Անցած շաբաթ Արցախի խորհրդարանի պատգամավորներից մեկը վայր է դրել իր մանդատը, ինչի մասին հայտարարել է խորհրդարանի փոխխոսնակ, ԱԺ նախագահի պաշտոնակատար Գագիկ Բագունցը։

Փաստորեն, ըստ կանոնակարգի, Արցախի Ազգային ժողովը պետք է նիստ հրավիրի՝ հրաժարական տվածի փոխարեն նոր պատգամավոր հաստատելու համար։ Մեր տեղեկություններով՝ այժմ քննարկվում է նիստի անցկացման հնարավորությունը։ Բացի այդ, անհրաժեշտ է կանոնակարգում փոփոխություններ կատարել, որոնք թույլ կտան նիստեր անցկացնել Ստեփանակերտի ԱԺ նիստերի դահլիճից բացի այլ վայրում։

Բացի այդ, ինչպես հաղորդվում է, Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը ստորագրել է հրամանագիր, որով հաստատվել են Արցախի Հանրային խորհրդի իրավունքներն ու լիազորությունները։

Այսպիսով, Ազգային ժողովի պետական ​​կառույցները վերսկսում են աշխատանքը՝ չնայած Հայաստանի իշխող կուսակցության ներկայացուցիչների անհեթեթ հայտարարություններին։ Այս հայտարարությունները կարծես արվում են որպես ալիբի՝ ի պատասխան Հայաստանի նոր «գործընկերների»՝ Բաքվի և Անկարայի հավանական մեղադրանքներին։

Արցախի իշխանությունները պետք է որոշեն աշխատանքի վերսկսման կարգը՝ ոչ միայն օրենսդիր ու գործադիր, այլ նաև դատական։ Ի վերջո, որոշ արցախցիներ կարող են չընդունել Հայաստանի քաղաքացիությունը, և այդ ժամանակ կծագի Արցախի բնակիչների հետ կապված դատական գործերի իրավասության հարցը։ Բացի այդ, Հայաստանի Սահմանադրական դատարանը պետք է իր խոսքն ասի 2023 թվականի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին տեղի ունեցած ակտերի վերաբերյալ։

Արցախի պետական ​​գերատեսչությունների գործունեության համար Հայաստանի բյուջեով միջոցներ նախատեսված չեն, սակայն դա չի նշանակում, որ միջոցներ չեն գտնվի։ Ի վերջո, կան ազգային կառույցներ և հանրային հիմնադրամներ, որոնք կարող են ֆինանսավորել Արցախում պետական ​​կառույցների գործունեությունը։ Նման պատրաստակամություն արդեն հայտնել են սփյուռքի ներկայացուցիչները։

Արցախի ղեկավարությունը պետք է հավաքի զինքը և կատարի իր պարտավորությունները։ Եթե ​​մարդիկ, որոնց ձեռքում, ճակատագրի կամքով կամ ուրիշի ուղորդմամբ, հայտնվում են Արցախի ճակատագիրն ու ապագան, կարծում են, որ ի վիճակի չեն կրել այս ծանր բեռը, ապա ավելի ճիշտ կլինի, որ հրաժարական տան և տեղ տան բանիմաց ղեկավարներին։

Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը կարո՞ղ է այս բեռը տանել։

Նաիրա Հայրումյան

Օրերս «Կովկասի ժառանգության մշտադիտարկում» նախաձեռնության կայքը հրապարակել է  հերթական արբանյակային լուսանկարները Արցախում հայկական մշակութային արժեքների դեմ իրականացված ոտնձգության մասին։ Ինչպես հստակ երևում է այդ լուսանկարներից, օկուպացված Շուշի քաղաքում իրականացվող շինարարական աշխատանքների հետևանքով վնասվել են Շուշի քաղաքի Մեղրեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցու մնացորդները:

Համաձայն 2023 թվականի նոյեմբերի 3-ին արված արբանյակային լուսանկարի՝ ադրբեջանական կողմը միտումնավոր կերպով շրջակա տարածքների շինարարության ամբողջ շինաղբը ծանր տեխնիկայի միջոցով լցրել է եկեղեցու՝ դեռևս 2017 թվականին «Պատմական միջավայրի պահպանության պետական ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի կողմից իրականացված պեղումներով բացված հիմնապատերի և ծավալների վրա։

Ադրբեջանի նման հակամշակութային քաղաքականությունը նորություն չէ։ 1921 թվականին Արցախը Ադրբեջանին բռնակցելուց հետո, պետական մակարդակով ու հստակ քաղաքականությամբ պայքար սկսվեց Արցախի հայկականության դեմ և Ադրբեջանն առաջնորդվում էր «այն ինչ պատկանում է Ադրբեջանին, ադրբեջանական է», կարգախոսով։ Արցախում, այդ թվում նաև Շուշիում, ամեն ինչ պետք է համահունչ լիներ որդեգրված քաղաքականությանը։ Պատմությունը, մշակույթը, ճարտարապետությունը կա՜մ ադրբեջանականացվում էր, կա՜մ ոչնչացվում։

Ելնելով դրանից 1960-ական թվականներին երբեմնի ճարտարապետական համալիրը քանդվել, հարմարեցվել և վերածվել էր ամառային բացօթյա կինոթատրոնի։ Ականատեսները վկայում են, որ գրեթե անհնար էր քանդել եկեղեցու ամուր և հաստ պատերը: Խորհրդային տարիներին ադրբեջանական իշխանությունների հրահանգով պայթեցումներով քանդել են պատերի մեծ մասը, իսկ մեկ մետրից բարձր պահպանված հիմնապատերը ներառվել են ասֆալտի տակ (Շ․Մկրտչյան):

Մեղրեցոց եկեղեցին կառուցել են մեղրեցի ներգաղթյալները՝ համանուն թաղամասում: Կառուցման արձանագրության մեջ հիշատակված է որպես Սուրբ Ամենափրկիչ Մեղրեցոց եկեղեցի, որը կառուցվել է Մահտեսի Հախումյանցի ծախսերով։ Ըստ Մակար Բարխուդարյանցի` հարավային դռան ճակատային քարի վրա եղել է հետևյալ արձանագրությունը. «1838 Մահտեսի Պապայ Հախումեանց տոհմին չուներ զաւակ մարմնաւոր ինքեան զօր հասին պատրաստեաց կտակ շինել զտաճար սուրբ եկեղեցւոյ մի երկնահանգոյն, որ տայ վերճեմել մարդկային սեռից ի բարին անհուն յանուն Տիրամայր սուրբ Աստվածածնին կենաց պատճառի յիշատակ հոգւոյն ընդ անցաւորին յայսմ աշխարհի նախ քան կատարել նոր նպատակի հողացաւ մարմին, որ աստ կայ եդեալ ի մեջ տաճարիս պերճ գերեզմանիս»։

Ցավոք սրտի, հեղինակի նշած ճակատային քարը անհետացել էր։

Արմինե Հայրապետյան

Հարավային Օսիայի նախագահ Ալան Գագլոևն ասել է, որ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը դավաճանել է իր ժողովրդին, ուստի իրենց Փաշինյանի կարծիքը չի հետաքրքրում։ Գագլոևն այսպես է արձագանքել Փաշինյանի հայտարարությանն,  ըստ որի Հայաստանը ճանաչում է Վրաստանի տարածքային ամբողջականությունը, գրում է aysor.am-ը։

Հարավային Օսիայի նախագահն այս առնչությամբ ընդգծել է՝ Հարավային Օսիան ճանաչված անկախ պետություն է, և այդ փաստի հետ բոլորը պետք է հաշվի նստեն։

«Մենք հարգանքով ենք վերաբերվում հայ ժողովրդին, որի հետ դարավոր բարեկամական հարաբերություններ ունենք, բայց մեզ չի հետաքրքրում Լեռնային Ղարաբաղը ծանր վիճակում թողած Հայաստանի վարչապետի կարծիքը։ Նա դավաճանել է իր իսկ ժողովրդին, որն օգնություն էր սպասում Հայաստանից։ Փաշինյանն այնքան քաջություն չունեցավ, որ ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը։ Մեզ հետաքրքիր չէ նման քաղաքական գործիչների կարծիքը»,- ընդգծել է Ալան Գագլոևը և կրկնել, որ Հարավային Օսիան ճանաչված է Ռուսաստանի Դաշնության և մի շարք այլ երկրների կողմից՝ որպես անկախ պետություն, ուստի բոլորը պետք է հաշվի առնեն այդ փաստը։

Միայն միջազգային հանրության միջամտությունը կարող է կանխել հայկական հուշարձանների ոչնչացումը Լեռնային Ղարաբաղում։ Այս մասին ասել է ճարտարապետության պատմաբան, «Շուշիի քաղաքաշինության պատմությունից» գրքի հեղինակ Մանվել Սարգսյանը՝ մեկնաբանելով «Caucasus Heritage Watch»-ի զեկույցը Շուշիի Երևանյան դարպասի մոտ հայկական գերեզմանոցով ադրբեջանական բուլդոզերներով ճանապարհ անցկացնելու մասին։

Նա նշել է, որ «դեռևս 1970-ականներին Ադրբեջանի իշխանությունները սկսեցին բուլդոզերներով մաքրել Շուշի քաղաքի հայկական հատվածի շենքերը և ծառեր տնկեցին հայկական գերեզմանատները՝ դրանք տեսադաշտից թաքցնելու համար»։

«Փրկված գերեզմանատներից երեքը թվագրվում են 19-րդ դարով և 20-րդ դարի սկզբով, քաղաքի կենտրոնում կա 18-րդ դարի գերեզմանատուն։ Գերեզմանոցները պատմականորեն եզակի են նրանով, որ հայկական են, կան հայկական իշխանական ընտանիքների դամբարաններ։ Օրինակ՝ Մելիք-Շահնազարյանների տոհմական գերեզմանը, այնտեղ է Ղազանչեցոց եկեղեցու կառուցող Սիմոն Տեր-Հակոբյանի գերեզմանը, 18-րդ դարի հին գերեզմանատանը կա Բաղդասար մետրոպոլիտ (19-րդ դար) տապանաքարը», -ասաց Սարգսյանը։

Դատելով լուսանկարներից և Caucasus Heritage Watch-ի զեկույցից՝ հոկտեմբերի 5-ից նոյեմբերի 3-ը Երևանի դարպասի մոտ գտնվող հայկական գերեզմանոցով ճանապարհ է անցկացվել բուլդոզերով: «Անհասկանալի է, թե ինչ նպատակով է կառուցվել այս ճանապարհը. եթե Ադրբեջանը նպատակ է դրել ոչնչացնել Շուշի քաղաքի հայկական գերեզմանոցը և հայկական այլ պատմական փաստերը, ապա դա, իհարկե, ցավալի է»։