Հոկտեմբերի 5-ին իսպանական Գրանադայում ձախողված հնգակողմ հանդիպումը կարող է ազդել Բաքվի և Երևանի ներքին քաղաքականության վրա։ Արցախցի քաղաքագետ Դավիթ Կարաբեկյանը Step1.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ շուտով կարդիականա Ալիևի և Փաշինյանի հրաժարականի հարցը։ Ալիեւը դեմ գնաց Արեւմուտքին, իսկ ռուսները շարունակում են ճնշում գործադրել, նշել է նա՝ ասելով, որ Ռուսաստանը կարող է կիսել Արցախի ճակատագիրը։
Փաշինյանն այսօր, ելույթ ունենալով խորհրդարանում, չթաքցրեց մանդրածը՝ կապված Ալիևի և Էրդողանի՝ Գրանադայում հանդիպումից հրաժարվելու հետ։ Հիշեցնենք, որ Բաքվի լրատվամիջոցները առավոտյան գրել էին, որ Ալիեւը հրաժարվել է հանդիպումից, քանի որ դրան Էրդողանը չեն հրավիրվել, բայց պետք է ներկա գտնվի Մակրոնը։ Բաքուն ասում է, որ իրենք չեն մասնակցելու Ֆրանսիայի մասնակցությամբ հանդիպումներին։
Ի՞նչն է ստիպել Ալիևին փոխել իր որոշումը, չէ՞ որ մինչ այդ նա համաձայն էր։ Հանդիպման նախօրեին Երեւան ժամանած Ֆրանսիայի արտգործնախարար Քեթրին Կոլոնան հայտարարեց, որ Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը համատեղ հանցագործություն են կատարել՝ վտարելով Արցախի բնիկ բնակչությանը։ Ֆրանսիան նույնպես համաձայնություն է տվել Հայաստանի հետ ռազմական տեխնիկայի մատակարարման մասին համաձայնագիր կնքել։
Նիկոլ Փաշինյանն այսօր խորհրդարանում բացահայտեց այն սկզբունքները, որոնց հիման վրա պատրաստվում էր ստորագրել Գրանադայի համաձայնագիրը՝ 1975 թվականի քարտեզների և Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա «ամբողջականության» ճանաչում, ինչպես նաև հաղորդակցությունների ապաշրջափակում՝ երկրների ինքնիշխան իրավասություն տակ։ Դատելով Փաշինյանի հայտարարություններից՝ նա պատրաստ էր հրաժարվել նույնիսկ այդ սկզբունքներից, բայց, ըստ ամենայնի, թույլ չտվեցին։
Ֆրանսիայի հայտարարությունները փաստացի տորպեդահարեցին հակահայկական պայմանագրի ստորագրումը։ Իսկ Ռուսաստանը ի պատասխան հրահանգեց Ալիեւին ոչ մի տեղ չգնալ։
Այն, որ մերժման նախաձեռնությունը պատկանում էր Ռուսաստանին, հաստատեց Մարիա Զախարովան. «Որքանով ես հասկացա, խոսքը գնում է հանդիպման մասին, որին մենք չենք մասնակցում, բայց յուրաքանչյուր երկիր իրավունք ունի որոշելու իր քաղաքականությունը»։
Նա նաև մեկնաբանեց այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» ստեղծումը՝ նշելով, որ «աշխատանքներն իրականացվում են Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի փոխվարչապետների համանախագահության շրջանակներում, քննարկվում է Հայաստանի Սյունիքի մարզով Ադրբեջանը Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության հետ կապող» տրանսպորտային երթուղու նախագիծ”։
Բայց կա ևս մեկ կարևոր գործոն, որը, փաստորեն, չեղարկեց Գրանադայում ծրագրված բարեկամական համաձայնությունը։
Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսին Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի և Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Խալաֆ Խալաֆովի հետ հանդիպման ժամանակ հետաքրքիր հայտարարություն է արել. «Զանգեզուրի միջանցքը հիմք կդառնա ՆԱՏՕ-ի ուժերի ներկայության համար Հարավային Կովկասում, ինչը վտանգ է ներկայացնում տարածաշրջանի երկրների ազգային անվտանգության համար։ Իսլամական Հանրապետությունը կտրականապես դեմ է դրան»:
Հայտնի չէ՝ Ռաիսին ՆԱՏՕ-ի տակ նկատի ունի Թուրքիայի՞ն, թե՞ Ֆրանսիային, սակայն ակնհայտ է, որ Մոսկվան, Երևանը և Բաքուն չկարողացան «համոզել» Իրանին։
Բացի այդ, Արցախից հայերի տոտալ արտագաղթը լիովին փոխեց ուժերի հավասարակշռությունը տարածաշրջանում՝ անսպասելիորեն անիմաստ դարձնելով ռուսական ռազմական ներկայությունը։ Ռուս-թուրք-Փաշինյան խաղի գլխավոր «հաղթաթուղթը»՝ «ղարաբաղյան գետտոն», “փակված է”։
Փաշինյանն այսօր ասաց, որ կարող է հրաժարական տալ, բայց դա «միայն կվատթարացնի իրավիճակը»։ Այսինքն՝ «Ալմա-Աթայի հռչակագրի» և «Զանգեզուրի միջանցքի» տապալումից հետո նա այլևս չունի այլ փաստարկներ և ծրագրեր։
Ալիևը նույնպես փաստարկներ չունի. համաշխարհային լրատվամիջոցներն անսպասելիորեն գրել են, որ SIPRI-ի տվյալներով՝ 2017-2020 թվականներին ադրբեջանական զենքի ներմուծման ավելի քան 60%-ը եղել է Իսրայելից։ Բացի այդ, հայտնի է դարձել, որ Եվրամիությունը կարող է վերանայել Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները, ներառյալ ֆինանսական օգնությունը, և պատժամիջոցներ կիրառել ֆիզիկական անձանց նկատմամբ, հայտնում է Reuters-ը՝ հղում անելով ԵՄ դիվանագիտական ծառայության փաստաթղթին։
Ֆրանսիան և Գերմանիան արդեն միանշանակ խոսում են Հայաստանի դեմ ռուս-թուրքական դաշինքի մասին։ Իսկ արևմտյան թերթերը անսպասելիորեն տեղեկություններ են արտահոսել, որ Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի լայնածավալ հարձակումից երկու օր առաջ Ստամբուլում Եվրամիության, ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաները գաղտնի հանդիպում են անցկացրել, որի ժամանակ քննարկվել է 9-ամսյա շրջափակումը դադարեցնելու հարցը։
Պլանների և գաղտնի հանդիպումների բացահայտումը հուշում է, որ այդ պլաններն այլևս ակտուալ չեն: Ինչպես Փաշինյանն ու Ալիեւը։
Նաիրա Հայրումյան
