Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Հայաստանում հավատարմագրված Եվրոպական Միության անդամ պետությունների դեսպանների հետ։ Հանդիպմանը մասնակցել է նաև Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար, դեսպան Վասիլիս Մարագոսը։

Վարչապետը և դեսպանները քննարկել են Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների ներկայիս օրակարգը, ձեռք բերված առաջընթացը և հետագա համագործակցության հեռանկարները։ Նրանք մտքեր են փոխանակել օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում կայացած Խաղաղության գագաթնաժողովից հետո տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության հաստատման, ինչպես նաև տարածաշրջանում հաղորդակցության ուղիների ապաշրջափակմանն ուղղված քայլերի, այդ թվում՝ TRIPP և «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծերի վերաբերյալ։

Արցախում ահաբեկչական պատերազմից և ցեղասպանությունից (2020-2023) երկու տարի անց տարածաշրջանային հավասարակշռությունը կտրուկ փոխվել է, և Եվրամիությունը տեղ չունի դրանում։ Մասնավորապես, 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Փաշինյանն ու Ալիևը Պուտինի մասնակցությամբ են ստորագրվել հրադադարի հայտարարությունը, Ակնայում էլ ստեղծվել է ռուս-թուրքական հետախուզական կենտրոն։ Իսկ 2025 թվականի օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում Թրամփի միջնորդությամբ են նախաստորագրվել «խաղաղության պայմանագիրը» և տարածաշրջանի ապաշրջափակման մասին հուշագիր։

Նոր տարածաշրջանային լանդշաֆտում Եվրոպան հիշատակվում է միայն «դեստրուկտիվ» լույսի ներքո․ Մոսկվան բազմիցս ընդգծել է, որ Հայաստանի կողմից համաձայն Ալմա-Աթայի հռչակագրի Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս ճանաչելու մասին հայտարարվել է Պրահայում՝ Մակրոնի և Շառլ Միշելի նախաձեռնությամբ։ Սա նշանակում է, որ հակահայկական «կարգավորման» հիմնական տարրը՝ «Ադրբեջանի ամբողջականության» ճանաչումը, կապվում է Եվրոպայի հետ։

Սակայն, այս նախաձեռնությունից հետո Եվրոպան դադարեց էական դեր խաղալ տարածաշրջանում, և եթե Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև համաձայնագրերը կնքվեն, այդ դերը ամբողջությամբ կչեղարկվի։ Սա տեղի կունենա անկախ Հայաստանի ընտրությունների արդյունքից, ինչպես բացահայտ հայտարարել են հայ քաղաքական գործիչները։

Մասնավորապես, Նիկոլ Փաշինյանն արդեն հայտարարել է, որ եթե խաղաղության պայմանագիր կնքվի, եվրոպացի դիտորդները կլքեն Հայաստանը։ Սա նշանակում է, որ միակ եվրոպական աշխարհաքաղաքական գործոնը վերանում է։ Մինչդեռ, Փաշինյանի հակառակորդներից մեկը՝ Ռոբերտ Քոչարյանը, հայտարարել է, որ Ռուսաստանը, Միացյալ Նահանգները և Չինաստանը պետք է լինեն ապագա համաձայնագրի երաշխավորները։ Այսինքն՝ այս սխեման նույնպես որևէ գործառույթ չի ենթադրում Եվրոպայի համար։

Ինչ է Նիկոլ Փաշինյանն այսօր ասել եվրոպացի դեսպաններին, անհայտ է։ Սակայն Եվրոպային, որը, թերևս, միակն է ներդրում կատարում Արցախի ժողովրդի խնդիրների լուծման, խաղաղության գործընթացի «հասարակական հաշտեցման» և Հայաստանում «ժողովրդավարության զարգացման» մեջ, ներկայիս պայմանների շարունակության դեպքում տարածաշրջանում ոչինչ չի մնա։ Ամերիկացիներն ու չինացիները հեշտությամբ կհամաձայնվեն ապագա հայկական միջանցքը հանձնել ռուսներին և թուրքերին, ինչպես արեցին Արցախում։

Ի դեպ, սա բացահայտ քննարկվում է Բաքվում. տեղական մի պատգամավոր հայտարարել է, որ եթե Հայաստանը կամավոր չհրաժարվի «Զանգեզուրի միջանցքից», ապա Ադրբեջանը պետք է «ազատագրի այն ուժով, ապա հանձնի կամ Ռուսաստանին, կամ Միացյալ Նահանգներին»։

Բրյուսելը, անշուշտ, զգում է, որ իրենք անցանկալի «հյուր» են տարածաշրջանի ինչպես հին, այնպես էլ նոր խաղացողների համար, այդ թվում՝ Ադրբեջանի, որը պատրաստ է «հանձնել» ապագա միջանցքը Ռուսաստանին և Միացյալ Նահանգներին, բայց պահանջում է հարյուրին չհասնող եվրոպացի դիտորդների դուրսբերումը։

Չնայած այն հանգամանքին, որ Եվրախորհրդարանը և մի շարք եվրոպական երկրների խորհրդարաններ ընդունել են բազմաթիվ բանաձևեր, որոնք ճանաչում են հայերի իրավունքը Արցախում, եվրոպական կառավարությունները մասնակցել են Արցախը Ադրբեջանի մաս «ճանաչմանը», հիմա էլ գիտակցում են, որ դա ամբողջությամբ վերացրել է եվրոպական գործոնը տարածաշրջանում։

Եվրոպայի համար տարածաշրջանում իր դերը վերականգնելու և որպես աշխարհաքաղաքական միավոր գոյատևելու միակ ճանապարհը ներկա աշխարհակարգի հիմնարար սկզբունքին՝ ինքնորոշման իրավունքին և հակամարտությունների լուծման համար ուժի կիրառումից հրաժարվելուն վերադառնալն է։ Հակառակ դեպքում, ուժային լուծումների և իրավազրության «վիրուսը» շատ շուտով կսկսի քայքայել Եվրոպան։ Իրականում այն ​​արդեն քայքայվում է. ԵՄ-ն ստիպված է «խնդրել» Ուկրաինային համաձայնվել իր տարածքների հանձնմանը։

Նաիրա Հայրումյան

«Միգուցե էթնիկապես ճիշտ չէ համեմատել, մենք ունեցել ենք փախստականների հոսք Սիրիայից, Իրաքից, այլ երկրներից, ունեցել ենք ոչ փախստականության հոսքեր, աշխատանքային միգրացիա, հայկական իրականությունը յուրանչյուր հոսքից մոտ 30-40 տոկոսն է ընկալել։ Բայց Ղարաբաղից տեղահանությունն այն բացառիկ դեպքն է, որ մարդիկ մնացել են, մարդիկ այստեղ են, մեծամասնությունն այստեղ է, մեկնել է փոքրամասնությունը»,- այսօր Եվրոպայի խորհրդի հետ հրավիրած համատեղ քննարկման ժամանակ ասաց Հայաստանի ներքին գործերի փոխնախարար Արմեն Ղազարյանը։

Նա նշեց, որ հաջորդ քայլով պետք է աշխատել այնպես անել, որ մարդիկ մնան Հայստանում։ Ըստ նրա՝ դրան է ուղղված ՀՀ կառավարության բնակապահովման ծրագիրը, որում բարելավումներ են եղել։

«Մենք դրա էֆեկտները տեսնում ենք արդեն քաղաքացիության դիմելիության հետ կապված, առավոտյան թվերն էի նայում՝ երեկվա դրությամբ գրեթե 23 հազար տեղահանված անձ ձեռք է բերել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն։ Այսինքն՝ մենք տեսնում ենք պրակտիկ էֆեկտները, բայց ես վստահ եմ, որ դա ոչ միայն բնակարանային ծրագրի էֆեկտն է, երկու այլ հավելյալ էֆեկտ էլ ունի»,- ասաց նա։

Ըստ Ղազարյանի՝ էֆեկտներից մեկն այն է, որ ժամանակի ընթացքում տրավման հաղաթարվում է, մյուս էֆեկտն էլ այն բացատրական աշխատանքն է, որը լավ թե վատ ՀՀ կառավարությունը տարել է արցախցիների հետ՝ պարզաբանելով, որ՝ «հարգելի տեղահանված բնակչություն, դուք չեք կորցնում որեւէ բան քաղաքացիություն ձեռք բերելու ճանապարհին»։

Հայաստանում կայուն զբաղվածություն ունի ԼՂ-ից տեղահանված 30 հազար անձ։ Այս մասին այսօր Եվրոպայի խորհրդի հետ հրավիրած համատեղ քննարկման ժամանակ ասաց ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի փոխնախարար Աննա Ժամակոչյանը։

Նա նշեց, որ սա լավ թիվ է, եթե հաշվի առնենք, որ Ղարաբաղում զբաղված էր համարվում 37 700 հոգի։

«Սա բավականին լավ ցուցանիշ է եւ ցույց է տալիս տեղահանվածների դիմակայությունը եւ մեր հանրության հյուրընկալությունը»,- նշեց փոխնախարարը։

Նա ասաց, որ ՀՀ կառավարության ռեֆորմները շատ ամբիցիոզ են այս ոլորտում, դրանք շարունակելու են իրականացնել։