Արցախյան փաստաբան Ռոման Երիցյան-ը տեղեկացրել է, որ Ալբերտ Առստամյանի գործը (խնձոր նետող պապիկի գործ) մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է դատարան։
Առաջին դատական նիստը նշանակված է սույն թվականի հոկտեմբերի 31-ին՝ ժամը 12:00-ին Երևանի քրեական դատարանի Ավան նստավայրում, դատավորը՝ Արման Հովհաննիսյան, դատական նիստերը՝ դռնբաց։
Ա․Առստամյանը մեղադրվում է խուլիգանություն կատարելու մեջ, նրա նկատմամբ ընտրված է բացակայելու արգելք խափանման միջոցը։
Davit Meliksetyan օգտատերը գրում է․
Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքությունը հաղթել է դատական գործընթացը՝ Թուրքիայում իր հսկայական սեփականությունը վերադարձնելու համար, հայտնում է The Armenian Weekly-ն։
Ադրբեջանի վարչակազմը սկսել է օկուպացված Ստեփանակերտում բնակելի շենքերի զանգվածային քանդումը։ Վերջին օրերին Թումանյան փողոցի երկայնքով մայրաքաղաքի պատմական թաղամասը հողին են հավասարեցրել՝ ոտնահարելով 19-րդ դարի և 20-րդ դարասկզբի մասնավոր շինությունների հազարավոր սեփականատերերի սեփականության իրավունքը։
Այս մասին գրում է Արցախի մշակույթի նախկին նախարար, այժմ Մշակութային ժառանգության պահպանության պետական խորհրդի ղեկավար Սերգեյ Շախվաերդյանը։
Նա կոչ է անում Ստեփանակերտի բնակիչներին շտապ կազմակերպվել և բոլոր առկա միջոցներով պահանջել Հայաստանի իշխանություններից և միջազգային կազմակերպություններից հրապարակային քայլեր ձեռնարկել Արցախի բնակիչների հավաքական իրավունքները, այդ թվում՝ վերադարձի իրավունքը և սեփականության իրավունքը ապահովելու համար։
Հայաստանի Հանրապետության առանձին հատվածներում հոկտեմբերի 11-ին սպասվում է կարճատև անձրև և ամպրոպ: Օդի ջերմաստիճանը ցերեկը կնվազի 4-8 աստիճանով։ «Հայհիդրոմետ»-ից հայտնել են, որ Երևանում օրվա երկրորդ կեսին սպասվում են կարճատև անձրևներ եւ ամպրոպ, ամպրոպի ժամանակ՝ քամու ուժգնացում՝ 15-18 մ/վրկ։
Առաջիկա գիշերը մայրաքաղաքում կլինի +11+13, վաղը ցերեկը՝ 23-25 աստիճան տաքություն։
Օդի ջերմաստիճանը մարզերում.
Շիրակում՝ գիշերը՝ +4+9, ցերեկը՝ +14+19,
Կոտայքի լեռներում՝ գիշերը՝ +3+8, ցերեկը՝ +14+18,
Կոտայքի նախալեռներում՝ գիշերը՝ +11+13, ցերեկը՝ +19+21,
Սևանա լճի ավազանում՝ գիշերը՝ +5+10, ցերեկը՝ +14+19,
Լոռիում՝ գիշերը՝ +4+9, ցերեկը՝ +17+21,
Տավուշում՝ գիշերը՝ +8+13, ցերեկը՝ +17+20,
Արագածոտնի լեռներում՝ գիշերը՝ +3+8, ցերեկը՝ +14+17,
Արագածոտնի նախալեռներում՝ գիշերը՝ +11+13, ցերեկը՝ +18+22,
Արարատում՝ գիշերը՝ +11+14, ցերեկը՝ +22+25,
Արմավիրում՝ գիշերը՝ +8+12, ցերեկը՝ +22+25,
Վայոց ձորի լեռներում՝ գիշերը՝ +5+8, ցերեկը՝ +17+20,
Վայոց ձորի նախալեռներում՝ գիշերը՝ +11+13, ցերեկը՝ +22+25,
Սյունիքի հովիտներում՝ գիշերը՝ +11+15, ցերեկը՝ +24+27,
Սյունիքի նախալեռներում՝ գիշերը՝ +3+8, ցերեկը՝ +21+23:
«Արևմուտքի պատժամիջոցների քաղաքականությունն իրավունք չունի գոյություն ունենալու, հատկապես, երբ այդ պատժամիջոցներն անօրինական են և կիրառվում են բոլորովին անհիմն և ընտրողաբար։ Մենք կտրականապես դեմ ենք ցանկացած պատժամիջոցների: Մեր նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառվեցին 1992 թվականին այն անհեթեթ մեղադրանքով, որ մենք շրջափակել ենք Հայաստանը, երբ մեր տարածքները գտնվում էին հայկական օկուպացիայի տակ»,- լրագրող Պավել Զարուբինի հետ զրույցում ասել է ահաբեկչական, ռասիստական ադրբեջանի ղեկավար Ալիևը։
Տարօրինակ է, Ալիևը ասում է, որ իր երկրի դեմ պատժամիջոցներ են ընդունվել 1992 թվականին՝ Հայաստանի շրջափակման մեղադրանքով, բայց ոչ մի խոսք չի ասում այն մասին, որ Արցախը շրջափակված էր 4 տարի՝ 1988-ից 1992 թվականներին։
Մինչեւ 1992 թվականի հունիս Ադրբեջանը օկուպացրել է Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի տարածքի 40%-ը, այսինքն՝ Ադրբեջանի որեւէ օկուպացված տարածքի մասին ընդհանրապես խոսք լինել չի կարող։
1992 թվականի միջազգային պատժամիջոցները սահմանվեցին, քանի որ չնայած ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ստեղծմանը, որը պետք է իր զեկուցողներին ուղարկեր ղարաբաղյան հակամարտության գոտի, Ադրբեջանը ագրեսիա սկսեց 4 տարվա շրջափակումից հյուծված Արցախի անզեն բնակիչների նկատմամբ։ Արցախցիները զենք են վերցրել (հիմնականում՝ որսորդական հրացաններ) և ոտքի են կանգնել՝ պաշտպանելու իրենց ընտանիքները թշնամու գնդակոծությունից և տանկերից։
2023 թվականի նոյեմբերի 16-ին ԱՄՆ Սենատն ընդունեց Միչիգանից սենատոր Գարի Փիթերսի կողմից հովանավորվող Հայկական պաշտպանության ակտի օրինագիծը, որը նպատակ ունռր չեղյալ համարել Նախագահի կողմից 2024 և 2025 թվականների համար 907-րդ ուղղման ամենամյա չեղարկումը, ինչի հետեւանքով Ադրբեջանը կորցրեց ամերիկյան ռազմական օգնությունը։ 1992թ.-ին ընդունվեց 907-րդ հոդվածը, որն արգելում է ԱՄՆ կառավարությանը օգնություն տրամադրել Ադրբեջանի պաշտոնական կառույցներին, քանի դեռ Բաքուն ակնհայտ քայլեր չի ձեռնարկել Լեռնային Ղարաբաղի բոլոր տեսակի շրջափակումների միջոցով ուժի կիրառման սպառնալիքը վերացնելու ուղղությամբ։
Պատերազմի ամենաթեժ պահին՝ 1993-ին, ընդունվեցին ՄԱԿ-ի 4 բանաձեւեր, որոնցում առաջնային, ամենակարեւոր պահանջը անհապաղ զինադադարն էր, բոլոր ռազմական գործողություններն ու թշնամական գործողությունները։ Կրկնենք, 1993 թվականին պատերազմը եռում էր, և հայկական զինված ուժերը ստիպված եղան վերացնել ադրբեջանական զինուժի կրակակետերը՝ խաղաղ բնակչությանը հրետանային գնդակոծությունից պաշտպանելու համար։ 1992 թվականի մայիսին հայկական կողմը ստիպված եղավ բացել Բերձորի մարդասիրական միջանցքը, որով Արցախ սկսեցին հոսել սննդամթերք, դեղորայք, զենք։
Ամբողջ 26 տարի՝ 1994 թվականից մինչև 2020 թվականը, ահաբեկչական Ադրբեջանը աշխարհին շեփորում էր, որ ՄԱԿ-ի 4 բանաձևեր պահանջում են հայկական զինված ուժերը դուրս բերել այսպես կոչված «օկուպացված տարածքներից»՝ մեղադրելով Հայաստանին իր տարածքի 20%-ը օկուպացնելու մեջ։ Իրականում Մինսկի խումբն արձանագրեց, որ հենց Ադրբեջանն է սկսել Արցախի դեմ ագրեսիան՝ դրանից բխող հետեւանքներով։
Ինչպես ցույց է տալիս ժամանակագրությունը, բանաձեւերն ընդունվել են այն հայկական տարածքների ազատագրումից շատ առաջ, որոնք Ադրբեջանը յուրացրել է խորհրդային տարիներին՝ ստեղծելով այսպես կոչված «Կարմիր Քուրդիստան» և գրավելով արոտավայրերով հարուստ տարածքներ՝ քոչվոր ոչխարների միլիոնավոր հոտեր արածեցնելու համար։
Քանի որ Ադրբեջանը 1992թ. մայիսի 19-ին հրաժարվեց մասնակցել Մինսկի կոնֆերանսին, մինչ հայերը չեն լքել Շուշին և Բերձորը, իսկ 1993թ. ապրիլի 6-ին լքել է Ժնևի «Մինսկի հնգյակի» խորհրդակցությունները՝ Քարվաճառի ազատագրման պատճառով, ՄԱԿ-ի Անվտանգության վարչությունը: Խորհրդի բանաձևերն առաջարկում էին «անհապաղ վերսկսել բանակցությունները… Մինսկի խմբի խաղաղ գործընթացի շրջանակներում», կոչ էր արվում զերծ մնալ ցանկացած գործողությունից, որը խոչընդոտում է հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը։ Բանաձևերը կոչ էին անում «շարունակել բանակցությունները Մինսկի խմբի շրջանակներում, ինչպես նաև ուղղակի շփումների միջոցով» և շուտափույթ գումարել Մինսկի համաժողովը։ Ադրբեջանի կողմից ոչ մի պահանջ չի կատարվել։
Ինչպես տեսնում ենք, միջազգային հանրությունը բոլոր հիմքերն ուներ ագրեսոր երկրի նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելու համար։
Առանձին-առանձին բոլոր 4 բանաձեւերում խոսվում էր Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ հարաբերությունների վատթարացման եւ լարվածության մասին։ Դրանցից ոչ մեկում Հայաստանը չի նշվել որպես հակառակորդ կողմ։ Թե ինչու է Ադրբեջանն այսօր ասում, որ պատժամիջոցներ են կիրառվել «այն անհեթեթ մեղադրանքով, որ մենք արգելափակել ենք Հայաստանը», ամենևին էլ պարզ չէ։
Չնայած՝ միանգամայն հասկանալի է։
Որովհետև հայկական կողմը լուռ կուլ է տալիս Ադրբեջանի մեղադրանքներն իր հասցեին, թե Հայաստանը իբր 30 տարի «օկուպացրել» է իր տարածքը։ Հայաստանի իշխանությունը կուլ է տալիս Ադրբեջանի ակնհայտ տարածքային պահանջները, որը Հայաստանի տարածքը բացահայտ անվանում է «Արևմտյան Ադրբեջան»։
Անկախության տարիների ընթացքում Հայաստանի իշխանությունները փախստականների համար պետական ռազմավարություն չունեին, թեև երկրում պարբերաբար հայտնվում էին ռասիստների և նացիստների ցեղասպանությունից փախած փախստականներ (1988-2023 թթ.)։
Եվ, կարծում ենք, սա Ալիևի վերջին մեղադրական հայտարարությունը չէ, ով օրեցօր ավելի ու ավելի անհեթեթ պահանջներ է ներկայացնում Հայաստանին։
Այդ պահանջներն աշխարհում ավելի ու ավելի մեծ հակազդեցություն են առաջացնում, և ավելի ու ավելի հաճախ է խոսվում Ալիևի դեմ պատժամիջոցների մասին։ Պատահական չէ, որ Բաքվի ագրեսիվ գործողությունները դատապարտելու և պատժամիջոցներ կիրառելու պահանջով Պետդեպարտամենտին դիմած 60 ամերիկացի կոնգրեսականների նախաձեռնությունից հետո Ալիևը հիստերիայի մեջ ընկավ։ ԱՄՆ Կոնգրեսը կընդունի՞ Ալիևի դեմ պատժամիջոցների մասին օրենք։
Մարգարիտա Քարամյան
Երևանում ներկայացվեց սփյուռքահայ բանաստեղծ Զահրատի 100 -ամյակին նվիրված «100 բանաստեղծություն» ժողովածուն
Համազգային հայ կրթական և մշակութային միության Երևանի գրասենյակը նախաձեռնել է սփյուռքահայ նշանավոր բանաստեղծ Զահրատի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված «100 բանաստեղծություն» ժողովածուի լույսընծայումը։ Ժողովածուն ընդգրկում է Զահրատի ամենահայտնի և սիրված ստեղծագործությունները՝ ներկայացնելով նրա ստեղծագործական ժառանգության բազմազանությունն ու խորությունը:
Գրքի շնորհանդեսը կայացավ հոկտեմբերի 10-ին, Երևանի Ավետիք Իսահակյանի անվան կենտրոնական գրադարանում: Միջոցառման ընթացքում ներկաները հնարավորություն ունեցան լսելու Զահրատի բանաստեղծությունների հիման վրա գրված երգեր, որոնք կատարեց ամերիկաբնակ երգիչ և թարգմանիչ Պերճ Թյուրաբյանը։ Այս բացառիկ համերգը խոստանում է մատուցել երաժշտական ու պոետիկ հույզերի լիարժեք համադրություն՝ խորը հարգանքով դեպի Զահրատի ստեղծագործական ժառանգությունը:
Այս միջոցառումը հնարավորություն է տալիս ավելի մոտիկից ծանոթանալ Զահրատի ստեղծագործություններին և գնահատել նրա գրական ժառանգությունը՝ մասնակից դառնալով հիշարժան երեկոյին:
Տաթև Ազիզյան
Համաշխարհային հակամարտությունների հիմնական կենտրոնները՝ Ռուսաստան-Ուկրաինա և Իսրայել-Իրան, մոտեցել են միջուկային “զրոյական” կետին։
Հին հունական ողբերգություններում անլուծելի թվացող իրավիճակները լուծվում էին, երբ Աստված «երկնքից» իջնուն էր հատուկ «մեքենայով» և հռչակում արդար որոշումը։ Այս տեխնիկան հունական ողբերգության մեջ կոչվում էր «Աստված մեքենայից»:
Համաշխարհային մակարդակում ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ թվում է, թե անհնար կլինի առանց միջուկային զենքի՝ “մեքենայից “Աստծո”:
«Միջուկային հնգյակի» հաջորդ հանդիպումը, որը ներառում է Ռուսաստանը, Մեծ Բրիտանիան, Չինաստանը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան, կանցկացվի Նյու Յորքում՝ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի առաջին կոմիտեի նիստերի շրջանակում հաջորդ երկու շաբաթներին։ Այս մասին լրագրողներին հայտնել է Ռուսաստանի արտաքին գործերի փոխնախարար Սերգեյ Ռյաբկովը։
Հոկտեմբերի 14-ին ՆԱՏՕ-ն սկսում է իր ամենամյա զորավարժությունները՝ իր տարածքը միջուկային զենքով պաշտպանելու համար։ Ավելի քան 60 ինքնաթիռ կմասնակցի Steadfast Noon զորավարժություններին, հայտարարել է կազմակերպության գլխավոր քարտուղար Մարկ Ռյուտեն։ Զորավարժությունները տեղի կունենան Մեծ Բրիտանիայի, Բելգիայի և Նիդեռլանդների օդային տարածքում։
«Անորոշ աշխարհում կենսական նշանակություն ունի, որ մենք փորձարկենք և ուժեղացնենք մեր պաշտպանությունը, որպեսզի հակառակորդներն իմանան, որ ՆԱՏՕ-ն պատրաստ է և ի վիճակի է արձագանքել ցանկացած սպառնալիքի», – բացատրել է Ռյուտեն Լոնդոնում Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Քիր Սթարմերի և Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ հանդիպումներից հետո։
ՆԱՏՕ-ի միջուկային ծրագիրը նախատեսում է, որ Եվրոպայում տեղակայված ԱՄՆ միջուկային զենքը կարող է օգտագործվել արտակարգ իրավիճակներում: Պաշտոնապես չհաստատված տեղեկությունների համաձայն՝ այն պահվում է հյուսիսային Իտալիայում, Թուրքիայում, Բելգիայում, Նիդեռլանդներում և Գերմանիայում։
Ռուսաստանը թարմացնում է իր միջուկային դոկտրինը, որպեսզի նրա հակառակորդները պատրանք չունենան Մոսկվայի պատրաստակամության մասին՝ ապահովելու իր անվտանգությունը բոլոր միջոցներով, RIA Novosti-ին տված հարցազրույցում ասել է ՌԴ փոխարտգործնախարար Ալեքսանդր Գրուշկոն։
Նրա խոսքով՝ թե՛ հայեցակարգային, թե՛ քաղաքական, թե՛ ռազմատեխնիկական առումներով «ՆԱՏՕ-ի միջուկային երկրները և բլոկն ինքը շարժվում է դաշինքի ռազմավարության մեջ միջուկային զենքի դերի մեծացման ուղղությամբ»։
Մինչդեռ իրանցի մի խումբ խորհրդարանականներ կոչ են արել Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդին թույլատրել միջուկային զենք ստեղծել Իսրայելի սպառնալիքների պատճառով, հաղորդում է ISNA գործակալությունը։
«Այսօր ոչ մի միջազգային կազմակերպություն կամ նույնիսկ եվրոպական ու ամերիկյան պետություններ չեն կարող վերահսկել Իսրայելը։ Դրա հիման վրա մոտ 39 խորհրդարանականներ նամակ են գրել Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդին և ստորագրել այն՝ հրավիրելով այս խորհրդին վերանայել Իրանի Իսլամական Հանրապետության պաշտպանական դոկտրինան»,- ասել է մշակույթի հարցերով խորհրդարանական հանձնաժողովի անդամ Հասան Ալի Էհլյակին։
Իրանի պաշտպանական դոկտրինը, հետևելով երկրի գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեիի ֆեթվային, արգելում է միջուկային զենքի ստեղծումը՝ դրանց արտադրությունը համարելով իսլամին հակասող։
Իսրայելի նախկին վարչապետ Նաֆթալի Բենեթը հոկտեմբերի 8-ին ասել է, որ պատմական հանգամանքներ են ի հայտ եկել Մերձավոր Արևելքում Իրանի միջուկային օբյեկտների վրա հարձակվելու համար։ Ըստ նրա՝ չորս հիմնական տարրերը համընկել են։ Դրանցից առաջինը քաղաքական գործիչը համարում է ԱՄՆ-ի «հայտարարված հանձնառությունը»՝ «երբեք թույլ չտալ Իրանին միջուկային զենք ձեռք բերել»։ Երկրորդը հարված հասցնելու անհրաժեշտությունն է, քանի որ «վերջին երկու տարիների ընթացքում Իրանը բավականաչափ բարձր հարստացված ուրան է կուտակել տասը միջուկային մարտագլխիկ արտադրելու համար»։ Նախկին վարչապետը երրորդ տարրը համարում է հենց հրեական պետության՝ նման հարված հասցնելու կարողությունը, չորրորդն այն է, որ Իսրայելն այժմ ունի նման հարձակման արդարացում։
Իսրայելի պատասխան հարվածն Իրանին այնքան «հանկարծակի» և «մահացու» կլիներ, որ իրանցիները չէին հասկանա, թե ինչպես դա տեղի ունեցավ, այլ միայն կտեսնեին արդյունքները: Համապատասխան հայտարարությամբ հանդես է եկել Իսրայելի պաշտպանության դեպարտամենտի ղեկավար Յոավ Գալանտը, հաղորդում է Sky News-ը։
Հնդկաստանի արտաքին գործերի նախարարության նախկին ղեկավարի տեղակալ (2002–2003) Կանվալ Սիբալն ասել է, որ այն երկիրը, որն առաջինը միջուկային հարված կհասցնի, իրեն կդնի միջազգային իզգոյի դիրքում։ Հնդիկ դիվանագետը չի ասել, թե ինչ կլինի մի երկրի հետ, որը սովորական սպառազինությամբ հարվածներ է հասցնում այլ պետության միջուկային օբյեկտներին։
Մինչ այժմ միջուկային «հրացանը» կախված էր պատից՝ զսպող դեր խաղալով։ Բայց սա արդեն բավարար չէ անլուծելի հակամարտությունները լուծելու համար։
Արևմուտքի պատժամիջոցների քաղաքականությունն իրավունք չունի գոյություն ունենալու, ասել է Ալիևը լրագրող Պավել Զարուբինի հետ զրույցում։
«Արևմուտքի պատժամիջոցային քաղաքականությունն իրավունք չունի գոյություն ունենալ, հատկապես, երբ այդ պատժամիջոցներն անօրինական են և կիրառվում են բոլորովին անհիմն և ընտրողաբար: Մենք կտրականապես դեմ ենք ցանկացած պատժամիջոցների: Պատժամիջոցները մեր նկատմամբ կիրառվեցին 1992 թվականին այն անհեթեթ մեղադրանքով, որ մենք շրջափակում ենք Հայաստանը այն ժամանակ, երբ մեր տարածքները գտնվում էին հայկական օկուպացիայի տակ», – ասել է Ալիևը։
Նրա խոսքով, այդ պատժամիջոցները չեղարկվեցին 2001 թվականին, երբ ԱՄՆ-ին անհրաժեշտ էր բեռները տեղափոխել Աֆղանստան՝ Ադրբեջանի տարածքով։
«Եվ Միացյալ Նահանգների նախագահները, անկախ կուսակցական պատկանելությունից, չեղյալ հայտարարեցին այդ պատժամիջոցները մինչև այն պահը, երբ ԱՄՆ-ը փախավ Աֆղանստանից։ Սրանից հետո մեր նկատմամբ կրկին պատժամիջոցներ կիրառվեցին: Երբ ես նրանց մեղադրեցի անշնորհակալության մեջ, կարծում եմ, որ սա ամենակոշտ բառը չէ, որը կարելի է օգտագործել այս համատեքստում»,- նշել է Ալիևը։
Հիշեցնենք, որ 60 ԱՄՆ կոնգրեսականներ դիմել են Ամերիկյան կառավարությանը՝ Ադրբեջանի նկատմամբ հավելյալ պատժամիջոցներ սահմանելու խնդրանքով։
ԱՊՀ ԱԳ նախարարների նիստին Հայաստանը չի միացել միակողմանի պատժամիջոցները դատապարտող հայտարարությանը:
Արման Թաթոյանը, Արտակ Բեգլարյանը և Գառնիկ Քերքոնեանը հոկտեմբերի 9-ին Եվրախորհրդարանի պատգամավորների հետ քննարկել են Արցախի և Հայաստանի ժողովուրդների նկատմամբ ադրբեջանական հանցագործությունների կապակցությամբ Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցներ կիրառելու, արցախահայերի իրենց հայրենիք վերադարձի և Ադրբեջանում ապօրինաբար անազատության մեջ պահվող հայերի հայրենադարձման հետ կապված հարցեր:
Արման Թաթոյանը ներկայացրել է Հայաստանի սահմանային բնակիչների իրավունքների խախտումներն ադրբեջանական զինված ծառայողների կողմից, ինչի հետևանքով մարդիկ զրկված են բնականոն ու անվտանգ կյանքից, սեփականությունից ու ընտանիքի եկամուտը վաստակելու հնարավորությունից:
Արտակ Բեգլարյանը ներկայացրել է Արցախի ժողովրդի շրջափակումը, բռնի տեղահանումն ու այլ զանգվածային հանցագործությունները: Նա ընդգծել է իրականացված ցեղասպանության ու հայրենազրկման համար պատասխանատու անձանց միջազգային պատժի, հայ պատանդների ազատ արձակման, հոգևոր-մշակութային ժառանգության ու մասնավոր սեփականության պաշտպանության և Արցախի ժողովրդի վերադարձի ապահովման անհրաժեշտությունը՝ հատկապես COP29 համաժողովին ընդառաջ:
Գառնիկ Քերքոնյանը վերլուծել է տեղի ունեցած հանցագործությունները միջազգային իրավունքի տեսանկյունից՝ շեշտադրելով ցեղասպանական մտադրության ակնհայտությունը: Նա ուշադրություն է հրավիրել այդ հանցագործությունների հայատյացության համատեքստի վրա՝ ընդգծելով, որ Արցախի ժողովրդի վերադարձի համար անհրաժեշտ է հաշվի առնել այդ առանձնահատկությունները և ապահովել համապատասխան պայմաններ դրա համար:
Այս գործիչների այցն ու հանդիպումները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի Հայ դատի գրասենյակի կողմից՝ ներկայացուցիչ Անահիտ Հակոբյանի ուղեկցությամբ:
Չեչնիայի ղեկավար Ռամզան Կադիրովն արյան վրեժ է հայտարարել Պետդումայի պատգամավորներ Բեկխան Բարախոևի, Ռիզվան Կուրբանովի, ինչպես նաև սենատոր Սուլեյման Քերիմովի դեմ։ Կադիրովը պնդում է, որ Wildberries ընկերության շուրջ կոնֆլիկտի պատճառով նրանք ավելի վաղ պատվիրել են իր սպանությունը։
«Նրանք ունեն իրենց բիզնեսները, և նրանք ոչ միայն խլել են այդ կնոջ [Տատյանա Կիմի] բիզնեսը, այլ նույնիսկ հրամայել են սպանել ինձ»,-հայտարարել է Կադիրովը Չեչնիայում հանրապետության անվտանգության ուժերի հետ հանդիպման ժամանակ (նրա խոսքերի թարգմանությունն արել է Readovka-ն): Տարածաշրջանի ղեկավարը պնդում է նաև, որ Քերիմովն իրեն վերացնելու համար առաջարկել է 100 միլիոն (նա չի նշել արժույթը)։
Կադիրովը հավելել է, որ արյան վրեժ է հայտարարում նշված անձանց նկատմամբ, սակայն պատրաստ է դադարեցնել այն, եթե նրանք ապացուցեն իրենց անմեղությունը և հերքեն մեղադրանքները։
Արենին անցնելուց հետո մեքենաները սակավանում են, ճանապարհի շուկաներում գրեթե առեւտուր չկա: Վաճառական կանայք ձեռքերը ծալած նստած են մրգերի ու չրերի հետեւում: Ֆուդ կորտերում ղարաբաղցիներ չկան:
Որքան Գորիսին ենք մոտենում, այս ամենն ավելի նկատելի է դառնում: Տաքսու վարորդն «արխային» շրջանցում է իրանական համարանիշերով բեռնատարները, դրոշակակիր ԵՄ դիտորդական առաքելության Տոյոտան սլանում է մեր կողքով, դիմացից բացի գրեթե մեքենա չկա: Մեկի համար, ով Ղարաբաղ է ապրել, M2 միջպետական նշանակության ճանապարհն ուրիշ բան անել չի կարող, բացի տպավորություն ստեղծելուց, իբր քեզ տուն է տանում: Սարավանի ցուրտ օդը նույնն է անում:
Որքա՞ն է փոխվել այս ճանապարհը, տխուր ու խորհրդավոր դարձել: Մեր վարորդն ասում է, որ 2020 ու 2023-ից հետո առաջինը Գորիսն է իր վրա զգացել ամեն ինչ, նկատի ունենալով այս դատարկությունը: Բազմաթիվ բիզնեսներ են եղել, որոնք հիմնականում ղարաբաղցիների հաշվին են զարգացել, ղարաբաղցիներն են կենսական պահել այս ճանապարհը, ասում է նա: Միթե՞ Երեւան գնալիս, երբ կանգնել՝ մի բաժակ սուրճ ենք խմել, հարստացրել ենք գորիսեցիներին, «սադրում» եմ ես: Գազալցակայաններ, սննդի կետեր, շինանյութի խանութներ, հիշեցնում է վարորոդը… Այսպես հասկանալի բարբառով զրուցելով գնում ենք Գորիս:
Հիմա ամբողջ Հայաստանը սահմանամերձ մի տարածք է դարձել, ասում է մեր ուղեւորներից մի սյունեցի: Ղարաբաղի հարցը «լուծեցին» ռուսները, հիմա անցել են մեզ: Խեղճ մարդիկ (արցախցիներ): Ինչո՞ւ 2020թ. հավատացին` հետ գնացին, եթե վերջը սա էր լինելու, քի՞չ են արյուն թափել: Հիմա գերեզմանները թողած այնտեղ… Միջանցք… Ի՞նչ միջանցքի մասին է խոսքը: Ղարաբաղի միջանցքը «բացել են» ու անցնում են Սյունիքին: Տեսնում ենք, թե ինչպես են ռուսները սատար կանգնած Ալիեւի մեջքին: Ռուսներն ուզում են վերցնել իրենց վերահսկողության տակ («միջանցքը»), հետո էլ նվիրել ադրբեջանցիներին, ինչպես դա արեցին Ղարաբաղում, ասում է սյունեցին:
Մեկ օրում ես Նոյեմբերյանից մինչեւ Գորիս ճամփորդել եմ: Կողբ, Կիրանց, Բաղանիս… Մի կանգառ Երեւանում, որտեղ չի զգացվում, որ շուրջը նման բնակավայրեր կան: Հասնելով Գորիս, Ստեփանակերտի տրաֆարետ, էլ չես կարողանում շարունակել ճանապարհը: Իրոք որ երկիրը սահմանամերձ մի տարածք է:
Ի՞նչ տարօրինակ բան կա այստեղ, X-ում ինձ մեկնաբանություն է գրել մի ադրբեջանցի․ կողքն Ադրբեջանն է, պարզ է, որ սահման պետք է լինի, պարզ է, որ երկրները բաժանող գծեր պետք է ունենան: Սկզբունքորեն սխալ բան չի ասում մարդը, բայց գիտենք, թե դա ինչ սահման է: Գիտենք, որ դա Բելգիայի ու Նիդերլանդների սահման չէ, այլ հայ-ադրբեջանական:
Բոլորս Կիրանցի պատի բազմաթիվ կադրեր ենք տեսել, բայց կողքով անցնելիս, մոտ գտնվելիս, ասես Սթիվեն Քինգի ինչ-որ ֆիլմում լինես, ասես՝ ինչ-որ մեկը հետեւում կանգնած է: Ոչ թե վախի, այլ հետապնդման ինչ-որ մի զգացում կա: Փշալարերը մարդկանց բոստանի միջով են անցնում, ասում էր կողբեցի վարորդը, բայց մենք գնանք Գորիս:
Ստեփանակերտ քյում եք կյա՞մ (Ստեփանակերտ գնում-գալի՞ս եք), այսօր Գորիսում հարցրել էր ինձ տեղացի մի կին: Սկզբում նա ինձ շփոթել էր Գարիկի եղբոր հետ, հետո, երբ ես ասացի, որ Ստեփանակերտից եմ, նա էլ ինձ տվեց այդ հարցը: Գորիսում նման հարց չէի սպասում եւ շատ զարմանալի էր լսել, մեր մեջ ասած: Ինչեւէ, կնոջ ասածն ի կատար, Տեր Աստված:
Գորիսն ինձ համար Հայաստանի ամենասիրուն քաղաքն է: Տեսքը, ճարտարապետությունը մի կողմ, այստեղ կատարյալ մաքրություն է: Կենտրոնից մինչեւ ծայրամաս: Մաքուր ու բարեկարգ: Անվերջ կարելի է քայլել փողոցներով, ճանապարհներն անարգել հատել, լուսացույցի տակ մի ժամ չսպասել, վարորդների ջղաձիգ սիգնալներ չլսել, շոգից չտառապել, աղբարկղերի գարշահոտը չշնչել, սուպերմարկետի շտրիխ կոդերի ծվծվոց չլսել, նեոնային լուսերի չնայել, մեռնող ծառեր չտեսնել (դուք ասեք՝ էլ ինչ կա-չկա Երեւանում) եւ առհասարակ, alt shift անել պետք չէ, անկաշկանդ խոսեք Ղարաբաղի բարբառով:
Ես դեռ պաշտոնական տվյալներ չունեմ, թե որքան արցախցիներ են մնացել Գորիսում եւ թե ինչպես է անցած մեկ տարում դասավորվել նրանց կյանքն այստեղ, սակայն տեղացիներն ու այստեղ ապրող ղարաբաղցիներն ասում են, որ շատ են հեռացել: Ոմանք Երեւան ու հարակից քաղաքներ ու գյուղեր, մյուսները Ռուսաստան են գնացել:
Գորիսում տներ չկան: Շատ քիչ է: Ես մեր բարեկամների համար մի կերպ վաճառքի տուն եմ գտել, որ 15 միլիոն դրամ են գնահատել, բայց չգիտեմ, կկարողանա՞ն գնել: Ավելի շուտ, ոչ, ասում է մի գորիսեցի, ում բարեկամները ղարաբաղցի են:
Ռուսաստան շատ են գնացել: Ես դա սոցցանցերում եմ տեսնում, իրենց օդանավակայանի լուսանկարներից հասկանում: Արդեն այնքան սովորական երեւույթ է դարձել, որ ոչ թե «վայ» եմ անում, այլ տակը մեկնաբանություն թողնում. «դու էլ գնացիր…», ասում է Գորիսում ապրող մի ղարաբաղցի:
Ինչ խոսք, այստեղ Գորիսում ես ինձ լավ եմ զգում, մեր հոգեկերտվածքով մենք շատ մոտ ենք միմյանց, բայց աշխատանք չկա, դրա համար էլ շատերը հեռանում են: Այստեղ մեզ լավ են հասկանում, «թողել, փախել եք» զրույցներ չկան, որովհետեւ նրանք էլ են տեսել այն, ինչ մենք, նրանք էլ են շնչել բարութի հոտը, ավելացնում է իմ բախտակիցն ու թեման շրջում սոցիալական խնդիրներին. «Յանդեքս եմ քշում, բայց սա իմ գործը չէ, այնքան, որ պարապ չմնամ, ո՛չ հայրս է կարողացել աշխատանք գտնել, ո՛չ մայրս, իսկ տան վարձի համար վճարել է պետք»:
Գորիսը շատ է Ստեփանակերտը հիշեցնում: Զինվորական համազգեստով կանայք, սպաներ, բանակի համարանիշերով ու Կարմիր խաչի մեքենաներ, ուղիղ իննին բացվող խանութներ, փոքրիկ մի շուկա, թարմ հացի ու գեղեցկության սրահների հոտ, հաճախորդի սպասող տաքսիստներ, այգում նստած տարեցներ, դպրոց ու մանկապարտեզ գնացող երեխաներ, հասանելի բնություն եւ մաքրություն իհարկե: Հանգիստ ու բնականոն առավոտներ ու առօրյա, մի խոսքով:
Հաճախ եմ ղարաբաղցիներից լսել այն մտավախության մասին, իբր Ղարաբաղին մոտենալը կարող է ցավալի լինել: Լինել Գորիսում, տեսնել Ստեփանակերտի տրաֆարետը, գիտակցել, որ ժամ ու կես ճանապարհ է մնացել, բայց չկարողանա՞լ շարունակել այն: Ինչպե՞ս: Անձամբ ինձ համար դա այդպես չէր, հակառակը, մոտ լինելու մեջ ինչ-որ մի սփոփիչ զգացում կա:
Արցախցիներին Սյունիքում բնակեցնելու գաղափարն ի սկզբանե ինձ դուր էր եկել, հիմա էլ այդպես է: Ի՞նչն է արցախցիների՝ Սյունիքից հեռանալու պատճառը, սահմանամերձ լինե՞լը, թե՞ սոցիալական դժվարություններ կան:
Մարութ Վանյան
Step1.am-ի հարցերին պատասխանել է միգրացիայի հարցերով փորձագետ Տաթեւիկ Բեժանյանը։
-Տիկին Բեժանյան, կան ահազանգեր, որ Ռուսաստանում միգրանտներին զորակոչում են։ Ի՞նչ իրավիճակ է։
-Ոչ թե զորակոչում են, այլ անօրինական միգրանտներին խմբերով տանում են ոստիկանական բաժանմունքներ եւ այսպես կոչված բացատրական աշխատանք են տանում իրենց հետո։ Դրանից հետո, ինչպես ՌԴ իրավապահ մարմիններն են ասում, միգրանտները գիտակցում են, որ իրենք անօրինական են, եւ եթե չեն ցանկանում վերադառնալ իրենց երկիր, այլ ցանկանում են օրինականացնել իրենց գտնվելը ՌԴ-ում, իրենց կնքում են պայմանագիր ու «կամավոր» մեկնում են ռուս-ուկրիանական պատերազմի գոտի՝ կռվելու Ռուսաստանի կողմից։ Այսինքն՝ զորակոչել որպես այդպիսին իրենք չեն կարող, բայց, ինչպես իրենք են ասում, բացատրել եւ համոզել, որ «կամավոր» մեկնեն, իրենք այդ գործունեություն ծավալում են։ Եվ պարբերաբար այդպիսի հավաքներ են անում, այսինքն՝ դուրս են գալիս եւ անօրինական միգրացիայի դեմ պայքարի շրջանակներում հավաքում են անօրինական միգրանտներին։
Խոսքը վերաբերում է բոլոր այն օտարերկրացիներին, ովքեր անօրինական են գտնվում Ռուսաստանում, այսինքն` կամ իրենց միգրացիոն հաշվառման ժամկետն է ավարտվել, կամ պայմանագրի ժամկետն է ավարտվել ու չի երկարացվել: Ուզբեկստանի ու Տաջիկստանի քաղաքացիների պարագայում իրենց աշխատանքի թույլտվություն են ստանում, որը կոչվում է պատենտ, այդ պատենտի ժամկետն է լրացել, եւ մարդիկ ամենատարբեր պատճառներով հայտնվել են անօրինական միգրանտի կարգավիճակում, բայց չեն վերադարձել իրենց երկիր: Եվ այդպիսի միգրանտների թիվը բավականին մեծ է, իրենք պարբերաբար հավաքում են այդ մարդկանց։
–Դուք այս իրավիճակում ի՞նչ խորհուրդ եք տալիս հայ միգրանտներին։
-Եթե վերջացել է իրենց միգրացիոն հաշվառման ժամկետը եւ չեն հասցրել երկարացնել, շատ արագ պետք է վերադառնան Հայաստանի Հանրապետություն։ Այսինքն` որևէ ձեւով անօրինական չգտնվել ՌԴ-ում, որովհետեւ դա հնարավորություն է տալիս ՌԴ իրավապահ մարմիններին իրենց ձերբակալելու եւ այսպես ասած բացատրական աշխատանքից հետո համոզելու մեկնել կռվելու: Իսկ մենք գիտենք, թե ինչպես են այդ բացատրական աշխատանքները տանում։
–Հայտնի է, որ արցախցիներից շատերը մեկնում են Ռուսաստան, արդյոք նպատակահարմա՞ր է նրանց մեկնելը, ի՞նչ խորհուրդ կտաք նրանց։
-Նրանք, ովքեր չունեն ՌԴ քաղաքացիություն, ես այնքան էլ խորհուրդ չեմ տա, որ մեկնեն։ Իսկ նրանք, ովքեր գտնվում են ՌԴ-ում ու դեռեւս չեն ստացել փախստականի քարտ, ես իրենց խորհուրդ կտամ անպայման գնալ եւ վերցնել ժամանակավոր պաշտպանության փախստականի քարտը, որը կարող է իրենց համար լինել փրկության քարտ։ Ինչո՞ւ եմ սա ասում, որովհետեւ այդ քարտի վրա շտրիխ կոդով նշված է, որ անձը ենթակա չէ վերադարձի Ադրբեջանի Հանրապետություն, ենթակա է վերադարձի միայն Հայաստանի Հանրապետություն։ Քանի որ իրենք ՀՀ քաղաքացի չեն հանդիսանում, դա կարեւոր է, որպեսզի այդ մարդկանց՝անօրինական կարգավիճակում հայտնվելու պարագայում, եթե պետք է արտաքին որեւէ երկիր, ուղղակի արտաքսեն Հայաստանի Հանրապետություն։ Բոլոր նրանք, ովքեր Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս են եկել 2024 թվականի հունվարի 28-ից առաջ, երբ պարտադիր չէր այդ քարտը ունենալ սահմանահատման համար, պետք է անպայման գնան եւ ստանան այդ քարտը։
-Այսպիսով՝ Ռուսաստանում միգրանտների համար անտանելի պայմաններ են ստեղծվում, ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը, ի՞նչ պետք է իմանան ՌԴ մեկնող հայերը։
-Այո, գնալով օրենսդրությունը խստանում է, եւ օրինական գտնվելը բավականին բարդանում է այնտեղ։ Ցանկացած պահի ցանկացած օտարերկրացի կարող է ուղղակի կամ հայտնվել անօրինական կարգավիճակում, կամ արտաքսվել։ 2025 թվականին ուժի մեջ են մտնում փոփոխությունները, համաձայն որոնց՝ ոստիկանությանը թույլատրվում է ցանկացած կասկածի պարագայում ցանկացած օտարերկրացու առնվազն 48 ժամով կալանավորել եւ ոստիկանության որոշումով առանց դատարանի արտաքսել։ Դա կլինի լավագույն տարբերակը, բայց ցավոք հնարավոր է նաեւ այսպես կոչված բացատրական աշխատանք տանեն եւ ուղարկեն ռազմաճակատ։
-Դուք ահանզանգեր ստացե՞լ եք, որ հայերին ուղարկում են ռազմաճական։
-Ես չունեմ այդպիսի ահազանգեր, ես էլ եմ համացանցից տեղեկացել, որ նման բան կա: Բայց ղազախ եւ ուզբեկ գործընկերներն ահազանգում են, որ հատկապես իրենց քաղաքացիներից ունեն այդպիսի ահազանգեր։ Ես ՀՀ քաղաքացիներից դեռեւս չունեմ նման ահազանգեր, բայց չեմ բացառում, որ կլինեն այդպիսի դեպքեր։
Ռոզա Հովհաննիսյան