Երևանում Կառավարության շենքի մոտ ակցիա է տեղի ունենում ուսանողների, ուսուցիչների, շարքային քաղաքացիների մասնակցությամբ, ովքեր պահանջում են բացել մարդասիրական միջանցք Արցախի բնակիչների համար։
Արցախում տիրող անորոշության, սովի հետ մեկտեղ մարդիկ փորձում են փրկել իրենց հիշողությունները՝ նկարները:
Ստեփանակերտի Թումանյան գինետանը կազմկերպվում է սննդի անվճար մատուցում տեղահանված ընտանիքների համար: Ուտելիքները պատրաստվում են հենց սրճարանում առկա սննդով, ինչպես նաև այն քաղաքացիների շնորհիվ, որոնք պարբերաբար ուտելիք են տրամադրում:
Ստեփանակերտում որոշ հացի փռերը սկսել են հաց թխել: Կարգը նույնն է հերթ կանգնել, գրանցվել և միայն հետո հաց գնել:
Համացանցում շրջանառվող տեղեկությունն այն մասին, որ ադրբեջանական զորքերը մտել են Ստեփանակերտ, չեն համապատասխանում իրականությանը։ Այս մասին ասված է Արցախի տեղեկատվական շտաբի տարածած հաղորդագրության մեջ։ «Սեպտեմբերի 21-ին ադրբեջանական կողմից հրադադարի ռեժիմը խախտելուց հետո, իրավիճակի հետագա սրացումից խուսափելու համար ռուս խաղաղապահները տեղակայվել են Ստեփանակերտի արվարձաններում, այդ թվում՝ Կրկժան թաղամասում”, ասված է հաղորդագրության մեջ։
Այսօր առավոտյան նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանի անունից տեղեկություն եւ տեսանյութ է տարածվել, թե ինչպես են ադրբեջանցիները տանկերով մտնում Ստեփանակերտ։ Ըստ երևույթին, Բեգլարյանի հաշիվը կոտրվել է։
Հայկական մի շարք լրատվամիջոցներ տարածել են այդ տեղեկատվությունն, որն այս անգամ Ստեփանակերտում խուճապի ալիք չի բարձրացրել։ Երկու օր առաջ նմանատիպ տեղեկություններն արդեն իսկ ահաբեկված, առանց կապի մնացած բնակիչներին ստիպեցին լքել իրենց տները։ Հետո պարզվեց, որ լուրերը սուտ են, և մարդիկ վերադարձել են իրենց տները։
Այսօր ոչ ոք խուճապի չի մատնվել, սակայն տեղեկատվական ահաբեկչությունը դարձել է վտանգավոր մարտահրավերներից մեկը այն պայմաններում, երբ մարդիկ նույնիսկ հեռանալու հնարավորություն չունեն։ Պաշտպանվելու տեղ էլ չկա. «անվտանգության» սուտի երաշխավորները՝ ի դեմս ռուսական զորքերի, ակտիվորեն մասնակցում են են ցեղասպանությանը և հայկական բանակի զինաթափմանը։
Միևնույն ժամանակ, ռուսական լրատվամիջոցները ապատեղեկատվություն են տարածում՝ հայտնելով, որ իբր օգնում են արցախցիներին, կերակրում և «տարհանում» իրենց տներից՝ արտաքսումը ներկայացնելով որպես բարեգործություն և «խաղաղապահություն»։ Իսկ Բաքվի պաշտոնյաները բացահայտ ստում են, թե միջանցքը բաց է, որ իրենք սնունդ ու այլ բաներ են տրամադրում արցախցիներին, բայց Հայաստանը չի ընդունում հայերին՝ սուտ հայտարարություններով միա այլկարգի տեռորի ենթարկելով ժողովրդին։
Արցախի կառավարությունը պետք է ստանձնի տեղեկատվական ղեկը և կառավարի առնվազն տեղեկատվական հոսքերը։ Հասկանալի է, որ ամեն ինչ բարդ է, սակայն տեղեկատվության պակասը սպառնում է հանգեցնել քաոսի՝ հասկանալի հետեւանքներով։
ԱՄՆ խոշորագույն թերթերից «Վաշինգտոն Փոստ»-ում միջազգային քրեական դատարանի նախկին դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն ծավալուն վերլուծությամբ անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական գործողություններին՝ ընգծելով, որ ոչինչ չպետք է խոչընդոտի աշխարհին կանգնեցնելու 2023 թվականին կատարվող Հայոց ցեղասպանությունը:
«Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ հեղինակը հիշեցնում է, որ 2021-ին նախագահ Բայդենը ցեղասպանություն է ճանաչել 1915 թվականին Անատոլիայում՝ ներկայիս Թուրքիայի տարածքում գտնվող իրենց հողերից հայերի արտաքսումը՝ ընդգծելով, որ Միացյալ Նահանգների մեկ դար շարունակվող լռությունը այս հարցի շուրջ տխուր հետևանքներ է ունեցել:
«Այսօր հայերը համաշխարհային առաջնորդների, այդ թվում ՝ Բայդենի կարիքն ունեն, որպեսզի կանգնեցնեն նոր ցեղասպանությունը, որը սկսվել է անցյալ ձմռանը և այժմ ավելի դաժան փուլ է թևակոխում:
Սեպտեմբերի 19-ին, ամիսներ տևած շրջափակումից և Ադրբեջանի տարածքում գտնվող հայաշատ Լեռնային Ղարաբաղի սահմանի երկայնքով ռազմական կուտակումներից հետո, ադրբեջանական զինուժը հարձակման է անցել: Օրվա ընթացքում ադրբեջանական զորքերը արագորեն կոտրել են տեղի պաշտպանությունը՝ սպանելով ավելի քան 200 մարդու, այդ թվում՝ խաղաղ բնակիչների: Կարճ ժամանակ անց անկայուն զինադադար է հայտարարվել»,- ասված է նյութում:
Նշվում է, որ ռմբակոծությունների դադարեցման դիմաց Ադրբեջանը պահանջել է Լեռնային Ղարաբաղի բարձրագույն ղեկավարության կապիտուլյացիան և Արցախի իշխանությունների զինված ուժերի զինաթափումը:
«Քանի որ Ադրբեջանի հաղթանակն ավելի ու ավելի ակնհայտ էր դառնում, Լեռնային Ղարաբաղի տասնյակ խաղաղ հայեր հավաքվել էին Ստեփանակերտի օդանավակայանում՝ ձգտելով լքել իրենց նախնիների հողերը:
Նրանք լիովին իրավունք ունեն զգուշանալ հաջորդ քայլերից, որոնք կարող է ձեռնարկել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը: 2022 թվականի դեկտեմբերից Ադրբեջանը արգելափակել է Լաչինի միջանցքը՝ Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև միակ հաղորդակցությունը: Փետրվարի 22-ին ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանը, լսելով երկու կողմերի փաստարկները, վճռել է, որ շրջափակումը «իրական և անխուսափելի սպառնալիք» է ստեղծել Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության առողջության և կյանքի համար»,- ասված է թերթում:
Վերլուծության մեջ հիշեցվում է, որ շրջափակումը դադարեցնելու մասին դատարանի պարտադիր հրամանը կատարելու փոխարեն, Ադրբեջանի անվտանգության ուժերը հունիսին կրկնապատկում են իրենց ջանքերը՝ ամբողջությամբ մեկուսացնելով անկլավը՝ կանխելով անգամ պարենի, դեղորայքի և առաջին անհրաժեշտության այլ պարագաների առաքումը: Հեղինակն ընդգծում է, որ այդ ժամանակվանից ի վեր Ալիևը բազմիցս անտեսել է ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի և ԱՄՆ պետքարտուղարի կոչերը՝ կատարելու դատարանի որոշումը: Նշվում է՝ Ադրբեջանը հասկացել է, որ իր գործողությունների համար միջազգային հանրության կողմից լուրջ պատասխանատվություն չի կրի:
«Ալիևի կառավարությունը հայտարարել է, որ էթնիկ զտումներ չի իրականացնում և հավաստիացրել է աշխարհին, որ «վերաինտեգրումը» բարգավաճում կբերի տարածաշրջանին:
Բայց այս հռետորաբանությունն անհամոզիչ է հնչում՝ հաշվի առնելով այն, ինչ արդեն արվել է: Եվ Ադրբեջանի հավակնությունները տարածվում են Լեռնային Ղարաբաղի սահմաններից դուրս: 2010 թվականից ի վեր Ալիևը պարբերաբար խոսում էր Հայաստանի մասին որպես «Արևմտյան Ադրբեջան»՝ կրկնելով Ադրբեջանի վաղեմի հայտարարություններն այն մասին, որ Հայաստանն ընդհանուր առմամբ ոչ լեգիտիմ պետություն է: Դեկտեմբերին նա հայտարարել է, որ ներկայիս Հայաստանը Ադրբեջանի հողն է»,- ասված է թերթում։
Օկամպոն ընդգծում է, որ աշխարհը պետք է այդ հանցագործությունը կոչի այնպես, ինչպես կա: նշվում է, որ «Ցեղասպանություն» եզրույթի կիրառմանը դիմադրելը միջազգային գործերում վաղեմի խնդիր է եղել: Նյութում հիշեցվում է, որ 1994 թվականի ապրիլին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամների մեծ մասը հրաժարվել է Ռուանդայում տեղի ունեցած զանգվածային սպանությունները որակել որպես ցեղասպանություն: Նշվում է՝ 30 տարվա ընթացքում քիչ բան է փոխվել:
«Վերջին անգամ, երբ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը քննարկել է իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղում, Ալիևի շրջափակումը բազմիցս կոչվել է «հումանիտար իրավիճակ», և առաջարկվել է շարունակել բանակցությունները:
Այսօր, ինչպես միշտ, աշխարհաքաղաքականությունը բացատրում է աշխարհի զսպվածությունը: Ադրբեջանը դաշնակից է Արևմուտքի հետ Իրանի դեմ, այն էներգիա է տրամադրում Եվրոպային և միլիոններ է ծախսում իսրայելական ժամանակակից զենքերի վրա: Բայց նման պահանջները չպետք է խոչընդոտեն աշխարհի պատասխանատվությանը՝ դադարեցնելու այն, ինչ կատարվում է նրա աչքի առաջ՝ 2023 թվականի Հայոց ցեղասպանությունը»,- ասվում է թերթում:
Օկամպոն Բայդենի 2021-ի որոշումը ճիշտ է համարել և կոչ է արել այսօր էլ օգնել կանխել պատմության կրկնությունը:
Սեպտեմբերի 23-ից Ստեփանակերտի «Նոյ» և «Նադեժդա» սրահներում ժամը 10:00-20:00 անվճար տաք սնունդ կտրամադրվի Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայի հետևանքով տարհանված և սննդի կարիք ունեցող քաղաքացիներին: Այս մասին տեղեկացնում է Արցախի տեղեկատվական շտաբը:
ԱՄՆ սենատոր Բոբ Մենենդեսը ժամանակավորապես լքել է Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների ազդեցիկ հանձնաժողովի ղեկավարի պաշտոնը՝ կաշառակերության մեղադրանքների պատճառով, հայտնում են BBC-ն և Reuters-ը։
ԱՄՆ արդարադատության նախարարության դատախազները պնդում են, որ Մենենդեսը և նրա կինը՝ Նադինը /հայուհի/, հարյուր հազարավոր դոլարներ են ընդունել Եգիպտոսի կառավարությանը օգնություն հատկացնելու դիմաց։
Մենենդեսին վերջին 10 տարվա ընթացքում երկրորդ անգամ են մեղադրում կոռուպցիոն հանցագործությունների մեջ։ Սենատորը մեղադրվում է երեք հանցագործության մեջ, այդ թվում՝ կաշառակերության, դավադրության մասնակից լինելու մեջ, հայտնում է CNN-ը։
Մենենդեսը, որին հաջորդ տարի սպասվում է վերընտրություն, ուրբաթ օրը հերքել է մեղադրանքները: Սենատի մեծամասնության առաջնորդ Չաք Շումերը հայտարարել է, որ Մենենդեսը ժամանակավորապես կհեռանա Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնից։
Հիշեցնենք, որ Մենենդեսը պատրաստել էր Արցախում էթնիկ զտումների մասին որոշման նախագիծ, որն արդեն երեւի չի քննարկվի։ Նախագիծն առաջարկում էր պատժամիջոցներ Ալիեւի դեմ եւ 907-րդ ուղղման գործարկում։
ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանությունը ողջունում է սենատոր Գերի Փիթերսի (դեմոկրատ, Միչիգան նահանգ) գլխավորած կոնգրեսական պատվիրակությանը Հայաստանում։
Ս․թ․ սեպտեմբերի 22-25-ը Հայաստան կատարած այցի ընթացքում սենատոր Փիթերսը կհանդիպի ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, ՀՀ ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի, ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Պարույր Հովհաննիսյանի և այլ շահագրգիռ անձանց հետ՝ քննարկելու հայ-ամերիկյան հարաբերությունները և Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության վրա Ադրբեջանի վերջին ռազմական գործողությունների ազդեցությունը։ Սենատոր Փիթերսը ծաղկեպսակ կդնի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիրում։
ԱՄՆ դեսպանությունից հայտնում են, որ նա նաև կմեկնի Սյունիք՝ հանդիպելու տեղի պաշտոնատար անձանց և քննարկելու անվտանգային ու հումանիտար մարտահրավերները։
Միացյալ Նահանգները Թուրքիային կոչ է անում աջակցել Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունները դադարեցնելու ջանքերին։ Այս մասին ասվում է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի մամուլի ծառայության ղեկավար Մեթյու Միլերի գրավոր հայտարարության մեջ։ Այն տարածվել է Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 78-րդ նստաշրջանի շրջանակներում ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի և Թուրքիայի արտգործնախարար Հաքան Ֆիդանի հանդիպման արդյունքներով։
«Պետքարտուղարը շնորհակալություն է հայտնել Թուրքիային Սևծովյան հացահատիկի նախաձեռնության վերականգնմանն ուղղված շարունակական ջանքերի համար։ Բացի այդ, նա կոչ է արել աջակցել այն ջանքերին, որոնք ուղղված են Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների դադարեցմանը և այնտեղ հումանիտար իրավիճակի վատթարացմանը կանխելուն»,- նշվում է փաստաթղթում։
Միլերը նաև ասել է, որ Բլինքենը կողմ է արտահայտվել Անկարայի կողմից Հյուսիսատլանտյան դաշինքին միանալու Շվեդիայի դիմումի արագ հաստատմանը։ «Պետքարտուղարն ընդգծել է ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության շուտափույթ վավերացման անհրաժեշտությունը», – ասվում է Միլերի հայտարարության մեջ:
Արդեն 4 օրն է Արցախում լույս չկա, մարդիկ վառարաների վրա փորձում են հաց թխել՝ մնացած ալյուրով: Իսկ վառարանը վառում են ձմռան համար նախատեսված փայտով:
Ասում են, որ ձմեռներն էլ կգան Արցախ, գարուններն էլ, բայց չգիտեն նրանք կլինեն Արցախում, թե չէ:
Հայ ազգը հայտնվել է պատային իրավիճակում, երբ ցանկացած քայլ ճակատագրական է։ Շախմատային “պատը”՝ հայկական «պատ» է, սահման, Արարատ, որի հետևում անշունչ անապատ է, թմբիրներ։
Արցախյան ազգային-ազատագրական պայքարի հիմքի վրա կառուցված Հայաստանի անկախության 30-ամյա շրջանն ավարտվեց հիմքի, էության ավերումով։ Շենքը կամաց-կամաց քանդվում է, իսկ թշնամիները՝ ներսից ու դրսից, սեպեր են մտցնում ճեղքերի մեջ։
Մարդիկ Երևանում փողոց են դուրս եկել՝ սեպտեմբերի 19-ին բացելով իրենց աչքերը և տեսնելով հայկական պատն իրենց առջև՝ չգիտեն ուր գնալ և ինչ անել այս պատի հետ։
Աջից ասում են՝ ձախ մի՛ գնացեք, Նիկոլն այնտեղ է, հանուն իր իշխանության պատրաստ է ամեն ինչ հանձնել թուրքերին։ Իրեն Հայաստանի «ինքնիշխանության» պահապան հռչակած Նիկոլը պատրաստ վաճառել ինքնիշխան «կուսությունը»՝ առանց արցախյան հիմքի։
Ձախից գոռում են՝ աջ մի՛ գնա, այնտեղ ռուսներն են ու նրանց կամակատարները։ Արցախի նոր ղեկավարությունը, Հայաստանում ազգային ցասումին կառավարելու պատրաստ ուժերը մեղադրվում են Հայաստանը ռուսական գավառի վերածելու մտադրության մեջ։ Նրանց «սազանդարություն են» անում ռուս պատգամավորները, որոնք արդեն խոսում են Հայաստանում բոլշևիկների «ժամանակավոր կառավարություն» ստեղծելու մասին։ Բավական է, ասում են, անկախութուն խաղալ։
Թուրքերն ասում են՝ հայրիկի մոտ արի, ռուսներն ասում են՝ մայրիկի մոտ։ Երկուսն էլ բնազդաբար ձգվում են դեպի Հայաստան՝ որպես երկուսի “ծննդավայր”։
Արևմուտքը, որին ձգտում է հայկական աշխարհի քաղաքակիրթ հատվածը, ի դեմս ՄԱԿ-ի անդամների քարտ բլանշ է տալիս՝ թույլ չտալ ղարաբաղցիներին դուրս գալ թակարդից, թույլ տալ Հայաստանի “ժողովրդավարական” իշխանությանը ավարտին հասցնել մահաբեր ծրագիրը, չմտցնել միջազգային խաղաղապահ զորքեր։ Այստեղ էլ պատ է։
Թուրք-բոլշևիկյան թակարդը մոտ է շրխկոցով փակվելուն։ Հայաստանից դուրս հոգեվարքը ավելի հստակ է զգացվում, քան ներսից։ Մարդիկ, որոնց նախկինում հազիվ թե կարելի էր կասկածել հայերին համակրելու մեջ, գրում են կարեկցական մահախոսականների նման տեքստեր՝ հանկարծ հիշելով, որ հայերը «ոչ պակաս հին ազգ են», հասկանալի է՝ ում հետ համեմատ։ Նրանք մարգարեանում են, ասելով, որ եթե հայկական արմատը հանվի այս հողից, մի ահռելի ակոս կանցնի ողջ մեծ տարածաշրջանով մեկ։ Արդեն բացահայտ ասում են, որ Պուտինն ու Էրդողանը Ղրիմը փոխանակել են Հայաստանի հետ։ Ղրիմը Ուկրաինա կամ Ռուսաստան չէ, Ղրիմը թաթարներինն է, ասում են Պուտինն ու Էրդողանը։ Դե, իհարկե։
Հայաստանի ներսում գզվռտում են, իրար մեղադրում, լեզու չեն գտնում իրար մեջ ու չեն դնում ինքնապահպանման բնազդով թելադրված միակ նպատակը՝ չթողնել, որ արմատախիլ անեն։
Արամ Ա կաթողիկոսը համաժողովրդական մոբիլիզացիայի կոչ է անում։ Նա ավելի լավ գիտի, նա ապրում է Օիկումենեի հենց կենտրոնում, որտեղ ծնվել է ներկայիս համաշխարհային քաղաքակրթությունը և որտեղ հայկական արմատը հազարավոր տարիներ արմատախիլ չեն արել՝ գիտակցելով, որ հակառակ դեպքում ամեն ինչ կփլվի։ Հայկական ծառը պարբերաբար «էտում» են, բայց արմատներն ավելի ու ավելի են խորանում։ Այնտեղ գիտեն, որ «տերա, տարածք» բառի հիմքում ընկած է հայերեն «տեր» բառը՝ սեփականատեր։ Նրանք գիտեն, որ հայերեն «ոստան» բառը «մատրիցայի» աղբյուրն է։
Անդրիաս Ղուկասյանը համաժողովրդական հանրահավաքի կոչ արեց՝ Վազգեն Մանուկյանի Ազգային կոմիտեի, ԱԺԿ-ի և նրանց՝ ուսանողների, արցախցիների, բաց աչքերով մարդկանց հետ միասին, ովքեր ճանապարհ են փնտրում՝ ճեղքելու պատը։ Այն չես կարող կոտրել առանձին: Եվ պետք է հարվածեք մեկ կետին, այլ ոչ ամբողջ պատին: Եվ թույլ չտալ, որ արմատները հանվեն:
Նաիրա Հայրումյան