Հաքարի գետի կամրջի վրա շարունակվող տրագիկոմեդիան, որտեղ Ադրբեջանն ապօրինի անցակետ էր տեղադրել՝ ռուս «խաղաղապահների» միջնորդությամբ և անմիջական մասնակցությամբ, սկսեց վերածվել քաղաքական ֆարսի։
Մեկ ամիս առաջ մենք՝ շրջափակման պատճառով ընտանիքներից ու հարազատներից կտրված Արցախի Հանրապետության կանայք, 25 լրագրողների ուղեկցությամբ գնացինք Կոռնիձոր՝ փորձելով անցնել մեր ընտանիքները բաժանող ճանապարհը։
Ռուս-ադրբեջանական տանդեմին մեծ անհանգստություն պատճառած այս հայտնի գործողությունից հետո ողջ աշխարհը համոզվեց, որ ճանապարհն ամբողջությամբ փակված է։ 4 երկար ժամ սպասելով ռուս «խաղաղապահների» ժամանումը, որոնք պետք է ուղեկցեին մեր ավտոբուսը, առանց ապօրինի անցակետում ստուգելու, լրագրողները (այդ թվում՝ արտաքին լսարանի համար աշխատողները) արձանագրել են, որ ոչ մի մեքենա, այդ թվում՝ Կարմիր խաչի մեքենաները, չի անցել Հայաստանից Արցախ եւ Արցախից՝ Հայաստան։
Դրանից հետո Կարմիր խաչի մեքենաները սկսեցին հապճեպ աշխատել։ Բայց «ուրախությունը» երկար չտեւեց. մի քանի օր անց անցակետում ռուս զինվորականների (որոնք, ի դեպ, պատասխանատվություն են կրում Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի ողջ երկարությամբ տրանսպորտային միջոցների և ուղևորների անվտանգության ապահովման համար) անտարբեր ներկայությամբ Կարմիր խաչի ավտոմեքենայից առևանգել են արցախցի տարեց քաղաքացուն, որին Բաքվում շուտով դատելու են շինծու քրեական գործով։
Մի քանի օր անց «բերման են ենթարկել» նշված ճանապարհի վրա գտնվող Հին Շեն գյուղի մի բնակչի։ Ըստ ռուս-ադրբեջանական կողմի՝ տարեց տղամարդը մոլորվել ու հայտնվել է ադրբեջանցիների ձեռքում։
Կարծես թե եթե մարդ մոլորվել է ճանապարհին, որը վերահսկում են ռուս խաղաղապահները, նրանք, ըստ տրամաբանության, պարտավոր են նրան վերադարձնել տուն՝ գյուղ։ Բայց այս անձի ճակատագրի մասին ընդհանրապես տեղեկություն չկա։
Այս բոլոր միջադեպերից հետո տեղի է ունեցել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստ, որի ընթացքում քննարկվել է Բերձորի միջանցքի բացման և երկու ուղղություններով բեռների ու ուղեւորների անարգել տեղաշարժը վերականգնելու հարցը։ Հանդիպումից հետո տեղեկություն չեղավ, թե արդյոք որեւէ որոշում կամ բանաձեւ կընդունվի, եւ հայկական ու ադրբեջանական կողմերը «սառեցին» սպասման մեջ։
Բայց, ինչպես և սպասվում էր, ռուս-ադրբեջանական տանդեմը Արցախի իշխանությունների թողտվությամբ ձեռքերը ծալած չի նստում։
Օգոստոսի 21-ին ռուս խաղաղապահները Հայաստան են տեղափոխել 41 անձի, ովքեր իբր ունեն ՌԴ քաղաքացիություն, ինչպես նաև ուսանողների։
Ռուսական քաղաքացիություն ունեցող անձինք դարձան հերթական «քաղաքական խաղալիքը», որի միջոցով ռուս «խաղաղապահները» սպասարկում են Ադրբեջանին Արցախի էթնիկ զտումների հանցավոր ծրագիրը։
Կադրերում պարզ երևում է, թե ինչպես են ռուս զինվորականները բեռնատարից բեռնաթափում ուղևորների իրերը և այլևս չեն մոտենում անցակետին։ Անցակետից արցախցի ուղեւորները ոտքով գնում են Կոռնիձոր, որտեղից նրանց արդեն վերցնում են հայկական միկրոավտոբուսների վարորդները։
Ըստ ականատեսների՝ ռուս խաղաղապահները բաժանվելիս իրենց ասել են, որ միան Բաքվով կկարողանան վերադառնալ Արցախ, այսինքն՝ երբեք։
Ադրբեջանական կողմի հետ ամեն ինչ շատ պարզ է. այս երկրի նախագահը բազմիցս հայտարարել է, որ Արցախի Հանրապետության հայերը կա՛մ պետք է ընդունեն իր երկրի քաղաքացիությունը և ապրեն նրա սահմանադրության համաձայն, կա՛մ պետք է այլ վայրեր փնտրեն բնակության համար։
Բայց, չգիտես ինչու, հայկական կողմից հայտարարություններ չկան, որ Արցախի Հանրապետության հայ բնակչությունը 1988 թվականից ի վեր որեւէ կապ չունի անկախ Ադրբեջանի հետ։ Որ Արցախի Հանրապետության բնակիչները կապ չունեն Ադրբեջանի Սահմանադրության և քաղաքացիության հետ և, համապատասխանաբար, չեն կարող ենթարկվել այս հանրապետության օրենքներին։
Ինչպե՞ս կարող էր արցախյան կողմի մտքով անգամ անցնել այդքան երիտասարդ աղջիկների և տղաների ուղարկել այն ճանապարհը, որտեղ գրեթե մեկ ամիս առաջ առևանգվել էին երկու հայի: Թե՞ հույս ունեին, որ անհրաժեշտության դեպքում ռուս «խաղաղապահները» իրենց կպաշտպանեն։ Բայց, ի վերջո, Վագիֆ Խաչատրյանի հետ կատարվածը կարող էր կրկնվել, չգիտես ինչ ծրագիր է հասունանում ռուս-ադրբեջանական գլխում կոնկրետ օրը…
Բայց ոչ, քաղաքական «իդիլիան» անհրաժեշտ էր, որպեսզի ադրբեջանական կողմը այն ներկայացվեր միջազգային համապատասխան կառույցներին։ Իսկ ռուս «խաղաղապահները» միշտ պատրաստ են օգնելու իրենց «արյունոտ գործիքին» Արցախի էթնիկ զտման կամ նրա բնակչության ինտեգրման մեջ թշնամական երկրին, որը 3 տարի առաջ գլխատել, մասնատել է իրենց տարածքում մնացած «քաղաքացիներին», որոնք մնացել են իրենց տներում և չէին ցանկանում թողնել հայրենիքը:
Ուրախալի է տեսնել, թե ինչպես է Ռուսաստանը ոտնահարում արցախցիների հավատի վերջին բեկորներն իր «գթասրտության» հանդեպ և ոչնչացնում «ռուս փրկչի» դերի վերջին հույսերը։
Մեր սերունդը լավ է հիշում «Կոլցոն», երեւի, երիտասարդ սերնդին նույնպես պետք է ցույց տային “մայր Ռուսաստանի” իրական դեմքը։
Մարգարիտա Քարամյան
