«Ի հեճուկս Հայաստանի եւ Ադրբեջանի իշխանությունների՝ Արցախի հարցը լուծված չէ, փակված չէ, մոռացված չէ»,- այսօր հրավիրած քննարկման ժամանակ ասաց նախկին արտգործնախարար, Արցախի հարցով հանձնախմբի ղեկավար Վարդան Օսկանյանը։

«Այնտեղ եղել է մեծ անարդարություն, եղել է պատերազմ, եղել է էթնիկ զտում, ցեղասպանություն, եւ դրա հետեւանքով արցախահայությունը ստիպված թողել են իրենց տները եւ ապաստան են գտել Հայաստանում»,- ասաց Օսկանյանը։ Նա նշեց, որ Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը խոցելի է դարձել այն պատճառով, որ մենք կորցրել ենք Արցախը։ «Դրա վառ ապացույցն այն է, որ ադրբեջանական ուժերը մխրճվել են Հայաստանի տարածք, Տավուշի չորս գյուղերը վտանգի տակ են, եւ այսպես շարունակ։ Բանակցություններում Արցախի հարցի գոյությունը կարող է ապահովել բանակցային խորք։ Երբ Հայաստանի իշխանություններն ընդհանրապես արհամարհում են Արցախի հարցը, համարում են դա փակված՝ չի եղել, չկա ու չի լինելու, իրենց թվում է, թե դա Հայաստանի անվտանգությունն է ապահովելու, բայց տեսնում ենք, որ դա այդպես չէ։ 2018 թվականից իշխանությունները միշտ քննարկել ենք Ադրբեջանի թելադրած օրակարգը։ Սա չեն գիտակցո՞ւմ, չեն սովորե՞լ, եւ արդեն գալիս ես այն եզրակացության, որ միգուցե այս բոլորն արվում է միտումնավոր»,- հավելեց Օսկանյանը։

Նրա խոսքով՝  այսօր Արցախի հարցի բարձրացումը եւ օրակարգ մտցնելը շատ իրատեսական է։ Արցախահայության իրավունքների պաշտպանության հանձնախումբը լուրջ աշխատանք է արել, ասաց Օսկանյանը։ Բայց, նրա խոսքով, լուրջ արդյունքներ ակնկալել շատ դժվար է, քանի որ միայն Հայաստանի իշխանությունները կարող են այդ հարցում բեկում մտցնել եւ հաջողություններ արձանագրել։

«Այսօր այդ հարցն օրակարգ բերելու միակ խոչընդոտը Հայաստանի իշխանություններն են։ Աշխարհը դրան պատրաստ է, անհատ երկրներ պատրաստ են, բոլորն ասում են՝, այո՛, արցախահայությունն իրավունք ունի իրենց տներ վերադառնալ, դա իրենց իրավունքն է, դրանք իրենց պատմական հողերն են, միջազգային օրենքների ցանկացած դրույթով արցախահայությունն իրավունք ունի վերադառնալու։ Կա նախորդ տարվա նոյեմբերի 17-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումը, որն ստիպում է Ադրբեջանին՝ բացել ճանապարհն ու արցախահայությանը թույլ տալ վերադառնալ իրենց տներ։ Կա Եվրախորհրդարանի վերջին որոշումը, որը նույնպես Ադրբեջանի ղեկավարությանը բանակցությունների նստել այդ հարցի շուրջ եւ ապահովել նրանց վերադարձը՝ միջազգային ներկայությամբ։ Շատ կարեւոր է այս հանգամանքը՝ միջազգային ներկայությամբ։ Այս բոլորը լուրջ հնարավորություն է տալիս, որ մենք կարողանանք այս հարցը վերադարձնել Հայաստան-Ադրբեջան բանակցային օրակարգ։ Վերադարձնելով՝ մեր հնարավորություններն են մեծանում։ Իսկ ովքեր փորձում են համոզել մեր ժողովրդին, որ այդ հարցը բարձրացնելով՝ մենք առավել վտանգում ենք Հայաստանը, հնարավոր է, որ պատերազմ լինի, նրանք տգետ են, դիվանագիտական անմեղսունակներ են։ Ընդհակառակը, այս հարցի օրակարգ ներմուծելը նպաստելու է առավել կայուն խաղաղության հաստատմանը մեր տարածաշրջանում»,- ընդգծեց նա։

Տավուշի իրադարձություններին զուգահեռ, որտեղ առանց պետական ​​և միջազգային ընթացակարգերի փոխվում է պետական ​​սահմանագիծը, իսկ Հայաստանում իշխանության ոչ լեգիտիմ քայլերի դեմ բողոքի ալիք է բարձրանում, տարածաշրջանում մի քանի կարևոր գործընթացներ են տեղի ունենում։ Նրանց փոխկապակցությունը ուրվագծվում է ԱՄՆ պետքարտուղարության և Հայաստանի կառավարության՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենի կողմից Փաշինյանին և Ալիևին ուղղված զանգերի մասին տեղեկատվության մեջ։

Նախ՝ ապրիլի 5-ին Բլինքեն-Փաշինյան-ֆոն դեր Լեյեն հանդիպման վերաբերյալ Հայաստանի կառավարության հայտարարության մեջ ասվում է, որ «հանդիպումը գաղտնի օրակարգ չի ունեցել»։ Ինչո՞ւ է Փաշինյանը Բլինքենին ասում, որ «գաղտնի օրակարգ չկա», չէ՞ որ Բլինքենն այնտեղ է եղել։ Ենթադրվում է, որ ապրիլի 5-ից հետո տեղի է ունենում մի բան, որը պաշտոնական օրակարգում չի եղել։ Օրինակ՝ Հայաստանի միակողմանի զիջումները, որոնք բարդացնում են Վաշինգտոնի կյանքը։ Ի վերջո, ԱՄՆ-ն չի կարող Ալիևի դեմ օգտագործել փաստարկներ, որոնք Ալիևը հեշտությամբ լուծում է Փաշինյանի հետ «երկկողմանի ձևաչափով» կամ Ռուսաստանի միջնորդությամբ։

Երկրորդ՝ Ալիևի հետ Բլինքենի զրույցի վերաբերյալ Պետդեպարտամենտի հաղորդման մեջ նշվում է, որ Բլինքենը «ողջունել է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից Գուբաթ Իբադօղլուին տնային կալանքից ազատելը և կոչ է արել նրան լիովին և շուտափույթ ազատ արձակել։ Բլինքենը կրկին կոչ է արել Բաքվին պահպանել իր միջազգային և մարդու իրավունքների պարտավորությունները և ազատ արձակել Ադրբեջանում անարդարացիորեն ձերբակալվածներին»։ Նա նաև հիշեցրել է «Բաքվում COP 29-ի հաջողության ապահովման մասին»։

Այս բոլոր թեզերն ուղղակիորեն արտացոլված են տեղեկատվական հայելու մեջ. Ռուբեն Վարդանյանի Բաքվի բանտում հացադուլից և նրա ազատ արձակման պահանջով ԱՄՆ-ում տեղեկատվական արշավից հետո Վաշինգտոնը կարող էր պահանջ ներկայացնել Բաքվին։ Այս պահանջին Ալիևը, հավանաբար, պատասխանել է Տավուշում «սահմանազատման» պայմանով։ Իսկ դրանից հետո Բաքվի և արդեն հայկական լրատվամիջոցներում տեղեկություններ հայտնվեցին ընդդիմադիր ադրբեջանցու եւ Ռուբեն Վարդանյանի մոտալուտ ազատ արձակման մասին։

Բացի այդ, Բաքվի քաղաքագետները նշում են, որ Ալիևը կարող է Նիկոլ Փաշինյանին հրավիրել Բաքվում կայանալիք COP 29 կլիմայական գագաթնաժողովին։ Բլինքենի աջակցությունը նշանակում է, որ Վաշինգտոնը շահագրգռված է, որ Փաշինյանի «պատմական» այցը Բաքու տեղի ունենա Միացյալ Նահանգների, այլ ոչ այլ երկրների հովանու ներքո։ Իսկ «Նոբելյան մրցանակը» ստանա ոչ թե Ռուբեն Վարդանյանը, ինչպես առաջարկվում է, այլ Փաշինյանն ու Ալիևը։

Այսպիսով, ի հայտ է գալիս գաղտնագողության պատկեր. Տավուշում հայկական հողերը հանձնելով՝ Բլինքենը «հասնում» է Իբադօղլուի և Վարդանյանի ազատ արձակելուն՝  մտածելով, որ Ալիևի և Փաշինյանի բանակցությունները կարճ շղթայի վրա է պահում։ Լավրովը բարձր ծիծաղում է դալանում։

Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանն ու Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը կհանդիպեն Ալմաթիում։

«Արմենպրես»-ի հետ զրույցում այս մասին հայտնեց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Անի Բադալյանը։

«Ինչպես հայտնել էինք, կա Հայաստանի և Ադրբեջանի նախարարների հանդիպման պայմանավորվածություն՝ ղազախական կողմի առաջարկով. հստակեցված է, որ այն կանցնի Ալմաթիում»,- նշեց Բադալյանը։

«Վարչապետ Փաշինյանը ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենի հետ հեռախոսազրույցում դրական է արտահայտվել Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի սահմանազատման գործընթացի վերաբերյալ»,-  հայտնում են կառավարությունից։

Ըստ հաղորդագրության՝ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է, որ Տավուշի մարզի Ոսկեպար, Կիրանց ու Բերքաբեր գյուղերի բնակիչների մտահոգությունները հասկանալի են, և ամեն ինչ կարվի նրանց լեգիտիմ մտահոգությունները հասցեագրելու համար:

Ըստ Երևանի ու Բաքվի հայտարարության՝ նրանք «նախնական համաձայնեցրել են»՝ Տավուշ-Ղազախ սահմանի որոշ հատվածներ համապատասխանեցնել «Խորհրդային Միության փլուզման պահի դրությամբ գոյություն ունեցող միջհանրապետական սահմանին»։ Տավուշում սահմանազատման գործընթացն ուղեկցվում է բողոքի ակցիաներով ինչպես սահմանի տվյալ հատվածի, այնպես էլ Հայաստանի այլ շրջաններում, այդ թվում՝ Երևանում:

Փաշինյանն ու Բլինքենն այսօրվա հեռախոսազրույցում ընդգծել են 2022թ. հոկտեմբերի 6-ի Պրահայի քառակողմ հանդիպման ժամանակ ձեռքբերված պայմանավորվածությունների կարևորությունը Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործընթացի համատեքստում:

«Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից միմյանց տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության ճանաչումը, ինչպես նաև նույն հռչակագրի հիման վրա սահմանազատման ու սահմանագծման գործընթացի իրականացումը բացում է Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի ստորագրման ճանապարհը», – նշել է կառավարությունը հաղորդագրության մեջ:

Բացի այդ, վարչապետ Փաշինյանը կարևորել է ապրիլի 5-ի պայմանավորվածությունների ի կատար ածումը՝ ընդգծելով, որ դրանք արտահայտված են հանդիպմանը հաջորդած մամուլի հաղորդագրության մեջ, և հանդիպումը որևէ գաղտնի օրակարգ չի ունեցել:

Հայաստանի մշակած «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին ևս անդրադարձ է եղել։ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է, որ այն արտահայտում է նախորդ հուլիսին Բրյուսելում ԵՄ խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և իր պայմանավորվածությունները, որ տարածաշրջանային կոմունիկացիաները պետք է բացվեն երկրների ինքնիշխանության ու իրավազորության հիման վրա՝ հավասարության և փոխադարձության սկզբունքով:

Այս նախաձեռնության վերաբերյալ Բաքուն մինչև օրս դիրքորոշում չի հայտնել։

Ամերիկյան կողմը դեռ չի հաղորդել հեռախոսազրույցի մասին։ Պետքարտուղար Բլինքենն ավելի վաղ ողջունել է Ալմա-Աթայի հռչակագրի շուրջ Երևանի և Բաքվի համաձայնությունը՝ որպես սահմանազատման հիմք։

“Ապրիլի 5-ի հանդիպումը որևէ գաղտնի օրակարգ չի ունեցել”, ասել է Փաշինյանը այդ հանդիպման մասնակից Բլինքենին, կարծես, արդարանալով ինչ-որ մեկի կամ ինչ-որ բանի համար։ Արդյո՞ք ապրիլի 5-ի հանդիպմանը Փաշինյանը, Բլինքենը եւ Ֆոն դեռ Լեյենը պայմանավորվել են, որ Հայաստանը շտապ եւ հապճեպ “սահմանազատում” է սկսում՝ առանց պետական եւ միջազգային օրենքների պահպանման։ Հիշեցնենք՝ Ալիեւը ասել է, որ դա երկկողմ գործընթաց է, եւ միայն այդ ֆորմատով կարելի էր հասնել նման արդյունքի։ 

Ի՞նչ է հարցրել Բլինքենը Փաշինյանին, որին ի պատասխան նա արդարացել է, որ գաղտնի օրակարգ չի եղել։  Հայաստանի կառավարության հաղորդագրության տոնայնությունն այնպիսին է, որ ակնհայտ է ԱՄՆ դժգոհությունը։