Հայտնի է դարձել, որ ԵՄ անդամակցության թեկնածու են դարձել Ուկրաինան, Մոլդովան և Վրաստանը։

Ուրախալի է, որ մեր տարածաշրջանին մոտ գտնվող երկրները հնարավորություն են ստացել դառնալու քաղաքակիրթ աշխարհի մաս, ինչպես մենք սովոր ենք դիտարկել Եվրոպան։

Արևմտյան, այդ թվում՝ եվրոպական արժեքների մասին խոսելիս շատերը, այդ թվում նաև մենք՝ հայերս, նկատի ունեն ժողովրդավարությունը, մարդու իրավունքները, կոնվենցիաները, հռչակագրերը և այն ամենը, ինչի հիման վրա հաստատվել է աշխարհակարգը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։

Բայց, ըստ երևույթին, վեհ հարցերն ու հասկացությունները որոշակիորեն կորցնում են իրենց իմաստն ու ուժը, երբ հարցը վերաբերում է հայ ժողովրդի, մասնավորապես՝ նրա արցախյան հատվածի իրավունքներին։

Որքան գիտենք, Եվրամիությանն անդամակցելը երկար և բարդ գործընթաց է, և նույնիսկ Ուկրաինան, որը կրում է ռուսական ագրեսիայի ծանրությունը հանուն ժողովրդավարության, ստիպված էր սպասել գրեթե երկու տարի, մինչև նրան տրվեր ԵՄ դառնալու հնարավորություն։ Ակնհայտ է նաև, որ Վրաստանը կանգնած է բազմաթիվ պայմանների առաջ, որոնցից շատերը բաղկացած են եվրոպական արժեքներին համապատասխանելու պահանջներից։

Սակայն, դատելով ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման Եվրամիության մոտեցումներից, նկատելի է որոշակի իներցիա և անատամություն, որը դրսևորում է Եվրամիությունը ահաբեկչական, ֆաշիստական ​​ադրբեջանի նկատմամբ, որը 6 ցեղասպանություն և Արցախի էթնիկ զտումներ է իրականացրել անցած 35 տարիների ընթացքում, սակայն շարունակում է մնալ Եվրոպայի խորհրդի և այլ միջազգային կառույցների մաս:

Ավելին, Եվրամիության նախագահ Շառլ Միշելը «վախենում է» խոսել ժողովրդավարական ճանապարհով ստեղծված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության, Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի, ուժի կիրառման կամ դրա սպառնալիքի անթույլատրելիության մասին, ինչին անթաքույց դիմում է ադրբեջանի կողմից։ Իսկ մի քանի օր առաջ նա ավելի հեռուն գնաց՝ Արցախի բնիկներին անվանելով «ազգային փոքրամասնություն», որի իրավունքները պետք է ապահովվեն ադրբեջան կոչվող ահաբեկչական կազմակերպության սահմանադրության համաձայն։

Եվ սա չնայած այն հանգամանքին, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը (Արցախի Հանրապետությունը) երբեք չի եղել անկախ ադրբեջանի կազմում, Արցախի բնակիչները չեն մասնակցել այդ միավորի ստեղծմանը, հանրաքվեներին և ընտրություններին չեն մասնակցել ավելի քան 30 տարի, չնայած այն հանգամանքին, որ Արցախում ծնվել է հայության մի ամբողջ սերունդ, որը բացարձակապես կապ չունի այս պետության հետ։

Այսպիսով, ի՞նչ պետք է անենք «եվրոպական արժեքների» հետ։ Իսկ ինչո՞վ են դրանք տարբերվում բացառապես տնտեսական ու բռնապետական ​​շահերով առաջնորդվող ավտորիտար երկրների արժեքներից։

Մենք ուրախ ենք Եվրամիության անդամության երեք նոր թեկնածուների համար։ Բայց ենթագիտակցության մեջ ինչ-որ տեղ մտքեր են հայտնվում այն ​​մասին, թե այդ երկրներն ինչպե՞ս են նայելու իրենց հարեւանների՝ հայերի խնդիրներին։ Կդառնա՞ն նրանք ժողովրդավարական արժեքների ջատագովներ, թե՞ իրենց շահերը կհետապնդեն նաև ժողովրդավարության և եվրոպական արժեքների բաղձալի ճանապարհին ոչ պակաս արած ու տուժած հայ ժողովրդի շահերի ու իրավունքների հաշվին։

Մարգարիտա Քարամյան

«Վերադարձ դեպի Քարվաճառ» ՀԿ տնօրեն Դավիթ Եղիազարյանը step1.am-ի հետ զրույցում անդրադարձել է հարցին, թե քարվաճառցիների կորցրած գույքի գույքարգում իրականացվե՞լ է։

Step1.am-ի տեղեկություններով՝ Արցախի կառավարությունը արցախցիների ունեցվածքի գույքագրում դեռ չի իրականացնում։ Դավիթ Եղիազարյանը ներկայացրեց, թե ինչ իրավիճակ է եղել այս հարցով 2020 թվականից, երբ Քարվաճառը հանձնվեց։

«Արցախի կառավարման մարմիններում, ինչպես հիմա է խառնաշփոթ, այնպես էլ այն ժամանակ էր այդ խառնաշփոթը։ Տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից ընդհանուր գույքագրում իրականացնելու փորձ արվել է, բայց քանի որ դա արվում է զուտ ծխամատյանների, գրանցամատյանների հիման վրա, անճշտություններ էլ են լինում։ Եղել են դեպքեր, որ մարդիկ սխալ ցուցակներում են հայտնվել, բայց քանի որ ժամանակ կար, այդ ընթացքում որոշ շտկումներ հնարավոր է եղել անել։ Բայց այս վերջին տեղահանվածների մասով դեռ խնդիրը նոր է, էլի այդ նույն խառնաշփոթն է պետական մարմիններում։ Դեռ օդից կախված են որոշ մարդիկ, բայց ես հույս ունեմ, որ ոչ շատ երկար ժամանակի ընթացքում այդ հարցը կկարգավորվի»,- ասաց նա։ Դավիթ Եղիազարյանի խոսքով՝ արցախցիների գույքի գույքագրումը շատ կարեւոր է, քանի որ դա իրավական հիմք է ստեղծում՝ գույքի համար հետագա իրավական գործընթացներ իրականացնելու։

Մեր զրուցակիցը նաեւ անդրադարձավ հարցին, թե ո՞ր պայմաններում քարվաճառցիները կհամաձայնեն վերադառնալ Քարվաճառ։ «Եթե Քարվաճառն Ադրբեջանի կազմում է լինելում, անհնար է այնտեղ հայ մարդու՝ անվտանգ ու ապահով ապրելը։ Այսինքն՝ կա՛մ պետք է լինի Քարվաճառի միացումը մայր Հայաստանին, կա՛մ Արցախը պետք է ժամանակավոր անկախ կարգավիճակ ունենա՝ մինչեւ Հայաստանի հետ միանալը։ Բայց այլ պետության կազմում անհնար է պատկերացնել այնտեղ հայերի ապահով ապրելու հնարավորությունը։ Մինչեւ այս պայմանները չապահովվեն, քարվաճառցիների մեծամասնությունը վերադարձը չի պատկերացնում»,- ասաց նա։

Ըստ Դավիթ Եղիազարյանի՝ ներկա փուլում այդ պայմանների ապահովման հնարավորությունը չի տեսնում, բայց գործընթացներն այլ ուղղությամբ կարող են զարգանալ, պետք է պատրաստ լինել նաեւ այլ զարգացումների։ «Արցախի հարցը դեռ փակված չէ, եւ պետք է հարցն անընդհատ արծարծել, իրավական հարթության վրա պահել՝ մինչեւ կլինեն աշխարհաքաղաքական հարմար պայմաններ։ Աշխարհում շատ երկրներում կան նման խնդիրներ, եւ դեպքեր են եղել, երբ հնարավոր է եղել տասնամյակներ հետո հարմար աշխարհաքաղաքական պայմանների դեպքում  հիմնախնդիրը հետ բերել օրակարգ»,- հավելեց նա։

Երեկ հայտնի դարձավ, որ արցախցիների կենսաթոշակները, որոնք խոստացել էին վճարել դեկտեմբերին երեք ամսվա համար՝ հոկտեմբերի 1-ից, կվճարվեն միայն հունվարին։

Արցախցիների թոշակներն ու նպաստները դարձել են յուրօրինակ գործիք, որի օգնությամբ իրականացվում են տարբեր տեսակի մանիպուլյացիաներ՝ հաճախ արցախցիների համար նվաստացուցիչ բնույթի։

Որպես կենսաթոշակ վճարելու, աշխատանքի տեղավորվելու և արցախցիների տարրական իրավունքների իրականացման պայման առաջադրվել է անձնագրում դուրս գրում Արցախի բնակության վայրից և գրանցում ուրիշի բնակելի տարածքում Հայաստանում՝ նաեւ հաստատում, “որ որևէ պետության քաղաքացի չեմ»։ Այսինքն՝ հրաժարում Արցախի հետ առնչությունից։

Դրանից բացի, արցախցիները ստիպված են օրերով հերթ կանգնել անձնագրային և վիզաների բաժիններում, լսել անհարգալից հայտարարություններ և ուրախանալ, եթե «հասցրել են» ներկայացնել իրենց դիմումը և հրաժարվել Արցախի գրանցումից։

Ինչո՞ւ է կենսաթոշակ ստանալը կապվել Հայաստանի տարածքում գրանցման հետ։ Եթե ​​նպատակը կարիքավոր մարդկանց կենսաթոշակներ վճարելն էր, ապա դա միանգամայն հնարավոր էր անել առանց գրանցման. չէ՞ որ Արցախի կենսաթոշակային ռեգիստրն արդեն Հայաստանում է, և կարելի էր խուսափել նվաստացուցիչ ընթացակարգերից։ Բայց նպատակը, ըստ ամենայնի, միայն դա նվաստացնելը չէր։ Թեկուզ պատահական չէ, որ արցախցիներին տարբեր պատրվակներով զրկում են արժանապատիվ աշխատանքից։ Համալսարանի դասախոսները ստիպում են կարել սովորել, տղամարդկանց Երեւանում տաքսի են քշում, իսկ կանայք՝ ժենգյալով հաց ու փախլավա վաճառում։

Բայց խոսքը միայն նվաստացման մասին չէ: Այս տարվա դեկտեմբերին Երևանն ու Բաքուն համաձայնագրով պետք է ստորագրեին «խաղաղության պայմանագիր», որում Արցախի մասին խոսք չպետք է լինի։ Այս համաձայնագիրը “կլուծեր” Արցախի տարածքի հարցը։ Բայց պայմանագիրը չհաջողվեց համաձայնեցնել՝ չնայած գերիների փոխանակմանը։

Տեսակետ կա, որ դա պայմանավորված է նրանով, որ հնարավոր չէր հաղթահարել համաձայնագրի հիմնական խոչընդոտը՝ արցախցիների անքակտելի իրավունքն իր հազարամյա հողի նկատմամբ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ արցախցիները Հայաստանում են, նրանք պահպանում են իրենց իրավունքները, որոնք խլվել են բռնի ուժով։ Պատահական չէ, որ արևմտյան երկրները չեն պարտավորվում դառնալ ապագա «խաղաղության պայմանագրի» երաշխավոր․ դա կնշանակի մեղսակից դառնալ հակամարտության ուժային լուծմանը և նախնիների հողի իրավունքների օտարմանը:

Արցախի ժողովուրդը Հայաստանում, չնայած իրավազուրկ լինելուն, «խաղաղության պայմանագրի» անհաղթահարելի խոչընդոտն է։ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ իրավիճակը հասցրել է «զրոյական կետի» և այնտեղից է բանակցելու։ Բայց որպեսզի այն դառնա «զրոյական», անհրաժեշտ է, որ այդ տարածքների իրավատերերը՝ Արցախի ժողովուրդը, ինքնակամ հրաժարվի իր իրավունքներից։ Անհրաժեշտ է կանխել արցախցիների հավաքական իրավունքների առաջ տանելը Հայաստանում՝ Արցախի կառավարության, խորհրդարանի, կուսակցությունների կամ հասարակական կազմակերպությունների կողմից։ Պետք է արցախյան հասարակությունը ատոմիզացնել՝ բաժանելով առանձին ընտանիքների, որոնք չունեն ընդհանուր իրավունքներ ու շահեր, ինքնակառավարում, բնակության վայր և ապավինում ՀՀ կառավարության որոշումներին։

Բաքվի լրատվամիջոցները գրում են, որ Ալիևը Փաշինյանից պահանջել է փակել Հայաստանում Արցախի ներկայացուցչությունը, և իբր այս մասին Փաշինյանը կհայտարարի հունվարի սկզբին։ Եվ այդ ժամանակ չի մնա ոչինչ, որը կհիշեցներ արցախցիների հավաքական իրավունքների մասին իր հողի նկատմամբ։

Սկզբում արցախցիներից շատերը կտրականապես հրաժարվում էին փոխել գրանցումը, սակայն այժմ ստիպված են վազել անձնագրային բաժանմունքներ՝ Հայաստանում գումար աշխատելու և սոցիալական աջակցություն ստանալու հնարավորությունը չկորցնելու համար։ Մինչև տարեվերջ նրանք դեռ ստանա թոշակները: Եվ պարզ չէ, թե ինչով կապրեն:

Նաիրա Հայրումյան