Փաշինյանի կողմից «Արցախը Ադրբեջանի կազմում» ճանաչելու մասին հայտարարությունն առանցքային է դարձել տարածաշրջանում քաղաքականության կառուցման գործում։ Հայտարարությանը հղում են անում Բաքվում, Մոսկվայում և արևմտյան մայրաքաղաքներում։ Բայց բոլորն էլ հասկանում են, որ մեկ բանավոր հայտարարության հիման վրա աշխարհաքաղաքականություն կառուցելը հղի է անկանխատեսելի հետևանքներով. եթե հայտարարությունը հետ կանչվի կամ մերժվի, ապա ամբողջ քաղաքականությունը կփլվի:

Այժմ «միջնորդների» բոլոր ջանքերն ուղղված են նրան, որ Փաշինյանը չհրաժարվի իր հայտարարությունից, թեև մտադիր էլ չէ դա անել։

“Ձեր կողմից Լեռնային Ղարաբաղի ճանաչումը որպես Ադրբեջանի մաս կապվա՞ծ է խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հետ, Դուք այն ճանաչում եք մինչև խաղաղության պայմանագրի ստորագրու՞մը, թե՞ դա պայման է խաղաղության պայմանագրի ստորագրման համար”, Politico-ի թղթակիցը հարցրեց Նիկոլ Փաշինյանին։

“Ուզում եմ ասել, որ դա ամենևին չի նշանակում, որ մենք դրանով Լեռնային Ղարաբաղի հայությանն էթնիկ զտման կամ ցեղասպանության ենթարկելու մանդատ ենք տվել Ադրբեջանին: Այս է պատճառը նաև, որ այդ պայմանավորվածության մաս է նաև Լեռնային Ղարաբաղի հայության իրավունքների և անվտանգության հասցեագրման մեխանիզմների ձևակերպումը և, մասնավորապես, Բաքու-Ստեփանակերտ հուսալի, բովանդակային երկխոսության հաստատումը, որի մեկնարկի և ավարտի վերաբերյալ կլինի որոշակի շրջանակի մասին պատկերացում”, պատասխանել է Փաշինյանը:

Փաստորեն, Փաշինյանը վերջին «պայմանն» առաջ քաշեց՝ երկխոսություն Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև։

Այսօր կառավարության նիստում Փաշինյանն ասել է, որ Ստեփանակերտի գործընկերներին կոչ է անում երկխոսության գնալ Բաքվի հետ։ Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ հենց «Արցախի առաջնորդնը» երկխոսի Բաքվի հետ, Փաշինյանը կհամարի, որ իր պայմանները կատարված են, և «խաղաղության պայմանագիր» արդեն կարելի է ստորագրել։

Նշենք, որ Փաշինյանը երկխոսության կոչ է անում է ոչ թե Բաքվին, այլ Ստեփանակերտին, ինչը նշանակում է, որ երկխոսությունը տեղի կունենա Բաքվի պայմաններով։

Արցախի նախագահը, որին Փաշինյանը «առաջնորդ» էր անվանել, ականջալուր կլինի՞ կոչին։ Դատելով «ռուսական հումանիտար բեռի» պատմությունից՝ եթե ռուսները նույնպես երկխոսության կոչ անեն, Արցախի նոր ղեկավարությունը կհամաձայնի։ Պատճառ միշտ էլ կգտնվի։

Այն պահից, երբ ՀՀ իշխանությունները սկսեցին տեղեկություններ հրապարակել և պնդել, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է հարձակվել Հայաստանի վրա, Իրանը ամենաբարձր մակարդակի պաշտոնյաների շուրթերով համառորեն պնդում է, որ պատերազմ չի լինելու։ Իրանցիներն ասում են, որ Բաքուն իրենց վստահեցրել է, որ Հայաստանի վրա հարձակվելու մտադրություն չկա, և Իրանը վստահելի է ընկալում այդ հավաստիացումները։

Երեւանը, սակայն, նույնքան համառորեն պնդում է, որ էսկալացիան ակնհայտ է։ Այդ կապակցությամբ Փաշինյանը զանգահարել է աշխարհի առաջնորդներին ու հարեւաններին, այդ թվում՝ Իրանի նախագահին։ Նրանք ի գիտություն են ընդունել Փաշինյանի հայտարարությունները՝ ըստ երևույթին հարցնելով, թե արդյո՞ք Հայաստանը մտադիր է պաշտպանվել ուժով։ Թե՞ բոլոր հույսերը արտաքին օգնության հետ են կապվում: Հայտնի չէ, թե ինչ արձագանք է տվել Հայաստանը, որը քարոզում է «չարին բռնության միջոցով չդիմադրելու խաղաղ օրակարգ»։

Ինչո՞ւ է Իրանը համառորեն պնդում, որ պատերազմի վտանգ չկա։ Վարկածներից մեկը Բերձորի միջանցքն է։

Բերձորի միջանցքի շրջափակման պատճառով տարածաշրջանում գործընթացները հայտնվել են մի իրավիճակում, երբ կա միայն երկու տարբերակ՝ կա՛մ Գորիսի կաղմից միջանցքի ուժով բացումը, որից Հայաստանը համառորեն հրաժարվում է, կա՛մ էթնիկ զտումներ ու սով Արցախում։ Երկրորդ տարբերակը ոչ մեկին ձեռ չի տալիս, հատկապես Մոսկվային ու Բաքվին։ Մնում է միայն ուժային հարձակումը։

Հայտնի չէ, թե արդյոք համաշխարհային առաջնորդները Փաշինյանին ասում են այս տարբերակի մասին, երբ նա զանգահարում է իրենց։ Բայց, ըստ տրամաբանության, դա միակ հնարավոր տարբերակն է, որը կարող է ձեռ տալ նույնիսկ Բաքվին։ Այժմ Ալիևը չի կարող «կամավոր» բացել միջանցքը, քանի որ կստացվի, որ նա «ենթարկվել է» Հայաստանի և համաշխարհային հանրության պահանջներին։ Բայց նա նաև չի կարող երկար ժամանակ փակ պահել միջանցքը, երբ Արցախում հացը նույնիսկ արդեն վերջացել է և «մարդասիրական միջանցքի» կոչեր են հնչում։ Եվ այս դեպքում «ուժային բացումը» կարող է «պատրվակ» դառնալ։

Երևանը, սրացման մասին տեղեկություն տարածելով, հնարավոր է, ազդանշան է տալիս, որ չի կարող ուժով բացել միջանցքը, իբր, որ այդ դեպքում Բաքուն հարձակվելու է։ Իրանը, հայտարարելով, որ Բաքուն Հայաստանի վրա հարձակվելու մտադրություն չունի, հնարավոր է՝ ակնարկում է, որ Ալիևը «դեմ չէ» փակուղային իրավիճակի նման լուծմանը։

Սա, իհարկե, միայն մեկ տարբերակ է: Կան ուրիշներ, որոնց համաձայն Իրանը համաձայնության է եկել Բաքվի հետ և գործում է Ադրբեջանի շահերից ելնելով, որպեսզի չկորցնի իր հյուսիսային նահանգները։ Բոլոր տարբերակները գոյության իրավունք ունեն։