«Եռաբլուր» զինվորական պանթեոնում տեղի է ունենում Արցախի Մարտունու քաղաքապետ։ Ազնավուր Սաղյանի հուղարկավորության արարողությունը:
Հուղարկավորությանը ներկա են Հայաստանի ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, Արցախի անվտանգության խորհրդի նախկին ղեկավար Սամբել Բաբայանը:
Մարտունու քաղաքապետ Ազնավուր Սաղյանը զոհվել է սեպտեմբերի 20-ին՝ Ադրբեջանի զինված ուժերի հարձակման հետեւանքով:
Արցախի նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանը X-ի (նախկին Թվիթեր) իր միկրոբլոգում անդրադարձել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու որոշմանը՝ շեշտելով, որ նախագահի ստորագրած հրամանագիրն անօրինական է և ոչ իրավաչափ։
«Որևէ նախագահ իրավունք չունի լուծարել ժողովրդի կողմից հանրաքվեով ձևավորված հանրապետությունը։
Հրամանագիրը ստորագրվել է Ադրբեջանի դաժան ագրեսիայի և ուժի կիրառման սպառնալիքի արդյունքում», – գրել է նա։
Արցախի Հանրապետությունը դե յուրե գոյություն ունի, գրել է Արդարադատության նախկին նախարար Գևորգ Դանիելյանը։
«Այդ պետության հիմնադիր փաստաթուղթը հանրաքվեով կայացված որոշումն է, ուստի որևէ պաշտոնյա իրավասու չէր չեղարկել այդ պետության գոյությունը: Արցախի Հանրապետության նախագահի հրամանագիրը առոչինչ է նաև այն հիմքով, որ ընդունվել է բացահայտ սպառնալիքի ներքո, այն իրավունքի սուբյեկտի կամահայտնության հետ որևէ աղերս չունի:
Ընդ որում, Հանրապետության նախագահը այս սպառնալիքի փաստը հստակ արտացոլել է իր իսկ հրամանագրում. «հաշվի առնելով ստեղծված ռազմաքաղաքական ծանր իրավիճակը և ելնելով ԼՂ ժողովրդի ֆիզիկական անվտանգության և կենսական շահերի ապահովման առաջնահերթությունից …»:
Այսպիսով, Արցախի Հանրապետության գոյությունը դե ֆակտ դադարել է ագրեսիայի արդյունքում:
Առաջարկում եմ, խնդրում եմ՝ Արցախի Հանրապետության Գերագույն դատարանին արտագնա նիստ անել և քննարկել այդ հրամանագրի սահմանադրականության հարցը (դիմել կարող են խորհրդարանի պատգամավորները), սա անհրաժեշտ է հետագա իրավաքաղաքական առողջ ու սթափ զարգացումների համար: Արցախի Հանրապետության բոլոր սահմանադրական մարմինները պարտավոր են շարունակելու իրենց վտարանդի գործունեությունը: Չի կարելի այս համատարած ընկճախտի մթնոլորտում ապագա սերնդին զրկել գոնե ամուր իրավական հիմքեր ունենալու հնարավորությունից և տարվել զուտ կենցաղային հարթությամբ մեղավորներ փնտրելու անպտուղ ու ցածրակարգ զբաղմունքով:
Չի կարեի կրկնել այն պատմական մեծագույն սխալը, որ գործեցինք Նախիջևանի պարագայում՝ այդպես էլ երբեք այդ զորեղ փաստարկը չներառելով բանակցային օրակարգ:
Ոճրագործի պարզած ձեռքը սեղմելը և, այսպես կոչված, խաղաղության պայմանագիր կնքելը ևս առոչինչ է լինելու՝ վերը նշված հիմնավորումներով», գրել է նա։
Լեռնային Ղարաբաղում սեպտեմբերի 25-ին վառելիքի պահեստում տեղի ունեցած աղետի տարածքում փրկարարական խմբերը շարունակում են իրականացնել որոնումներ։
«Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ այս մասին հայտնում են ՆԳՆ արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայությունից:
«Մինչ օրս նույն տարածքից հայտնաբերվել և դատաբժշկական փորձաքննության բյուրո է տեղափոխվել` ընդհանուր 170 աճյուն և մասունք, իսկ անձնական իրերը` օպերատիվ շտաբ։
Աճյուններն ու մասունքները կտեղափոխվեն Հայաստանի Հանրապետություն` ԴՆԹ միջոցով ինքնությունները պարզելու համար»,-ասված է հայտարարությունում:
Հայաստանի պաշտպանության նախարարության համար ցանկալի կլինի, որ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձինք, որոնք Պաշտպանության բանակի զինծառայողներ են եղել, ծառայության ընդունվեն ՊՆ-ում:
«Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ այս մասին ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՀ պաշտպանության փոխնախարար Արման Սարգսյանն՝ անդրադառնալով հարցին, թե ԼՂ-ից բռնի տեղահանված զինվորականներին ինչո՞վ կաջակցի, որ ծառայեն Հայաստանում բանակում:
«Մեզ համար շատ ցանկալի կլինի, որ Պաշտպանության բանակի զինծառայողները ծառայության ընդունվեն ՀՀ ՊՆ-ում, որովհետև իրենք մեր հայրենակիցներն են, և իրենց փորձը, զինվորական գիտելիքները ծառայեցնեն ՀՀ զինված ուժերին»,-ասաց Սարգսյանը:
Նա հավելեց, որ այս առումով ՊՆ-ն պետք է ուսումնասիրություն իրականացնի: Եվ այն զինծառայողները, որոնք ցանկություն կունենան ընդգրկվել ՀՀ ԶՈՒ-ում ծառայության, Հայաստանի ՊՆ-ն ամեն ինչ կանի, որ այդ հնարավորությունը ստանան: Փոխնախարարը նշեց, որ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանց հումանիտար խնդիրների մեջ օրակարգային է աշխատանք գտնելու հարցը:
Երևանի քաղաքապետարանը շարունակում է տրամադրել իր ենթակայության տակ գտնվող ավտոբուսները՝ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանց ՀՀ տեղափոխելու համար:
Ինչպես «Արմենպրես»-ը տեղեկանում է Երևանի քաղաքապետարանի տարածած հաղորդագրությունից, սեպտեմբերի 28-ի ուշ երեկոյան ուղևորված 25 ավտոբուսներն արդեն ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածներին տեղափոխել են Գորիս:
Ավտոբուսների հերթական խմբաքանակը սեպտեմբերի 29-ին կրկին կմեկնի ԼՂ:
«Հիշեցնենք, որ մեր հայրենակիցներն իրենց հետ կարող են բերել նաև ընտանի կենդանիներին»,- ասված է հաղորդագրության մեջ:
ՀՀ առողջապահության նախարարությունը սկսում է հավաքագրել Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված բուժաշխատողների կրթական, զբաղվածության կարիքները, և առաջարկում համագործակցել:
Ինչպես «Արմենպրես»-ը տեղեկանում է Առողջապահության նախարարության տարածած հաղորդագրությունից, ցանկացողները կարող են զանգահարել ՀՀ ԱՆ Առողջապահության ազգային ինստիտուտ` 096-14-40-83, երկուշաբթիից ուրբաթ` ժամը 9:00-19:00 կամ մոտենալ ԱԱԻ (Կոմիտաս 49/4, 116 սենյակ)` անվճար խորհրդատվության համար:
Կարիքները հավաքագրելուց հետո կմեկնարկեն դրանք հոգալու ուղղությամբ աշխատանքները:
Լեռնային Ղարաբաղից Հայաստան սեպտեմբերի 28-ի ժամը 18:00-ի դրությամբ տեղափոխվել է բռնի տեղահանված 74 հազար 400 անձ:
«Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ այս մասին «Հումանիտար կենտրոն»-ում կայացած ասուլիսում հայտարարեց Հայաստանի վարչապետի մամուլի քարտուղար Նազելի Բաղդասարյանը:
«Ժամը 18:00-ի դրությամբ Հակարիի կամուրջը հատել է 15 հազար 535 տրանսպորտային միջոց»,-ասաց Բաղդասարյանը:
Նրա խոսքով՝ հաշվառում արդեն իրականացվել է 55 հազար 248 անձի շուրջ:
Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածի հրատապ կարիքների համար նրանցից յուրաքանչյուրին՝ անկախ տարիքից, պետական բյուջեից կհատկացվի միանվագ 100 հազարական դրամ: «Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ՝ այս մասին ֆեյսբուքի էջում գրել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
«Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մեր քույրերի եւ եղբայրների հրատապ կարիքների համար նրանցից յուրաքանչյուրին՝ անկախ տարիքից, պետական բյուջեից կհատկացնենք միանվագ 100 հազարական դրամ:
Ադրբեջանն ունի Լեռնային Ղարաբաղից մի քանի հարյուր հայերի ցուցակ, որոնց Բաքուն ցանկանում է կալանավորել տարբեր հանցագործությունների մեղադրանքով, հայտնում է Reuters-ը՝ վկայակոչելով «բարձրաստիճան դիվանագետին»։
Քաղաքական վակուումի արդյունքը
Ադրբեջանի կողմից իրականացվող էթնիկ զտումների քաղաքականության արդյունքում Լեռնային Ղարաբաղից հայերի արտագաղթը շարունակվում է, ասել է Փաշինյանը՝ նշելով, որ առաջիկա օրերին Լեռնային Ղարաբաղում այլևս հայ չի մնա։ Նա դա անվանել է էթնիկ զտումների և հայրենազրկման ուղղակի ակտ։
«Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցող էթնիկ զտումները դատապարտող միջազգային տարբեր խաղացողների հայտարարությունները կարևոր են, բայց եթե դրանց չհետևեն կոնկրետ գործողություններ, ապա այդ հայտարարությունները կդիտարկվեն որպես պատմության համար պարզապես բարոյական վիճակագրություն»,- ասաց Փաշինյանը։
Փաշինյանը չասաց, թե ինչ է արել Հայաստանը գնահատականների և կոնկրետ գործողությունների մակարդակով՝ չհաշված մարդասիրական օգնությունը հազարամյա հայրենիքից բռնագաղթված մարդկանց։
Հայաստանի քաղաքական իսթեբլիշմենթի գործողությունների մասին կարելի է լեգենդներ հյուսել. ընդհանրապես, Հայաստանի անկախության անցած 30 տարիների պատմությունը տարեգրության մեջ կմտնի որպես հակապետության օրինակ։ Հայաստանում ոչ մի քաղաքական ուժ այդպես էլ հայտարարություն չի ընդունել եւ գնահատական չի տվել տեղի ունեցածին։ Նրանք փորձում են խլացուցիչ լռությունը լցնել մարդասիրական մտահոգությամբ և անպտուղ բողոքի ակցիաներով։ Բայց վակուումը մեծանում է, և ինչ-որ պահի այն կպայթի, ինչպես ցանկացած հականյութ՝ վերածվելով սև խոռոչի։
Վերջին 30 տարիների ընթացքում Հայաստանի խորհրդարանը չի ընդունել որևէ փաստաթուղթ, որը կարող է սահմանել պետական ռազմավարության նշաձողը, որի հիման վրա կկառուցվեն հարաբերություններ այլ երկրների հետ։ Ոչ 2016 թվականի պատերազմից հետո, ոչ 2020 թվականի աշնանը, ոչ էլ հիմա, երբ Ղարաբաղը հայաթափվել է, Հայաստանի խորհրդարանը չի ընդունել որևէ հայտարարություն, բանաձև կամ օրենք, որը գնահատական կտա տեղի ունեցածին։ Քաղաքական վակուումը ստեղծվեց միտումնավոր, և արդյունքը եղավ այն, որ Հայաստանի քաղաքական դիրքն աշխարհում գնահատվում է Նիկոլ Փաշինյանի բանավոր հայտարարություններով։
Ի՞նչ նկատի ունի Փաշինյանը՝ խոսելով միջազգային հանրության կոնկրետ գործողությունների մասին։ Որ Ֆրանսիան, ի հակառակ Հայաստանի, զո՞րք կմտցնի Արցախ և կցրի Ակնայում գտնվող ռուս-թուրքական կենտրոնը։ Որ ԱՄՆ-ն և Ֆրանսիան կճանաչե՞ն Արցախի ինքնորոշման իրավունքը, մինչդեռ Երևանը կոչ է անում «չքաղաքականացնել արցախահայության իրավունքներն ու անվտանգությունը»։ Ի՞նչ պետք է ասեն Մակրոնը, Շոլցն ու Թրյուդոն, որ «Նիկոլը սխալվում է, Արցախը Ադրբեջանի տարա՞ծք չէ»։ Ի՞նչ պետք է անեն այլ երկրները:
Մենք նախկինի պես խորապես մտահոգված ենք Լեռնային Ղարաբաղում տիրող իրավիճակով եւ կոչ ենք անում Ադրբեջանին պահպանել հրադադարի ռեժիմը եւ խուսափել ռազմական գործունեության ցանկացած վերսկսումից: Այս մասին հայտարարել է ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ մշտական ներկայացուցիչ Մայքլ Ռ. Քարփենթերը։
«Ինչպես սեպտեմբերի 26-ին նախագահ Ալիեւի հետ զրույցում ընդգծել է պետքարտուղար Բլինքենը, ԱՄՆ-ն Ադրբեջանին կոչ է անում զերծ մնալ Լեռնային Ղարաբաղում հետագա ռազմական գործողություններից եւ ապահովել անարգել հումանիտար հասանելիություն։ Ուժի կիրառումն անընդունելի է եւ հակասում է տարածաշրջանում արդար, հարատեւ եւ արժանապատիվ խաղաղության համար պայմաններ ստեղծելուն ուղղված ջանքերին:
Միացյալ Նահանգները շարունակում է խորապես մտահոգված մնալ Լեռնային Ղարաբաղի ներսում ստեղծված հումանիտար իրավիճակով: Մենք ողջունում ենք Ադրբեջանի կողմից գազի եւ ջրի մատակարարումների վերականգնման վերաբերյալ հայտարարված պարտավորությունը եւ կոչ ենք անում Ադրբեջանին կատարել այդ եւ այլ պարտավորությունները: Մենք կոչ ենք անում միջազգային մարդասիրական կազմակերպություններին անարգել մուտք գործել տարածաշրջան՝ կարիքավոր բնակչությանը կանոնավոր մարդասիրական մատակարարումների համար։
Բացի այդ, մենք կողմերին կոչ ենք անում ապահովել հումանիտար աշխատողների պահպանությունն ու անվտանգությունը։ Մենք աջակցում ենք Հայաստանի կառավարության ջանքերին՝ օգնելու տեղահանվածներին ապաստան եւ հարմարավետություն գտնել Հայաստանում եւ շարունակելու ենք աջակցել Հայաստանի կառավարությանը նրա ջանքերում:
Lեռնային Ղարաբաղի էթնիկ հայերը պետք է հնարավորություն ունենան իրենց տներում մնալ խաղաղության եւ արժանապատվության մեջ։ Նրանց, ովքեր ցանկանում են հեռանալ եւ վերադառնալ, պետք է ապահով անցում ապահովվի չեզոք, անկախ երրորդ կողմի հսկողության ներքո: Ադրբեջանը պատասխանատվություն է կրում քաղաքացիական բնակչության պաշտպանության եւ բոլորի նկատմամբ մարդասիրական վերաբերմունքի ապահովման համար։
Ադրբեջանը նաեւ պատասխանատվություն է կրում իր ուժերի կողմից միջազգային իրավունքի պահպանման ապահովման համար, ներառյալ միջազգային մարդասիրական իրավունքը, որը կարգավորում է ռազմական գործողությունների վարումը, քաղաքացիական բնակչության պաշտպանությունը եւ մարտիկների նկատմամբ մարդասիրական վերաբերմունքը: Մենք ակնկալում ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի այն բնակիչները, ովքեր մեկնում են Հայաստան, կկարողանան ազատ վերադառնալ իրենց տները։
ԱՄՆ-ն հանձնառու է մարդասիրական օգնություն ցուցաբերել տարածաշրջանին։ USAID-ի ղեկավար Սամանթա Փաուերը սեպտեմբերի 26-ին Գորիսում հայտարարել է ավելի քան 11,5 միլիոն ԱՄՆ դոլարի լրացուցիչ մարդասիրական օգնություն հատկացնելու մասին՝ աելի քան 23 միլիոն ԱՄՆ դոլարից զատ, որը ԱՄՆ-ն արդեն տրամադրել է որպես մարդասիրական օգնություն 2020 թվականից ի վեր։
Մենք ընդգծել ենք Բաքվի եւ Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող էթնիկ հայերի միջեւ երկխոսության կարեւորությունը եւ հույս ունենք ապագայում տեսնել բովանդակալից քննարկումներ։
ԱՄՆ-ն կշարունակի ամենաբարձ մակարդակով համագործակցել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի հետ՝ կայուն խաղաղություն հաստատելու համար»,-նշել է նա։