Տեղի է ունեցել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հեռախոսազրույցը:
Ինչպես տեղեկացրին ՀՀ վարչապետի աշխատակազմից, զրուցակիցները քննարկել են Լեռնային Ղարաբաղում առկա հումանիտար իրավիճակն, ինչպես նաեւ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանց շուրջ ստեղծված դրությունը։ Անդրադարձ է կատարվել նաև Հայաստան-Ֆրանսիա երկկողմ օրակարգի հարցերին:
Արցախի դեմ սանձազերծած լայնամասշտաբ պատերազմի հետեւանքով մարդկանց բռնի տեղահանման եւ դրա հետեւանքով սեփականության իրավունքի խախտումների վերաբերյալ դեպքերով մասսայական գործեր են ներկայացվելու Եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ), դրանք իրենց մեջ պետք է պարունակեն նաեւ փոխհատուցման պահանջներ։ Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց Միջազգային եւ համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանը:
Նա ասաց, որ այժմ իրենք փաստահավաքություն են իրականացնում, ուսումնասիրում են ապացուցողական բազան, դրան հաջորդելու է բռնի տեղահանվածների հետ հանդիպումները, անմիջականորեն զոհերից ապացույցների հավաքագրումը, այդ թվում՝ նրանց վկայությունները, եւ վերջին փուլում կլինի դատական գործընթացի նախաձեռնում․
«Բռնի տեղահանումը միջազգային հանցագործություն է, մենք ուշադրությամբ հետեւում ենք նաեւ Հռոմի ստատուտի վավերացման գործընթացներին, եւ այս առումով նաեւ գործունեություն է իրականացվելու այդ հանցավոր արարքները փաստագրելու, հավաքագրելու տեսանկյունից, որպեսզի բաց չթողնենք ինչ-ինչ հանգամանքներում նաեւ Միջազգային քրեական դատարանի գործարկման հնարավորությունը։ Իհարկե, գոյություն ունի քաղաքական գործոնների մաս, եւ որքանով այդ քաղաքական նախադրյալները բարենպաստ կլինեն՝ ի պաշտպանություն հայերի, դեռ պետք է քննարկել եւ սպասել առաջիկա զարգացումներին։ Այս գործընթացները, որոնք մենք իրականացնելու ենք, անհատական գանգատների շրջանակներում ենք ներկայացնելու։ Նկատի ունենալով խնդրի համակարգային բնույթը՝ չենք բացառում դրանց խմբավորում, այսինքն՝ կոլեկտիվ հայցերի տեսքով»։
Սահակյանի խոսքով՝ այդ օրերին ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից առանձնակի դաժանությամբ սպանությունների դեպքերով նույնպես աշխատանքներ տարվում են․
«Այդ ցուցադրական եւ կամայական սպանությունները մեծացրել են խոցելիությունը եւ անմիջական անվտանգային խնդիրներ են առաջացրել։ Այդ միջադեպերն են, որ հիմա հանգեցրել են մասսայական բռնի տեղահանումների, ինչը միջազգայի հանցագործություն է։ Հարյուր հազարավոր հայցեր են ներկայացվելու ՄԻԵԴ։ Ծավալը մեծ է, փորձում ենք հասկանալ, թե ինչ խմբավորումներ կարող ենք տալ։ Բնականաբար խմբավորումներ չեն լինելու այն պարագաներում, երբ մենք առնչվել ենք կյանքի իրավունքի եւ խոշտանգումների հետ․ դրանց անհատականությունը միշտ պահվում է եւ ներկայացվում է առանձնացված, բայց հասկանալի է, որ մենք տասնյակ հազարավոր գործերի հետ ենք առնչվելու»։
Հարցին, թե ի՞նչ է տալու Եվրոպական դատարանի վճիռը տուժած քաղաքացիներին, եւ ի՞նչ է ցույց տվել նախկինում ունեցած փորձը, Սիրանուշ Սահակյանը պատասխանեց․
«2020 թվականի պատերազմով այդ սեփականության իրավունքի պաշտպանությունը միջպետական գանգատի շրջանակներում է իրականացվել, եւ փաստաբանական մեր խումբը զերծ է մնացել նմանատիպ խնդիրներով զբաղվելուց։ Մեր առաջնահերթությունը եղել է ռազմագերիները եւ հիմնարար իրավունքների խախտումներ պարունակող միջադեպերը, խոշտանգումները, գլխատումները, առեւանգումները եւ ատելության տարրեր պարունակող այլ վարքագիծը, որը հանգեցրել է մասսայական բռնությունների գործադրման։ Իմ կարծիքով՝ այս գործերի ներկայացման միջոցով Եվրոպական դատարանը եւ միջազգային կառույցները ավելի վաղ փուլում փաստական տվյալներ ստացան եղելության վերաբերյալ, եւ միջազգային արձագանքը կապված է նաեւ տեղեկատվության գոյության հետ։ Այս գործերի միջոցով նրանք վերականգնում են խճանկարը եւ հասունանում է պատշաճ միջազգային արձագանքի հրամայականը։ Մյուս կողմից մենք ունենք անհապաղ միջոցներ, որոնք կիրառվել եւ դրանց շրջանակում այս խնդիրը ծանուցվել է քաղաքական մարմիններին եւ բազմաթիվ քննարկումներ են քաղաքական մակարդակում գեներացվել։ Մենք չենք թույլատրում, որ պատերազմական հանցագործությունները լինեն չփաստաթղթավորված, վերացվեն դրանց հետքերը, եւ չլինի միջազգային արձանագրում։ Այդ դատական գործընթացները օգնելու են, որ պատմության մեջ ամրագրվեն այս ցեղասպանական քայլերը, արձանագրվեն հայերի իրավունքների խախտումները եւ գուցե նաեւ անհատները ստանան փոխհատուցում խախտված իրավունքների համար։ Այդ խախտումներն աննկատ պետք է չմնան»։
Սահակյանի խոսքով՝ Ադրբեջանի կողմից հայերի նկատմամբ ատելությունն ավելի է խորանում, որն իր մեջ պարունակում է վրեժխնդրության, ծաղրանքի, նսեմացման տարրեր․
«Մենք առանձին ուսումնասիրության առարկա ենք դարձրել սեպտեմբերյան մարտերից հետո հակահայկական քաղաքականությունը եւ ատելության նոր դրսեւորումները։ Այդ ատելությունն ավելի է խորանում, իր մեջ պարունակում է վրեժխնդրության, ծաղրանքի, նսեմացման տարրեր։ Անգամ խոցելի, անօգնականի առնչությամբ երբ որպես կանոն՝ անկախ ազգությունից կարեկցելու մարդկային մղումն է առաջանում, այս դեպքում խոցելիությունն օգտագործվում է գործոն՝ ավելի ուժգին հանցագործություններ իրականացնելու նպատակով»։
Այսօր` ժամը 19:00-ի դրությամբ, Լեռնային Ղարաբաղից օդային ճանապարհով Հայաստան է տեղափոխվել 112 պացիենտ:
Մինչ օրս ցամաքային և օդային ճանապարհով հանրապետության բժշկական կազմակերպություններ է տեղափոխվել 349 վիրավոր:
Վերջիններս ստանում են անհրաժեշտ բուժօգնություն:
Նշենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի բժշկական կենտրոններից արդեն իսկ Հայաստան են տեղափոխվել Ադրբեջանի սանձազերծած ագրեսիայի և Ստեփանակերտի հարակից տարածքում պայթյունի հետևանքով տուժած բոլոր պացիենտները:
«Յուքոմ» ընկերությունն Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված հայրենակիցներին առաջարկում է միանալ շարժական կապի ծառայության Level Up 1800 կանխավճարային սակագնային պլանին և 6 ամիս շարունակ անվճար օգտվել նշյալ սակագնային պլանի ներառումներից։ Իսկ սեպտեմբերի 28-ից ՀՀ ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածները կկարողանան 6 ամիս անվճար օգտվել նաև Level Up 2900 կանխավճարային սակագնային պլանի ներառումներից։
Ինչպես տեղեկացրին «Յուքոմ» ընկերությունից՝ միանալով Level Up 2900 կանխավճարային սակագնային պլանին՝ բաժանորդները 30 օրը մեկ կստանան 450 րոպե՝ տեղական բոլոր ցանցեր, Լեռնային Ղարաբաղ, ԱՄՆ և Կանադա զանգելու, 8 ԳԲ՝ գերարագ շարժական ինտերնետից օգտվելու, ինչպես նաև 300 SMS՝ տեղական բոլոր ցանցեր և Լեռնային Ղարաբաղ ուղարկելու համար։
Բացի այդ, բաժանորդները կկարողանան օգտվել 28 հայտնի և հաճախակի կիրառվող հավելվածներից, ինչպիսիք են Facebook-ը, Instagram-ը, Messenger-ը, WhatsApp-ը, Telegram-ը, Viber-ը, Zangi-ն կամ gg-ն՝ չսպառելով ներառումների մեգաբայթերը։ Իսկ Level Up 1800 կանխավճարային սակագնային պլանն ընտրելով՝ բաժանորդները 30 օրը մեկ կստանան 200 րոպե՝ տեղական բոլոր ցանցեր, Լեռնային Ղարաբաղ, ԱՄՆ և Կանադա զանգելու, 6 ԳԲ՝ գերարագ շարժական ինտերնետից օգտվելու, ինչպես նաև 200 SMS՝ տեղական բոլոր ցանցեր և Լեռնային Ղարաբաղ ուղարկելու համար։
Ավելին, բաժանորդները կկարողանան օգտվել 19 հայտնի և հաճախակի կիրառվող հավելվածներից, ինչպիսիք են WhatsApp-ը, Telegram-ը, Viber-ը, Messenger-ը, Zangi-ն կամ gg-ն՝ չսպառելով ներառումների մեգաբայթերը:
Նշվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի գրանցումով մեկ անձնագրով հնարավոր է ձեռք բերել առավելագույնը 2 SIM-քարտ, իսկ տրամադրվող հեռախոսահամարը կակտիվանա անմիջապես՝ քարտի ձեռք բերման պահից։
Այս պահի դրությամբ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված շուրջ 100 քաղաքացի դիմել է դպրոց՝ երեխայի ուսումը կազմակերպելու հարցով։ Ինչպես տեղեկացնում է «Արմենպրես»-ը, հումանիտար կենտրոնում տեղի ունեցած ասուլիսին այս մասին հայտարարեց ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը:
«Իհարկե հասկանում ենք, որ այս պահին առաջնահերթ են ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ընտանիքների կեցության, բուժօգնության, սննդով ապահովման ծրագրերը, սակայն կրթության իրավունքը նույնպես առաջնային է, և պետք է առանց ժամանակ կորցնելու նաև իրականացնենք քայլեր՝ ապահովելու երեխաների շարունակական կրթությունը:
Ասեմ, որ այս պահի դրությամբ արդեն ունենք դպրոցներ դիմող շուրջ 100 քաղաքացիներ տարբեր մարզերում: Մեր դպրոցները պատրաստված են դրան: Մենք ուղարկել ենք շրջաբերական գրություն, որտեղ հստակ հրահանգներ ենք տվել, թե ինչպես պետք է կազմակերպվի գործընթացը, մասնավորապես, ուզում եմ տեղեկացնել, որ որևէ փաստաթղթային խոչընդոտ չի լինի, և այն ժամանակահատվածում, որ երեխաները կլինեն դպրոցում, առանց որևէ լրացուցիչ փաստաթղթեր պահանջելու նրանց ընդունումը դպրոց տեղի կունենա»,- ընդգծեց Անդրեասյանը:
Նախարարը հայտնեց նաև, որ միևնույն ժամանակ կարգավորումներ են նախատեսվել բոլոր այն դեպքերի համար, երբ երեխաները կունենան հավելյալ աջակցության կարիք:
«Բոլորս հասկանում ենք, որ նրանք անցել են բարդ հոգեբանական դրության, փորձությունների միջով, և կրթության գործընթացն արդյունավետ լինելու համար նաև պետք է դառնա այն դրական ու ապահով միջավայրը, որը կստեղծի նաև սովորելու հնարավորություն: Այդ աշխատանքն անելու ենք ոլորտում գործող մասնագիտացված կառույցների հետ: Գիտեք, որ ունենք տարածքային մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոններ. բոլոր մասնագետները պատրաստ են, եկող շաբաթից կմեկնարկենք նաև վերապատրաստման ծրագրեր ուսուցիչների համար՝ աջակցելու նրանց այս իրավիճակում կարողանալ նաև համապատասխան միջավայր ձևավորել երեխաների համար: Կարծում եմ՝ մեր բոլոր դպրոցները, ուսուցիչները, սովորողները ջերմությամբ, հոգատարությամբ կընդունեն ցանկացած երեխայի, որն այսօր այս դժվարին իրավիճակում հայտնվում է մեր դպրոցներում»,- ասաց նա:
ԿԳՄՍ նախարարի խոսքով՝ Հայաստան մուտք գործող ԼՂ-ից բռնի տեղահանված մարդկանցից ամեն երրորդն անչափահաս է։
«Բնականաբար, սա նշանակում է, որ դպրոցներում շատ անելիք կունենանք այս ուղղությամբ»,- հավելեց Անդրեասյանը։
Հայաստանի արտգործնախարարությունը լուծում է չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պետական նախարար Ռուբեն Վարդանյանի հյուպատոսական մուտքի հարցը, գերատեսչությունը կպաշտպանի իր քաղաքացու իրավունքները։ Այս մասին ՏԱՍՍ-ին հայտնել է Երեւանում դիվանագիտական աղբյուրը։
Վարդանյանն այսօր ձերբակալվել է ադրբեջանցի սահմանապահների կողմից՝ Արցախից Հայաստան մուտք գործելու ժամանակ:
«Վարդանյանի հետ հյուպատոսական մուտքի հարցով զբաղվում է Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը, որը պաշտպանելու է ՀՀ քաղաքացիների իրավունքները»,- ասել է գործակալության զրուցակիցը։
ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը տեղեկություն չունի այն մասին, որ Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պետական նախարար Ռուբեն Վարդանյանը ձերբակալվել է Լաչինի միջանցքի վրա տեղակայված Հաքարիի ապօրինի անցակետում։ Ինչպես տեղեկացնում է «Արմենպրես»-ը, Կրեմլի ներկայացուցչի խոսքերը մեջբերել է «ՌԻԱ Նովոստի»-ն։
«Ես նման տեղեկատվության չեմ տիրապետում, այդ պատճառով ոչինչ չեմ կարող ասել»,- ասել է Պեսկովը։
Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պետնախարար, «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության համահիմնադիր Ռուբեն Վարդանյանին ադրբեջանական կողմը Լաչինի միջանցքի վրա տեղակայված Հաքարիի ապօրինի անցակետում ձերբակալել է։ «Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ, այս մասին հայտարարություն է տարածել նրա կինը՝ Վերոնիկա Զոնաբենդը։
«Այսօր առավոտյան ամուսինս՝ բարերար, գործարար և Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը, ձերբակալվել ու գերեվարվել է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից, երբ փորձել է հեռանալ Արցախից՝ ադրբեջանական բռնազավթումից մազապուրծ եղած հազարավոր հայերի հետ։ Ռուբենը արցախցիների կողքին էր շրջափակման 10 ամիսներին և նրանց հետ միասին էլ զրկանքներ է կրել գոյության համար այդ պայքարում։ Ես խնդրում եմ ձեր աղոթքներն ու աջակցությունը՝ ամուսնուս անվտանգ ազատ արձակումն ապահովելու համար»,- նշել է նա։
Ադրբեջանի պետական սահմանային ծառայությունը հաստատել է Արցախից հեռանալու փորձի ժամանակ Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի ձերբակալման փաստը և հրապարակել է համապատասխան լուսանկար։
Սեպտեմբերի 25-ին Արցախում տեղի ունեցած պայթյունի տարածքում իրականացված որոնողական աշխատանքների արդյունքում հայտնաբերվել են մասունքներ։
Այս մասին հայտնում են ԱՀ ՆԳՆ արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայությունից:
«Նրանց ինքնությունը բացահայտելու համար կիրականացվի դատաբժշկական փորձաքննություն։
Նույն տարածքից հայտնաբերվել են հետևյալ անձնական իրերը.
Եթե լուսանկարներում պատկերված իրերը Ձեր հարազատներինն է, կարող եք մոտենալ ԱԻՊԾ օպերատիվ շտաբ, կառավարության 0 հարկ»,- նշված է հաղորդագրության մեջ։
ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ծավալուն մեկնաբանել է Ադրբեջանի նախագահ Իլյամ Ալիեւի հավակնությունները Սյունիքի հանդեպ եւ նրա պնդումները, թե Խորհրդային Միությունը «Զանգեզուրը տվել է Հայաստանին»։
Նրա խոսքով՝ այժմ ժամանակը չէ մեկնաբանելու պատմությունը՝ տեղերում իրավիճակի դինամիկ զարգացումը հաշվի առնելով։ «Այժմ իրավիճակը դինամիկ զարգանում է, եւ այն պահանջում է ավելի շատ օպերատիվ մեկնաբանություններ, քան դա պահանջում է պատմությունը»,- նշել է նա։
Զախարովան հայտնել է, որ Հայաստանը եւ Ադրբեջանը ընդունել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը։ «Նրանք կառաջնորդվեն այդ սկզբունքով իրենց գործողություններում։ Այս մասին կողմերը հայտարարել են։ Ռուսական կողմը շահագրգռված է Անդրկովկասում կայուն իրավիճակով, նա հանդես է գալիս բոլոր վիճելի հարցերը քաղաքական-դիվանագիտական ճանապարհով լուծելու օգտին։ Ընդ որում, թե՛ Հայաստանը, թե՛ Ադրբեջանը մեզ դաշնակից երկրներ են։ Երեւանի հետ մեզ կապում են պարտավորություններն անվտանգության ոլորտում ինչպես երկկողմ ձեւաչափով, այնպես էլ ՀԱՊԿ շրջանակում։ Բաքվի հետ հաջողությամբ իրականացվում է դաշնակցային փոխգործակցության հռչակագիրը։
Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման թեմային, այդ հարցը ամենամանրակրկիտ ձեւով դիտարկվում է եռակողմ աշխատանքային խմբի գծով՝ ՌԴ, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի փոխվարչապետերի համանախագահությամբ։
Մենք համոզված ենք, որ հենց այս ձեւաչափով կարող է եւ պետք է գտնվի փոխընդունելի որոշումը, որը կերաշխավորի երկրներից յուրաքանչյուրի ինքնիշխանությունը եւ իրավազորությունը այն երթուղիների հանդեպ, որոնք անցնում են նրա ազգային տարածքով։ Նման պայմանավորվածությունները՝ հիմնված շահերի հավասարակշռության վրա, օգուտ կբերեն ինչպես տարածաշրջանի պետություններին, այնպես էլ նրանց հարեւաններին, ներառյալ Ռուսաստանը, Թուրքիան եւ Իրանը»,- նշել է նա։
Լրատվամիջոցներում այսօր տեղեկություններ տարածվեցին, որ Լաչինի միջանցքով անցնելիս ձերբակալվել է Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը:
Ռուբեն Վարդանյանի գրասենյակից NEWS.am–ին փոխանցեցին, որ առաջիկայում Ռուբեն Վարդանյանի կինը՝ Վերոնիկա Զոնաբենդը, հանդես կգա հայտարարությամբ:
ՍիվիլՆեթի հետ զրույցում Վերոնիկա Զոնաբենդը տեղեկացրել է, որ ամուսնու հետ կապը կորել է, ձերբակալության մասին լուրերը տեսել է ադրբեջանական լրատվամիջոցներում։ Այլ մանրամասներ նա չի հաղորդել։
Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունն այս օրերին մնացած գերատեսչությունների հետ ծառայություն է իրականացնում ինչպես Կոռնիձորում, այնպես էլ Գորիսում գործող մեր հաշվառման կայաններում: Այս մասին այսօր՝ սեպտեմբերի 27-ին, մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանը։
«Հաշվառումից հետո հասկանում ենք, թե ով միանգամից տեղավորվելու կարիք ունի։ Մենք առաջնայինը կեցության խնդիրն ենք լուծում։ Այն քաղաքացիները, ովքեր ցանկանում են իրնց նախընտրած վայրը գնալ, իրենք ազատ են որոշելու, թե որտեղ պետք է տեղակայվեն։ Բայց դա չի նշանակում, որ մենք իրենց հետ կապ չենք պահպանում և իրենց խնդիրներին չենք արձագանքում։ Այս օրերին գործարկել ենք առաջնային կարիքի հարթակ, ԼՂ մեր հայրենակիցները կարող են արձանագրել իրենց կարիքները։ Այս պահի դրությամբ ունենք մոտ 3000 դեպք և դրանց մասով գնահատում է իրականացվելու և մենք աջակցություն ենք տրամադրելու։ Դրանք կարող են տարբեր լինել՝ սննդի կարիք, հագուստ, սոցիալական որոշակի աջակցություն»,-նշեց նախարարը։
Մկրտչյանը նաև ավելացրեց, որ նոր հարթակ են գործարկել. սոցիալական աջակցության քարտեզագրման հարթակը. «Մենք գիտենք, որ տարբեր հասարակական կազմակերպություններ, անհատներ ցանկություն են հայտնել աջակցություն տրամադրել ԼՂ-ից բռնի տեղահանված բնակչությանը և որպեսզի մենք նրանց հնարավորություն տանք նեցուկ լինել այց գործընթացին և ճիշտ տեղաբաշխենք ռեսուրսները, այս հարթակում արդեն 170 առաջարկ ենք ստացել, կրկին կգնահատենք կարիքները և դրանք համապատասխան կուղղորդենք»։
Նա նշեց, որ նախարարությունն աշխատանքները պլանավորում է կարճաժամկետ, միջնաժամկետ և երկարաժամկետ կտրվածքով.«Այս պահի դրությամբ մեր խնդիրն է, որպեսզի արցախահայերին հնարավորություն տանք տեղակայվելու։ Մենք գործարկել ենք նաև թեժ գիծը՝ 114, և այս ընթացքում ավելի քան 6000 զանգ ենք ստացել ամենատարբեր խնդիրներով:
Եվ Գորիսում, եւ Կոռնիձորում բազմաթիվ կամավորներ կան եւ մենք գործարկեցինք կամավորների հերթագրման հարթակ: Այս պահին այդտեղ գրանցված են 650 կամավորներ: Այդ հավաքագրումը շարունակվում է եւ վստահ ենք, որ այդ թվերը կմեծանան»,-ընդգծեց նախարարը: