Freedom House-ի «Փաստերի հետաքննության առաքելության» զեկույցը ֆաշիստական, ահաբեկչական Ադրբեջանում առաջացրել է հերթական «փոթորիկը թեյի բաժակում»։ Բաքուն համարում է «կեղծավորության գագաթնակետը՝ Ադրբեջանին մարդկության դեմ գործողությունների և պատերազմական հանցագործությունների մեջ մեղադրելը Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրության հիման վրա»։
Հռոմի ստատուտի 5-րդ հոդվածում ասվում է.
Դատարանի իրավասության ներքո գտնվող հանցագործությունները
Դատարանի իրավասությունը ներառում է ամենածանր հանցագործությունները, որոնք մտահոգում են ողջ միջազգային հանրությանը: Սույն կանոնադրության համաձայն՝ Դատարանը իրավասու է հետևյալ հանցագործությունների նկատմամբ.
ցեղասպանության հանցագործություն;
մարդկության դեմ հանցագործություններ;
ռազմական հանցագործություններ;
ագրեսիայի հանցագործություն.
7-րդ հոդվածում կարդում ենք.
Մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններ
Սույն Կանոնադրության նպատակների համար «մարդկության դեմ հանցագործություն» նշանակում է հետևյալ գործողություններից որևէ մեկը, եթե կատարվել է որպես համատարած կամ համակարգված հարձակման մաս որևէ խաղաղ բնակիչների դեմ, և երբ այդպիսի հարձակումն իրականացվում է գիտակցաբար.
սպանություն;
բնաջնջում;
ստրկություն;
տեղահանություն կամ բնակչության բռնի տեղափոխում;
ազատազրկում կամ ֆիզիկական ազատությունից այլ ծանր զրկում, որը խախտում է միջազգային իրավունքի հիմնարար կանոնները.
խոշտանգում;
բռնաբարություն, սեռական ստրկություն, հարկադիր մարմնավաճառություն, հարկադիր հղիություն, հարկադիր ստերիլիզացում կամ համեմատելի ծանրության սեռական բռնության ցանկացած այլ ձև.
ցանկացած նույնական խմբի կամ միավորի հետապնդում քաղաքական, ռասայական, ազգային, էթնիկական, մշակութային, կրոնական, սեռային, ինչպես սահմանված է 3-րդ պարբերությունում կամ այլ հիմքերով, որոնք ընդհանուր առմամբ անընդունելի են ճանաչվում միջազգային իրավունքի համաձայն՝ կապված սույն կետում նշված որևէ գործողությունների հետ.
մարդկանց բռնի անհետացում;
ապարտեիդի հանցագործություն;
նմանատիպ բնույթի այլ անմարդկային արարքներ, որոնք դիտավորությամբ ծանր տառապանքներ են պատճառում կամ լուրջ մարմնական վնասվածքներ են պատճառում կամ լուրջ վնաս են հասցնում հոգեկան կամ ֆիզիկական առողջությանը:
Ըստ էության, միայն այս երկու հոդվածները բավարար է նկարագրելու համար այն ամենը, ինչ ահաբեկչական Ադրբեջանը իրականացրել է Արցախի բնակիչների դեմ՝ թե՛ Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում Արցախի 70 տարիների ընթացքում, թե՛ 90-ականներին, այսինքն՝ հայաբնակ բնակչության տեղահանությունը Ադրբեջանի շրջաններից և քաղաքներից, 1991 թվականին Հադրութի շրջանի 14 գյուղերի բնակիչների տեղահանումը, 1991-94 թվականների Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ ռազմական հանցագործությունները (ցեղասպանություն Մարաղայում, Արցախի լիակատար շրջափակում, խաղաղ բնակիչների ամենօրյա գնդակոծում, գերություն, քաղաքացիական անձանց և ինքնապաշտպանության մասնակիցների անհետացում և այլն), 2016թ. և 2020-23 թվականներին գլխատումներ, ծերերի անդամահատում, քաղաքացիական անձանց մահապատիժներ, քաղաքացիական անձանց, այդ թվում՝ կանանց և երեխաների անհետացում, գերության մեջ խոշտանգումներ և սարսափելի տեսանյութերի տարածում ինտերնետում, կողոպուտ և այլոց ունեցվածքի վնասում, ոչնչացում, գերեզմանոցների, ճարտարապետական և մշակութային հուշարձանների պղծում և այլն:
Ընթերցողներին հիշեցնենք, որ 2020 թվականից իրավապաշտպան և իրավաբանական կազմակերպությունները ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Սփյուռքում հավաքել են ապացույցներ, որոնք թույլ են տվել ԱՄՆ-ից Ճշմարտության և արդարության կենտրոն կազմակերպությանը (CFTG) հայցեր ներկայացնել, իսկ 2024 թվականի մայիսին դիմել Միջազգային Քրեական դատարան.
2023 թվականի պատերազմից և Արցախի բնակչության զանգվածային արտահոսքից հետո իրավապաշտպան կազմակերպությունները՝ Freedom House, «Միջազգային գործընկերություն հանուն մարդու իրավունքների», «Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամ», «Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ» ՀԿ-ները, « Իրավունքների զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամը, «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ն և «Ճշմարտության որսորդները» համատեղ զեկույց են կազմել, որի հիման վրա ՄՔԴ-ում կկազմվի ևս մեկ հայց։
Միջազգային իրավաբան Արա Ղազարյանի կարծիքով՝ միջազգային պրակտիկայում մարդիկ ավելի շատ վստահում են հասարակական կազմակերպությունների կողմից ներկայացված փաստերին, քան կառավարությունների, քանի որ համարվում է, որ պետական իշխանությունները կարող են կողմնակալ փաստեր ներկայացնել իրենց ուժային շահերի համար։
Ըստ ամենայնի, արցախցիները միջազգային ատյաններում հաջողության հասնելու մեծ հնարավորություններ ունեն, մնում է ակտիվորեն աշխատել միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների հետ։
Մարգարիտա Քարամյան