացրեց սենատորներին, որ Միացյալ Նահանգները չեն հանդուրժի Լեռնային Ղարաբաղում հայերի «էթնիկ մաքրման» փորձերը:

Նա մենակ չէր: Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ Ալիևը նվաստացնում էր ամերիկացի բանագնացներին, պետքարտուղար Անտոնի Բլինքենի օրհնությամբ  շարունակում էր օգնությունն ու ռազմական տեխնիկան հոսել Բաքու: Freedom House-ն այս շաբաթ զեկուցեց, որ Ադրբեջանի «փաստաթղթավորված գործողությունները համապատասխանում են էթնիկ զտումների չափանիշներին, ինչպես այն հասկացվում է նախկին Հարավսլավիայի հակամարտության համատեքստում», և դա պետք է վերջակետ լիներ:

Այդ դեպքում ինչո՞ւ են Բլինքենը, ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը և ԱՄՆ ՄԶԳ-ի ադմինիստրատոր Սամանթա Փաուերը երկիմաստ դիրք բռնում ցեղասպանության առջև:

Կասկած չկա. Ադրբեջանին քծնելու ԱՄՆ որոշումը վերևից է գալիս։ Մայիսի 4-ին Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Մարկ Լիբբին ասաց, որ իմաստ չի տեսնում գնալ Շուշի՝ պատմական հայկական քաղաք, որը Ադրբեջանը վերածել է դիվանագետների, ծախու լրագրողների և կոռումպացված վերլուծական կենտրոնների մեքքայի: Վաշինգտոնում ինչ-որ մեկը դասախոսություն կարդաց Լիբիի համար, քանի որ երկու օր անց նա ոչ միայն այցելեց Շուշի, այլև բաց թողեց էթնիկ զտումների և եկեղեցիների ու քրիստոնեական հուշարձանների ոչնչացման մասին որևէ հիշատակում՝ ասելով, որ տպավորված է:

Միայն Պետդեպարտամենտը չէ, որ հարգանք է ցուցաբերում Ալիեւի նկատմամբ։ Հունիսի 26-ին ԱՄՆ եվրոպական հրամանատարությունը շնորհավորել է ադրբեջանական բանակին՝ կրկին չնշելով շրջանառվող տեսանյութերի մասին, որոնք ցույց են տալիս գերի ընկած հայ զինվորների և քաղաքացիական անձանց բռնաբարությունները, անդամահատումները և մահապատժի ենթարկելը։

Նախագահ Ջո Բայդենի թիմը կարող է հավատալ, որ սա այն գինն է, որ պետք է վճարվի, եթե ԱՄՆ-ը կարողանա վերջնական խաղաղության համաձայնագիր ձեռք բերել հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը լուծելու համար: Բլինքենը, Փաուերը և Սալիվանը կարող են նույնիսկ հավատալ, որ կարող են հասնել նրան, որ Ալիևը և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը համաձայնության գան խաղաղ համաձայնագրի շուրջ հուլիսի 9-11-ը Վաշինգտոնում կայանալիք ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի ժամանակ:

Բայդենի երեք օգնականներն էլ թաքցնում են Բայդենի թուլությունները՝ սեփական իշխանությունը բարձրացնելու համար։ Բոլոր երեք պաշտոնյաների աշխատանքի հեռանկարները կապված են Բայդենի քաղաքական երկարակեցության հետ, և նրանք հույս ունեն, որ խաղաղ համաձայնագրի հաղթանակը կարող է փոխել Բայդենի մարզավիճակի մասին խոսակցությունը:

Զավեշտն այն է, սակայն, որ մինչ Բայդենի օգնականները կարծում են, որ կարող են խաբել Ալիևին, նրանք չեն էլ պատկերացնում, որ նա ամեն օր խաբում է իրենց: Ալիևը կձգձգի և կսպասի ԱՄՆ ընտրություններին, նախքան որևէ տեւական խաղաղության համաձայնություն ձեռք բերելը։

Այնուամենայնիվ, Բլինքենի, Փաուերի և Սալիվանի հավակնությունները ավելի քիչ հավանական դարձրեցին որևէ խաղաղություն, քանի որ նրանք զրկվեցին բարոյական բարձր դիրքից՝ անտեսելով էթնիկ զտումները՝ հօգուտ անիմաստ և դատարկ ստորագրման արարողության:

Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղությունը վեհ նպատակ է, բայց դրա գինը չի կարող լինել էթնիկ զտում։ Ալիևի հանցագործությունները սպիտակեցնելը բարդ դիվանագիտություն կամ խաղաղության ճանապարհ չէ. ավելի շուտ դա խորացնում է հումանիտար ողբերգությունը, որի գինը արյունով կվճարի հաջորդ սերունդը։

Մայքլ Ռուբինը Washington Examiner-ի Beltway Confidential բլոգի հեղինակն է: Նա Մերձավոր Արևելքի ֆորումի քաղաքականության վերլուծության տնօրենն է և American Enterprise Institute-ի ավագ գիտաշխատող: