Կրեմլից դեպի հայություն պարբերաբար սպառնալիքներ են հնչում: 34 տարի առաջ հենց այս օրերին խորհրդային Բաքվի վերջին հայերին էին ոչնչացնում, իսկ Կրեմլը դա մոռացության է մատնում ու կրկին այսօր սպառնում է:

Կրեմլը 2020 թվականի սեպտեմբերի վերջերից չէր թաքցնում, իսկ հիմա լկտիաբար ցուցադրում է, որ հետևողական է հայկական պետականության վերացման խնդրում: Նոյեմբերի 9-ի թղթի հեղինակը կետ առ կետ իրողություն դարձնելով այն` Հայաստանը տանում է կապիտուլյացիայի, հայությանը դեմ է տալիս վաղեմի մշակած «Զանգեզուրի միջանցք»ի ծրագիրը` իրեն հաճո փաթեթավորմամբ:

Հայության կողմից նոյեմբերի 9-ի թղթի կետերի միակողմանի իրականացումը Կրեմլի ձեռքում դարձավ հուժկու հենք հետագա կապիտուլյացիոն գործողությունների համար: Այդ թղթով էր, որ ռուս «խաղաղապահը» տարավ Արցախի հայաթափման գործիքի իր դերը, ինչպես որ «խորհրդային» անվան տակ այդ նույն ռուս զինվորը ոչ միայն լուռ դիտարկում էր Սումգայիթում հայության նախճիրը, երբեմն էլ հետապնդում` մերկացրած ու տանջահար հայուհուն… Այդ նույն ռուս զորքի աչալուրջ հայացքի տակ հիմնահատակ ավերվեց բազմադարյան հայկական Բաքուն:

2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից նոյեմբերի 9-ի ընթացքում, իհարկե, Կրեմլը շահարկեց մարդատյաց Սումգայիթը, ու հենց իրեն` ցեղասպանության ճարտարապետին, բնորոշ ցինիզմով:

Իսկ հայկական կողմը խուլ է և համր, կամ էլ անհեռատես ու անտեղյակ: Անտեղյակ է, թե ինչ եղավ Սումգայիթի հայության հետ, Գանձակ/Կիրովաբադի, Գարդմանքի, Նախիջևանի, Շիրվանի ու Բաքվի հայության հետ: Մինչ օրս հայկական պետական, քաղաքական ու գիտական միջավայրերը պարզունակ կեցվածքով կիրառում են խորհրդային կեղծ տվյալներն ու թվերը, անտարբեր ու դանդաղաշարժ վերհիշում այդ ցեղասպան ընթացքը:

Կան ցեղասպանության հուշահամալիր, թանգարան ու ինստիտուտ, չկա ցեղասպանության ընթացքի գնահատականը, չկան դրա կանխատեսման ու կանխարգելման գիտակցումն ու պահանջը:  Ու հետևանքը՝ Արցախի շուրջ 150 հազար հայության դեմ ցեղասպանության փաստն է, նրանց հայրենազրկումն ու հայության ինքնության պահպանման կենսատարածքի մի մեծ բեկորի կորուստը:

Գարդմանքի հայկական ինքնության պահպանման ու պաշտպանության ամրոցի տապալումից շուրջ երեսուն տարի հետո Արցախը` հայության հարատևման մի վերջին միջնաբերդն ու ամրոցը, այսօր վերջնական ավերման սպառնալիքի տակ է:

Արցախի փրկությունը ուժերի լարում ու խտացում է պահանջում, հատկապես Կրեմլի սպառնալիքների տակ: Սակայն դեռևս չկան հայկական պետական, քաղաքական ու գիտական միջավայրերի հստակ գիտակցումն ու պատկերացումը, փրկության ընթացքի նախագիծը:

Մենք` Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից փախստականներս, որ կենսատարածք ենք կորցրել ողջ խորհրդային ռեժիմի ընթացքում, նաև 1937-ին, 1948-1952-ին, 1969-ին ու 1971-ին, 1988-1992-ին, կրկին հիշեցնում ենք Կրեմլին, որ դա լինելով նաև բոլշևիկյան, խորհրդային ռեժիմի իրավահաջորդ ու շարունակող, պատասխանատու է և դրա մարդկության դեմ իրականացրած հանցանքների համար: Հայության դեմ 1915-ից 1923 թվականներին իրականացրած  ցեղասպանության դրվագներ են 1921 թվականի մոսկովյան ու Կարսի պայմանագրերը, 1921 թվականի հուլիսի 5-ի բոլշևիկյան որոշումը: 1988-1991 թվականներին խորհրդային ռեժիմի ոճրագործությունները հայության ցեղասպանության ու հայրենազրկման նոր դրվագներ են բերել, միտված հայության կենսատարածքի նորանոր կրճատմանը, հայ պոպուլյացիայի անընդմեջ ոչնչացմանը: Հետհայացքը վկայում է, որ մարդկության դեմ նման հանցավոր ծրագիրը այսօր իրողություն է, հայրենազուրկ են նախիջևանցին, գարդմանցին ու շիրվանցին, ինչպես որ իրողություն է դարձել Արցախի Հանրապետության ռազմակալումն ու անեքսիան, և այսօր հայրենազուրկ է արցախցին, քանի որ ցեղասպանության ընթացքը դեռ կանգ չի առել:

Նախահարձակ ցինիզմը չի կարող շղարշել հայության կենսատարածքի կրճատման ու հայ պոպուլյացիայի վերացման կրեմլյան ճարտարապետությունը:

2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից նոյեմբերի 9-ի ընթացքում մարդատյաց Սումգայիթի մասին բազմակի հիշեցումները միայն ցինիկ շահարկում չէին, այլև ծանր ինքնախոստովանություն:

Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից փախստականների համագումար

18.01.2024

ՌԴ ԱԳ նախարար Լավրովը երեկ անմեղ հայացքով հայտարարեց, որ Հայաստանը հրաժարվում է Ռուսաստանի ծառայություններից միջանցքի սահմանազատման և անվտանգության ապահովման հարցում։ Ասել կուզի՝ եթե խնդիրը միայն Ռուսաստանում է և այն, որ միջանցքը պետք է հսկի ՌԴ ԱԴԾ-ն, ապա Փաշինյանը մեղավոր չէ, և մենք «չենք պնդում»։ Գլխավորը՝ միջանցքը բացեք ու այդ անիծյալ պայմանագիրը ստորագրեք։ Հետո Ալիևի համաձայնությամբ մենք զորք կմտցնենք, և Հայաստանն այլևս գոյություն չի ունենա։

Սա Լավրովի ուղերձն է, որից հետո Հայաստանում տեղի ունեցան մի քանի ուշագրավ հանդիպումներ և հայտարարություններ։

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի խոսնակ Մեթյու Միլլերն ասել է. «Մենք հույս ունենք, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կստորագրեն կայուն խաղաղության պայմանագիր, որը կճանաչի միմյանց ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»։ Նրա խոսքով, Երևանն ու Բաքուն վերջին մեկ տարվա ընթացքում լուրջ առաջընթաց են գրանցել։ Նա կողմերին կոչ է արել պահպանել այս թափը և համաձայնագիր կնքել։

Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Քրիստինա Քուինի հրավերով հունվարի 18-ին տեղի է ունեցել դեսպանի աշխատանքային ընթրիքը ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանի հետ։ Զրուցակիցները քննարկել են հայ-ամերիկյան համագործակցության և տարածաշրջանային անվտանգության մի շարք և փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող այլ հարցեր։ Նախարար Պապիկյանը շնորհակալություն է հայտնել դեսպանին ջերմ ընդունելության համար։

Հայաստանի փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանը Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Խավիեր Կոլոմինայի հետ քննարկել է Հարավային Կովկասում անվտանգության իրավիճակը։ Հանդիպման ընթացքում կողմերը քննարկել են Հայաստան-ՆԱՏՕ համագործակցության հարցեր։ Անդրադարձ է եղել նաեւ միջազգային խաղաղապահ առաքելություններին, այդ թվում՝ ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո հայկական զորամիավորումների մասնակցության թեմային։

Իսկ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանն ընդունել է Հարավային Կովկասի և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարին։ Մհեր Գրիգորյանը ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը, որը հստակ նկարագրում է տարածաշրջանում տրանսպորտային և այլ ենթակառուցվածքային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հեռանկարները, կառուցվածքը, տրամաբանությունը և հիմնարար սկզբունքները։ Զրուցակիցները քննարկել են նաև սահմանների սահմանազատման գործընթացի սկզբունքներին և իրավական հիմքերին վերաբերող հարցեր։

Այսինքն՝ այն բանից հետո, երբ Լավրովը Փաշինյանից «հանեց» ռուսական պայմանները, ակտիվացան «համաձայնագրի» կնքման աշխատանքները՝ ճանապարհների ապաշրջափակում և սահմանների սահմանազատում, պաշտպանական քաղաքականության «դիվերսիֆիկացման» կտրվածքով։ Թեև Հայաստանում ՌԴ դեսպան Կոպիրկինը անմիջապես հայտարարություն տարածեց, որից կարելի է ենթադրել, որ Լավրովի դիվանագիտական ​​հնարքը պարզապես միջոց էր՝ ուղղված ցանկալի նպատակին հասնելուն։ Իսկ Ռուսաստանի նպատակը՝ խորհրդային քարտեզներով սահմանների «սահմանազատումն» է, Արցախի և Նախիջևանի՝ ադրբեջանին «պատկանելու» փաստագրական հաստատումն է, մնացած Հայաստանի մեկուսացումը Իրանից և Վրաստանից, մինչդեռ Ռուսաստանը կպահպանի իր ներկայությունը այստեղ և հող կնախապատրաստի Կարսի պայմանագրի երկարաձգման համար։

«Կրկնում եմ. Ռուսաստանը եղել է, մնում է և կմնա հավատարիմ այս ուղղությամբ ակտիվ աշխատանքին։ Այս հարցը մեզ համար կենսական նշանակություն ունի։ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը մեզ համար շատ կարևոր տարածաշրջան է, և մեր կենսական շահերից է բխում, որ տարածաշրջանը լինի խաղաղ, կայուն և բարգավաճ»,- ընդգծել է Կոպիրկինը։ Նա ասել է, որ ռուսական ռազմակայանը և սահմանապահները դուրս չեն բերվի Հայաստանից։

«Ֆրանսիայի Սենատի բանաձեւը բացում է նոր ժամանակահատված, երբ եվրոպական պետությունների եւ Ադրբեջանի միջեւ հարաբերություններն էապես փոխվելու են։ Ադրբեջանը հայտնվելու է իր համար կենսական նշանակություն ունեցող շահերը կորցնելու փաստի առաջ։ Շատերը չէին հավատում, որ դա տեղի կունենար, բայց այնուամենայնիվ տեսնում ենք, որ Ֆրանսիայի Սենատն իր բանաձեւով բացում է այդ ժամանակահատվածը»,- step1.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Անդրիաս Ղուկասյանը։

Նշենք, որ Ֆրանսիայի Սենատը հունվարի 17-ին 336 կողմ և մեկ դեմ ձայնով ընդունել է «Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան դատապարտելուն և Հայաստանի Հանրապետության դեմ ագրեսիայի հետագա փորձերը և տարածքային ամբողջականությունը խախտելը կանխելուն» ուղղված բանաձեւը։

Անդրադառնալով հարցին, թե եվրոպական երկրների կողմից Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցներ կսահմանվե՞ն, Անդրիաս Ղուկասյանը պատասխանեց, որ Ֆրանսիան ըստ էության արդեն դա իրականացնում է։ «Ադրբեջանը եվրոպական վեց պետության մատակարարում է իր գազը։ Եվ, իհարկե, Եվրամիության հանձնաժողովի որոշումը՝ այդ գործարքները սահմանափակել կամ առհասարակ արգելել, մեծ հարված կլինի Ադրբեջանի համար։ Եվրամիությունն ամեն կերպ ժամանակ էր տրամադրում Իլհամ Ալիեւին, որպեսզի ինքը շտկի այն բացասական հետեւանքները, որոնք տեղի ունեցան Արցախում՝ հարձակման, ագրեսիայի եւ էթնիկ զտման հետեւանքով։ Հիմա, երբ շատ քիչ ժամանակ է մնացել, որ եւ ՄԱԿ-ի դատարանը պետք է ամփոփի անցյալ տարվա սեպտեմբերի հետ կապված դրությունը, եւ աշխատում է նաեւ փաստահավաք խումբ, որն էթնիկ զտման՝ այդ միջազգային քրեական հանցագործության փաստական հիմքերն է հավաքագրում, դա աշխատանք է, որն իր քաղաքական արդյունքները 2024 թվականի ընթացքում արդեն ունենալու է։ Ադրբեջանի ղեկավարությունն այդ առումով հայտնվելու է շատ ծանր վիճակում»,- նշեց Ղուկասյանը։

Անդրադառնալով Սենատի բանաձեւում Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման շեշտադրմանը եւ հարցին, թե այսպիսով՝ փակ չէ՞ Արցախի հարցը, Ղուկասյանը պատասխանեց․ «Իսկ ո՞վ է ուզում փակ պահել Արցախի հարցը։ Սա վկայում է, որ եվրոպական պետությունները, Ֆրանսիան այդպես չեն մոտենում հարցին։ Եվ իրենց բոլոր ճնշումները նպատակ ունեն՝ ստիպել Ադրբեջանին կատարել հետեւյալ քայլերը։ Առաջինը՝ Ադրբեջանը պետք է իր զորքերը, ոստիկանությունը ու վարչակազմը դուրս բերի Արցախի տարածքից, երկրորդ՝ այնտեղ պետք է տեղակայվեն միջազգային խաղաղարար ուժեր, երրորդ՝ Արցախի տարածքում կառավարումը պետք է անցնի միջազգային ատյաններին ու կառույցներին, չորրորդ՝ Լաչինի միջանցքի նկատմամբ կառավարումը նույնպես պետք է անցնի միջազգային կառույցներին։ Եվ հինգերորդն այն է, որ Ադրբեջանը պետք է դադարեցնի քրեական հետապնդումներն արցախահայերի նկատմամբ եւ բաց թողնի այս ընթացքում կալանավորած բոլոր գերիներին եւ այլ պահվող անձանց։ Պետք է նաեւ ընդունվի այնպիսի իրավական ակտ, որը կբացառի նման քրեական հետապնդումների հարուցումը»։ Ըստ Ղուկասյանի՝ այս բոլոր պահանջներն Ադրբեջանին ներկայացվում են, մասնավորապես, Ֆրանսիայից։ Իսկ Եվրամիությունն իր բոլոր բանաձեւերում ֆիքսում է, որ «Մադրիդյան սկզբունքները» շարունակում են մնալ Արցախի հարցի խաղաղ կարգավորման միակ հիմքը։

«Եվ այս ամենն անխուսափելի է, դա դառնալու է իրականություն։ Դա կարող է դառնալ իրականություն միայն Ադրբեջանի իշխանությունների վրա ճնշում գործադրելու արդյունքում։ Կամավոր իրենք մտադիր չեն գնալ այդ ճանապարհով, հակառակը, ուզում են նախաձեռնել պատերազմ, նոր էսկալյացիա, բայց այդ բոլոր գործողությունները չեն կարող վերացնել այն պահանջները, որոնք ուղղում են Ադրբեջանին Ֆրանսիան ու եվրոպական պետությունները»,- հավելեց Անդրիաս Ղուկասյանը։