Տավուշում «սահմանազատման և սահմանագծման» անվան տակ տարածքների հանձնման ֆոնին Արդարադատության միջազգային դատարանում ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը և դատարանում ՀՀ շահերը ներկայացնող փաստաբանները անհավասար «պայքար» են մղում ադրբեջանական ստերի ու կեղծիքների դեմ։
Ինչպես հայտնի է, ադրբեջանը հակընդդեմ հայց է ներկայացրել ՄԱԿ-ի դատարան՝ ընդդեմ Հայաստանի, որով փորձում է ապահովել, որ դատարանը ճանաչի Հայաստանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) շրջակա տարածքի «օկուպացումը», «պատերազմական հանցագործությունների կատարումը, ադրբեջանական բնակչությանը այդ տարածքներից վտարելն ու այդ տարածքները 30 տարի վերահսկողության տակ պահելը»։ Ավելին, ադրբեջանը պահանջում է ճանաչել, որ «օկուպացիայի» տարիներին Հայաստանն օգտագործել է «իր երկրի» բնական ռեսուրսները, և «փոխհատուցում է պահանջում»։
Իսկապես, այս ֆաշիստական սուբյեկտի լկտիությունը սահմաններ չունի։
Ի պատիվ հայ իրավաբանների և Հայաստանի շահերը պաշտպանող միջազգային իրավաբանների՝ ներկայացված փաստարկները հնարավորություն են տվել դատարանին համոզել ադրբեջանի պահանջների անհիմն լինելու մեջ։
Եղիշե Կիրակոսյանին հաջողվել է համոզել, որ Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) շրջակա տարածքները զբաղեցվել են Արցախի բնակիչների և բանակի կողմից՝ ի պատասխան ինքնորոշման իրավունքը չճանաչող ադրբեջանի կողմից ԼՂՀ-ի և նրա խաղաղ բնակչության դեմ սանձազերծած ագրեսիային։ Նա նաև ընդգծեց, որ ՄԻԵԴ-ը և ՄԱԿ-ը երբեք որոշում չեն կայացրել, որ Հայաստանը «օկուպանտ» է։ Կիրակոսյանի խոսքով, 1993-ի բանաձեւերում ՄԱԿ-ը Հայաստանին միայն կոչ էր անում ազդել ԼՂՀ հայերի վրա, որպեսզի նրանք դուրս բերեն իրենց զորքերը վերը նշված տարածքներից, իսկ Հայաստանի «օկուպանտ», առավել եւս “ագրեսոր” երկիր լինելու մասին խոսք չկա: Բանաձևերը պարունակում էին միայն կոչ Հայաստանին և ադրբեջանին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում հակամարտության կարգավորման բանակցություններ սկսելու կոչով, ինչն էլ արեցին Հայաստանի և ԼՂՀ իշխանությունները։ Ինչին ադրբեջանը պատասխանել է, որ «պատերազմն անխուսափելի է, իսկ Մինսկի խումբը մեռած է»։ Ալիեւը հաստատել է, որ պատերազմն սկսել է հենց Ադրբեջանն ու ադրբեջանական կողմը եւ դատական նիստի ժամանակ չի համարձակվել հերքել դա։
Ադրբեջանական կողմը Հայաստանին մեղադրում է բանակցությունների ընթացքում ադրբեջանցի փախստականներին իրենց նախկին բնակության վայրեր վերադարձնելու հարցը չդիտարկելու մեջ։ Կիրակոսյանի խոսքով՝ այս հարցը եղել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո ընթացող բանակցությունների հիմնական քննարկման առարկան, և հենց ադրբեջանն է հրաժարվել համանախագահության ձևաչափից։ Ամենայն հավանականությամբ, քանի որ ԼՂՀ շուրջ տարածքների վերադարձի և փախստականների հետ մեկտեղ Մինսկի խումբը քննարկել է նաև ԼՂՀ կարգավիճակի հարցը՝ ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա, Բաքուն հրաժարվել է այդ ձեւաչաձից։
Այս օրերին Վիեննայում և Ժնևում «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» միջազգային կազմակերպության հայ իրավաբաններ Աննա Մելիքյանն ու Հասմիկ Հարությունյանը միջազգային հանրությանը ներկայացնում են նաև Ադրբեջանի ռասիստական էությունը։
ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակը, ԵԱՀԿ մարդու իրավունքների նախագահությունը հյուրընկալում է «Քաղաքացիական հասարակության դերը մարդու իրավունքների միջազգային իրավունքի և միջազգային մարդասիրական իրավունքի խթանման և պաշտպանության գործում» միջոցառումը:
Իսկ ՄԱԿ-ի բոլոր տեսակի ռասայական խտրականության կանխարգելման կոմիտեն կազմակերպում է հանդիպում, որի ընթացքում կներկայացվի հայկական կողմի հերթական զեկույցը։
Միևնույն ժամանակ, Բրյուսելում «Ճշմարտության և արդարության կենտրոն» միջազգային հասարակական կազմակերպությունը (CFTJ)՝ Կալիֆորնիայի դաշնային դատավոր Գասիա Աբգարյանի գլխավորությամբ, հայց է ներկայացրել Միջազգային քրեական դատարան՝ «ադրբեջանի նախագահ» Ալիևին և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների բերման եւ պատասխանատվության ենթարկելու համար 2020 թվականի պատերազմի և վերջին երեք տարիների ընթացքում իրենց ուղղակի հրահանգով կամ հրամանագրերով կատարված հանցագործությունների համար, ներառյալ Արցախի 10-ամսյա շրջափակումը։
Նաև Եվրախորհրդարանն է բանաձեւ ընդունել ադրբեջանում մարդու իրավունքների խախտումների վերաբերյալ և կոչ է արել Եվրահանձնաժողովին դադարեցնել էներգետիկ համագործակցությունը ադրբեջանի հետ և պայմանավորել այդ երկրի հետ հետագա համագործակցությունը մինչև քաղբանտարկյալների ազատ արձակումով և մարդու իրավունքների ընդհանուր իրավիճակը բարելավվելով.
Բանաձեւում նաեւ նշվում է, որ Ադրբեջանում շարունակվող մարդու իրավունքների խախտումները անհամատեղելի են այդ երկրում COP29 համաժողովի նախապատրաստման հետ։
Ինչպես տեսնում ենք, հայկական կողմի գործունեությունը միջազգային ասպարեզում ակտիվացել է ինչպես պետական, այնպես էլ հասարակական մակարդակով։
Եվ միայն Հայաստանի իշխանությունը՝ Փաշինյանի գլխավորությամբ, վարում է ահաբեկման, վախեցման, հասարակության բևեռացման քաղաքականություն և հակապետական գործունեություն է ծավալում՝ ՀՀ ինքնիշխան տարածքները հանձնելով։ Թվում է, թե համաշխարհային հանրությունը վերջապես սկսել է համարժեք արձագանքել ադրբեջանի և Ռուսաստանի սպառնալիքներին, որոնք նպատակ են դրել ոչնչացնել հայկական պետականությունը «սահմանազատման և սահմանագծման» երևակայական գործընթացի միջոցով, որն իրականում Արցախի ճակատագրի կրկնությունն է։
Թերևս միայն միջազգային դատարանն ու ազգային տրիբունալը կարող են կասեցնել այս քրեական գործընթացը։ Հուսանք, որ հայ հանրությունը սկսել է հասկանալ, որ տունն ու հայրենիքը կորցնելու փորձանքն արդեն թակել է իրենց դռները, և գործը միայն Արցախով չի ավարտվի։
Մարգարիտա Քարամյան
