ԱԳ նախարարը միտումնավոր խեղաթյուրում և խառնում է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի և նրա հայ բնակչության անվտանգության հարցերը:
Մարտի 29-ին ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը «Իզվեստիա»-ին տված հարցազրույցում անդրադարձել է Արցախի թեմային։
«Ըստ Լավրովի, երբ 2022 թվականին Պրահայում, այսպես կոչված, Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովում, որը նաև Մակրոնի գյուտն է, նրանք ստորագրել են փաստաթուղթ նախագահ Ալիևի հետ՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի ներկայությամբ, որ Ղարաբաղը Ադրբեջան է, «մեզ ոչ ոք չի ծանուցել»։
«Այնուհետև Պուտինը հաջորդ հանդիպման ժամանակ Փաշինյանին ասաց. «Մենք զարմացանք, որ դուք այդպես որոշեցիք»։ Բացատրություններ չեղան, քանի որ Փաշինյանը մեզ միշտ խնդրում էր չմոռանալ, որ վերջին երեք տարիների ջանքերին զուգահեռ պետք է ինչ-որ կերպ լուծել ԼՂ կարգավիճակի հարցը, և մենք դա անում էինք։
Բայց երբ ինքը ստորագրեց, որ այս տարածքը Ադրբեջանի կազմում է, կարգավիճակի հարցը վերացավ։ Եվ երբ մարդիկ սկսեցին հեռանալ Ղարաբաղից, Նիկոլ Փաշինյանը Վլադիմիր Պուտինին հարցրեց. «Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ, ինչո՞ւ ղարաբաղցիներին թողեցիր ճակատագրի ողորմությանը»։ Կներեք, ի սեր Աստծո, դուք էիք որոշել, որ նրանք քաղաքացիներ չեն կամ հավակնում են Ադրբեջանի ինչ-որ քաղաքացիության»։
(https://news.am/rus/news/815001.html)
Այս ամենը հնչում է շփոթեցնող և ոչ ամբողջովին պարզ:
Թողնենք պարոն Լավրովի խղճին բարբաջանքը, թե «մարդիկ սկսեցին լքել Ղարաբաղը», քանի որ արցախահայությունը փաստացի արտաքսվել է իր հազարամյա հայրենիքից, որը պաշտոնապես ճանաչվել է բազմաթիվ երկրների, միջազգային կազմակերպությունների և միջազգային առաջատար իրավաբանների կողմից։ Ուստի ակնհայտ է, որ պարոն Լավրովը հերքում է ակնհայտը։
Անցնենք հարցի էությանը:
Ի պատասխան քննադատությունների՝ Ռուսաստանի կառավարությունը հրաժարվեց ընդունել իր խաղաղապահ առաքելության ձախողումը և պատասխանատվությունը գցեց Հայաստանի կառավարության վրա՝ ճգնաժամի վերջին փուլում Լեռնային Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս ճանաչելու համար։ Եվ դա չնայած այն բանին, որ ՌԴ նախագահ Վ.Պուտինը դեռ 2020 թվականին՝ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի կնքումից երկու շաբաթ անց, հրապարակայնորեն Լեռնային Ղարաբաղը անվանեց Ադրբեջանի անբաժանելի մաս» (http://russia-artsakh.ru/ index.php/node /17397):
Մինչդեռ պարոն Լավրովը և նրա ենթակաները միտումնավոր խեղաթյուրում և խառնում են Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի խնդիրները նրա հայ բնակչության անվտանգության խնդրին, որն այժմ փախստական է դարձել հազարամյա հայրենիքից։
Եվս մեկ անգամ հիշենք մի քանի անվիճելի փաստեր՝ կապված Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի նկատմամբ վերջին տարիներին Կրեմլի վերաբերմունքի հետ։
Համաձայն 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության՝ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի վերահսկողությունն անցել է ռուսական խաղաղապահ զորախմբին, որը պետք է ապահովեր այս տարածքում հայ բնակչության անվտանգությունը։
Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի թիվ 695 «Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղության պահպանմանն ուղղված միջոցառումների մասին» հրամանագրում հստակ նշված էր խաղաղապահների տեղակայման նպատակը՝ «հրադադարը պահպանելու և Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղությունը պահպանելու համար»։ Միևնույն ժամանակ, Դաշնության խորհուրդը որոշում ընդունեց Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերը Ռուսաստանի Դաշնության տարածքից դուրս օգտագործելու մասին՝ քննարկելով Նախագահ Վ.Պուտինի դիմումը Դաշնության խորհրդին: Սենատին ուղղված ուղերձում ասվում էր.
«…Ադրբեջանական և հայկական կողմերում հրադադարի և այլ ռազմական գործողությունների մասին պայմանավորվածությունները պահպանելու նպատակով, Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության զանգվածային մահերից և քաղաքացիական օբյեկտներին էական վնաս պատճառելուց խուսափելու նպատակով, որոշեցի. անհապաղ Լեռնային Ղարաբաղ ուղարկել Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի զորախումբ…»:
Հենց այս կետերն էին ռուս խաղաղապահների դե ֆակտո մանդատը։ Դրանք բոլորը ոտնահարվել են Ադրբեջանի կողմից 2021-2023թթ. Ռուսաստանի Դաշնության ղեկավարության անգործության պատճառով։
Ակնհայտ են 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության կողմից ստանձնած Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ բոլոր պարտավորությունների խախտման հետևյալ անփոփոխ փաստերը.
— անգործություն ալիևյան ռեժիմի ավազակախմբերի ներխուժումների ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության գոտի, որի ընթացքում գրավվել են բազմաթիվ ռազմավարական բարձունքներ և առանձին բնակավայրեր, որոնք հայաթափվել են.
— Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության խնդրանքով 2020 թվականի նոյեմբերից Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանության բանակում մնացած ծանր սպառազինությունների դուրսբերում Հայաստան.
— փաստացի անգործություն Լեռնային Ղարաբաղի 9-ամսյա շրջափակման ընթացքում՝ 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից մինչև 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ը.
– «դավադրություն» ՄԱԿ-ում և այլ միջազգային կառույցներում Ալիևի նացիստական ռեժիմի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի բարբարոսական շրջափակման հարցի շուրջ (տես http://russia-artsakh.ru/node/12750; http://russia-artsakh. .ru/index.php/node /17834 և այլն)
— անգործություն 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-20-ը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության դեմ Ալիևի ռեժիմի ագրեսիայի ընթացքում։
— Արցախի հայ ժողովրդի բռնագաղթի օժանդակումը իր հազարամյա հայրենիքից։
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին, երբ սկսվեց ադրբեջանական հերթական ագրեսիան Լեռնային Ղարաբաղի դեմ, ռուսական խաղաղապահ զորախումբը չկատարեց իր խնդիրը, հետ չմղեց Ադրբեջանի ագրեսիան և չպաշտպանեց բնակչությանը։ Լեռնային Ղարաբաղում տեղի է ունեցել հայ բնակչության էթնիկ զտում։
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի կողմից հրադադարը խախտվել է Լեռնային Ղարաբաղում ամենուր, և դա պաշտոնապես արձանագրել է ՌԴ պաշտպանության նախարարությունը։
Բաքվի ռեժիմի ագրեսիայի և դրան հաջորդած Արցախի հայ բնակչության էթնիկ զտումների հետևանքով զոհվել է մոտ 500 մարդ, այդ թվում՝ ադրբեջանցիների կողմից գյուղերում սպանված խաղաղ բնակիչներ (այդ թվում՝ երեխաներ), ինչպես նաև վառելիքի պայթյունից զոհվածներ։ Ստեփանակերտի մերձակայքում տեղադրված է պահեստ, որի պայթյունի պատճառը դեռևս անհայտ է։ Տեղահանության ընթացքում և դրանից անմիջապես հետո զոհվել են մի քանի տասնյակ մարդիկ՝ չդիմանալով տեղահանվածների մեքենաներով խցանված Ստեփանակերտ-Շուշի-Գորիս ճանապարհի հոգեկան սթրեսին և դժվարություններին։
Այսպիսով, Բաքվի նացիստական ռեժիմի ագրեսիայի և դրան հաջորդած Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումների ժամանակ սպանվածների կեսից ավելին խաղաղ բնակիչներ էին։
Ագրեսիայի ընթացքում ահռելի վնասներ են հասցվել Լեռնային Ղարաբաղի ենթակառուցվածքներին և քաղաքացիական օբյեկտներին, ավերվել և գնդակոծվել են բնակելի շենքեր և այլ օբյեկտներ։ Ադրբեջանցիները միտումնավոր ոչնչացրել են էլեկտրահաղորդման գծերը, որպեսզի հոսանքազրկեն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության քաղաքներն ու գյուղերը՝ դրանով իսկ անտանելի պայմաններ ստեղծելով խաղաղ բնակչության համար, քանդել են «Ղարաբաղ Տելեկոմ» ընկերության բջջային աշտարակները և այլն։
Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունը և խաղաղապահները չեն կանխել կամ կասեցրել ո՛չ Բաքվի ռեժիմի հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վրա, ո՛չ էլ արցախահայության էթնիկ զտումները։ Այսինքն՝ այդ նույն «Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության զանգվածային մահերը և քաղաքացիական օբյեկտներին զգալի վնաս պատճառելը», ինչը կանխելու համար ռուս խաղաղապահները ներմուծվեցին Լեռնային Ղարաբաղում, և որը նշվեց նախագահ Վ.Պուտինի ուղերձում Դաշնային խորհուրդին 2020 թվականի նոյեմբերին։
Ռուսաստանի Դաշնության ղեկավարությունը և ՌԴ ԱԳՆ-ն չեն դատապարտել Ադրբեջանի բարբարոսական ագրեսիան և 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության վերջնական խախտումը։ Իսկ ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դ.Պեսկովը նույնիսկ հայտարարեց, որ Ադրբեջանը գործում է իր տարածքում՝ գործող օրենքների շրջանակներում։ Արդյո՞ք սա արդարացում չէ Ալիևի ռեժիմի կողմից մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների համար։
Քաղաքական գիտությունների դոկտոր Միխայիլ Ալեքսանդրովն իր հոդվածում իրավացիորեն գրել է.
«Բնականաբար, Ռուսաստանի իշխանությունները չեն ցանկանում ընդունել, որ այդ ձախողումը իրենց իսկ չմտածված քաղաքականության արդյունքն է։ Մեղքը պետք է բարդել ինչ-որ մեկի վրա։ Ուստի ռուսական պաշտոնական լրատվամիջոցները մեկ տարուց ավելի է, ինչ քարոզում են այն թեզը, թե ամեն ինչում Փաշինյանն է մեղավոր։ Եթե լսեք տեղեկատվական այս հոսքը, կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ նույնիսկ էթնիկ զտումները ԼՂ-ում իրականացրել է հենց Փաշինյանը, իսկ Ալիեւն, ընդհանուր առմամբ, դրա հետ կապ չունի։ Որոշ այլմոլորակայիններ ժամանեցին և Փաշինյանի դրդմամբ Լեռնային Ղարաբաղը մաքրեցին հայերից» (http://russia-artsakh.ru/index.php/node/16964):
Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ Բաքվի ռեժիմի ագրեսիայի և արցախահայության էթնիկ զտումների ժամանակ Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի և պաշտպանության նախարարության անգործությունը արմատապես փոխեց իրավիճակը տարածաշրջանում։ Ադրբեջանն ու Թուրքիան հաղթեցին, Ռուսաստանը պարտվեց։ Ավելին, Ռուսաստանը երկու անգամ պարտվեց, քանի որ կորցրեց ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղը, որը կորցրեց իր ինքնավար բնակչությունը (պարզ չէ, թե հիմա ինչ են անում այնտեղ խաղաղապահները), այլեւ Հայաստանը։
Միաժամանակ Կրեմլը Բաքվում և Անկարայում դաշնակիցներ ձեռք բերել չէր կարողացել:
Թե՞ Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Կիևի ռեժիմին զենքի լայնածավալ վաճառքը, նրանց տնտեսական աջակցությունը և Թուրքիայում Crocus City Hall-ից մարդասպանների պատրաստումը «դաշնակիցների» քայլեր են:
Ռուսաստանի արտգործնախարարության ներկայացուցիչների մոտ երկակի ստանդարտները դեռևս անխորտակելի են։
Այդպես չէ՞, պարոն Լավրով։
Ալեքսանդր ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ
russia-artsakh.ru
