Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնի ԱՄՆ կատարած վերջին այցը կարծես թե չի կոտրել սառույցը Եվրոպայի և Միացյալ Նահանգների միջև: Այցից հետո Թրամփի «հակաեվրոպական» հռետորաբանությունն ավելի ծայրահեղ է դարձել։

Այս ֆոնին Հայաստանի փոխարտգործնախարար Պարույր Հովհաննիսյանը հայտարարեց, որ Եվրահանձնաժողովի կազմի փոփոխությունից հետո Հայաստանն ակնկալում է եվրոպական միջնորդական առաքելության վերսկսում և Կայա Կալլասի այցը Հայաստան և Ադրբեջան։ Երեկ Արարատ Միրզոյանը նույնիսկ զանգահարել է տիկին Կալլասին, սակայն, ըստ պաշտոնական հաղորդագրության, նա հիմնականում խոսել է ԵՄ-ՀՀ հարաբերությունների մասին։ Այցի ամսաթիվը դեռ պարզ չէ, ամբողջովին պարզ չէ նաև, թե արդյո՞ք նոր եվրոպական միջնորդությունը կլինի Շառլ Միշել-Մակրոն նախաձեռնության շարունակությունը, որի արդյունքում Ալմա-Աթայի հռչակագիրը ընդունվեց որպես կարգավորման մեկնարկային կետ:

Ալմա-Աթայի հռչակագիրը և խորհրդային սահմանները հանկարծակի հիշել են Եվրոպայում՝ կապված ուկրաինական ճգնաժամի հետ՝ 1991 թվականի սահմաններին իբր Ռուսաստանի վերադարձին հասնելու համար։ Սակայն այսօր Թրամփը արդեն հայտարարել է, որ կփորձի Ուկրաինային «վերադարձնել» հնարավորինս շատ օկուպացված հողեր, «բայց դա դժվար կլինի»։ Այսինքն՝ Ուկրաինայի և Հայաստանի վերաբերյալ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը կորցրել է իր արդիականությունը, և «խորհրդային սահմաններն» այլևս գոյություն չունեն։ Իսկ Պարույր Հովհաննիսյանի դիմումը ԵՄ-ին՝ միջնորդությանը վերադառնալու խնդրանքով, վկայում է այն մասին, որ Բաքվի և Երևանի միջև «երկկողմ ձևաչափը» նույնպես սպառել է իրեն։

Արցախյան հիմնախնդրի լուծման միակ ձևաչափը մնում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որը սառեցվել էր 2020 թվականի Արցախում պատերազմից և վերջնականաապես՝ Ռուսաստանի Ուկրաինա ներխուժումից հետո։ Ռուսաստանը Մինսկի խմբի սառեցումը բացատրեց նրանով, որ արևմտյան համանախագահները՝ ԱՄՆ-ն և Ֆրանսիան, իբր չեն ցանկանում կապ հաստատել Մոսկվայի հետ։

Այժմ, երբ ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի միջև բանակցությունների երկու փուլն արդեն կայացել է, և նախագահ Մակրոնը մեկնել է ԱՄՆ՝ հանդիպելու Թրամփին և պատրաստ է զանգահարել Պուտինին, Մինսկի խմբի ձևաչափի վերականգնումն ավելի քան արդիական է դառնում։

Դեռևս 2020 թվականի պատերազմից առաջ Մինսկի խումբը գրեթե միակ օրինական հարթակն էր ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և ԵՄ-ի համար, որտեղ այս երեք ուժային կենտրոնները համագործակցում էին, և ոչ միայն Արցախի հարցում։ Արցախի հարցը միակն էր, որի վերաբերյալ երեք համատեղ հայտարարություն արեցին Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահները։ Եվ դրանցից ոչ մեկում որևէ հիշատակում չկար «խորհրդային սահմաններին» կամ Ալմա-Աթայի հռչակագրի մասին։ Փոխարենը անդրադարձ է եղել միջազգային իրավունքի երեք հիմնարար սկզբունքներին՝ ներառյալ ինքնորոշումը և ուժի չկիրառումը։

Հիմա ժամանակն է վերսկսել Մինսկի խմբի ձևաչափը, հրաժարվել Պրահայի համաձայնագրից և տխրահռչակ «խորհրդային» սահմաններից և գործել միջազգային իրավունքին համապատասխան։ Ավելին, եթե Պաղեստինի հակամարտությունում ԱՄՆ-ը խոսում է Իսրայելի «բիբլիական իրավունքի» մասին այդ հողերի նկատմամբ, ապա «պատմական իրավունքի» սկզբունքը պետք է գործի նաև Հայաստանի հանդեպ։

Քանի դեռ Մինսկի խումբը չի վերսկսել իր աշխատանքը, փորձեր են արվում ստիպել Հայաստանին անել քայլեր, որոնք կհանգեցնեն անշրջելի որոշումների։

Նաիրա Հայրումյան

«Ուկրաինան կարող է մոռանալ ՆԱՏՕ-ի մասին, դրա համար սկսվեց պատերազմը»,- ասել է ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը։ Նա նաև հավելել է, որ Ռուսաստանը նույնպես պետք է զիջումների գնա՝ հանուն խաղաղության համաձայնագրի, սակայն մանրամասներ չի հայտնել։

Թրամփն ասել է, որ բանակցությունների ընթացքում կփորձի ստիպել Կրեմլին տարածքների մի մասը վերադարձնել Ուկրաինային։ Սակայն, ըստ նրա, դրան հասնելը շատ դժվար է լինելու։

Ինչ վերաբերում է պատժամիջոցներին, ապա, ըստ ամերիկյան նախագահի, դրանց վերացումը կսկսվի միայն պատերազմի ավարտից հետո։

Ամերիկացի առաջնորդը պնդում է, որ մտադիր չէ Կիևին «չափազանց շատ» անվտանգության երաշխիքներ տալ։ Նա պարզաբանել է, որ Եվրոպան պետք է դառնա Ուկրաինայի երաշխավորը։

Ռուսաստանի «զիջումները», ըստ երևույթին, դա պատերազմում գրավված կամ դեռ չգրավված տարածքների մի փոքր մասի վերադարձն է, ինչպես նաև Կիևում իշխանության ձևավորմանը ուղղակիորեն միջամտելուց հրաժարվելը։ Մոսկվան արդեն ընդգրկել է «խորհրդային» Ուկրաինայի 6 մարզեր իր կազմում, ամրագրելով դա Սահմանադրությամբ։ Ռուսաստանը նաև խոսում է Կիևում «ճիշտ իշխանության» անհրաժեշտության մասին։

«Փաշինյանը Շվեյցարիայի, Ֆրանսիայի հայ համայնքներում շրջապտույտ ունեցավ, ինքն առաքելության մեջ էր, որ հարցականի տակ դնի Ցեղասպանությունը։ Իսկ ինչո՞ւ է հարցականի տակ դնում, որովհետեւ Թուրքիան պահանջել է, որ Ցեղասպանությունը հարցականի տակ դնի, եւ Ալիեւը պահանջել է, որ ինքը հայտարարի, որ Արցախը պատկանում է Ադրբեջանին»,- այսօր ՀՅԴ 35-րդ ընդհանուր ժողովից առաջ լրագրողներին ասաց Ֆրանսահայ կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի նախագահ Մուրադ Փափազյանը:

Նա հավելեց, որ Փաշինյանի «իրական Հայաստանի» հայեցակարգը Հայաստանը ծնկի կբերի, որովհետեւ առանց պատմական Հայաստանի, առանց արմատների այսօրվա Հայաստանը չի կարող գոյություն ունենալ։

Անդրադառնալով Սփյուռքում տիրող տրամադրություններին՝ Փափազյանն ասաց, որ Ֆրանսիայի հայ համայնքի հետ հանդիպման ժամանակ Փաշինյանն ինքն էր ընտրել, թե ում հետ հանդիպի, մոտ 30 անձանց էին զանգել, որոնցից 25-ը հայերեն չէին հասկանում։ Դաշնակցությանը չէին հրավիրել այդ հանդիպմանը։

ՀՅԴ Հայ դատի Եվրոպայի գրասենյակի նախագահ Գասպար Կարապետյանն էլ լրագրողներին ասաց, որ Սփյուռքի համար մտահոգիչ են Նիկոլ Փաշինյանի՝ Ցեղասպանության, Սփյուռք-Հայաստան հարաբարերությունների մասին եւ այլ հայտարարությունները։ «Սփյուռքի մեծամասնությունը, մանավանդ Եվրոպայում, այս վայրկյանին դեմ են նրան»,- ասաց Գասպար Կարապետյանը։

ՀՅԴ-ն արցախցիների վերադարձի համար միջազգային երաշխիքներ ունենալու հարցով այսօր աշխատանք է իրականացնում ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում, Ռուսաստանում եւ Միջին Արեւելքում։

«Օրինակ՝ Ֆրանսիայի դեպքում անմիջապես նախագահի պալատի հետ ենք այդ աշխատանքը տանում, իսկ ԱՄՆ-ում՝ նոր վարչակարգի հետ»,- այսօր ՀՅԴ 35-րդ ընդհանուր ժողովից առաջ լրագրողներին ասաց ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հակոբ Տեր-Խաչատուրյանը։ Նա նշեց, որ կան երկրներ, որոնք պատրաստ ենք անվտանգության միջազգային երաշխիքներ ապահովել արցախցիների վերադարձի համար։

«Արցախի հարցի լուծումը հետեւյալ ձեւով ենք պատկերացնում՝ առաջինը, արցախահայությունը պետք է համախումբ ապրի Հայաստանում, եւ պետք է ստեղծենք պայմաններ, որ չարտագաղթեն։ Երկրորդ, համաշխարհային առումով պետք է աշխատանք տանենք հավաքական վերադարձի իրավունքի համար։ Եվ սա ցնորք չէ, որովհետեւ որոշ պետություններ արդեն իսկ այս ուղղությամբ համախոհությունեն հայտնել։ Արցախցիներին միջանկյալ կագավիճակ շնորհելով՝ միջազգային երշախիքների տակ ժողովուրդը պետք է վերադառնա իր բնիկ հողերը եւ այնտեղ կառուցի իր կյանքը»,- ասաց նա։

Հարցին, թե որ երկրերն են պատրաստ տալ միջազգային երաշխիք, Հակոբ Տեր-Խաչատուրյանը պատասխանեց․ «Անվտանգության երախիքները պետք է տա միջազգային հանրությունը։ Եվ դրա համար է, որ մենք աշխատանք ենք տանում։ Չենք կարող հիմիկվանից ասել, թե որ պետությունը պետք է ստանձնի այդ պատասխանատվությունը, բայց այդ ուղղությամբ հետաքրքրվող երկրներ կան»։

Նա հիշցրեց ԱՄՆ նախագահ Թրամփի՝ ավելի վաղ արած հայտարարությունը՝ արցախցիներին օգնելու անհրաժեշտության մասին։ Ասաց, որ ընտրություններից առաջ գերիերի հարցով իրենք հատուկ խնդրանք են ուղղել Թրամփին, որպեսզի ճնշում գործադրի Ադրբեջանի վրա՝ վերդարձնելու Բաքվի բատերում գտնվող Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությանն ու հայ գերիներին։

«Բայց Թրամփն ավելին էր խոստացել ի զարմանս մեզ, որովհետեւ նախկինում հայկական հարցերով այդքան էլ մտահոգված չէր, իսկ այս անգամ բավական լրջորեն հայկական դոսյեն ուսումնասիրել էր՝ իր շրջապատի հետ մեր տարած աշխատանքի շնորհիվ: Որոշակի ազդակներ ստացել ենք, եւ ուրախ ենք ասել, որ երեք անձինք կան, որոնք ԱՄՆ-ումբարձր պաշտոնների վրա են, որոնք ոչ միչայն ծանոթ են հայությանը, այլ նաեւ այցելել են Արցախ։ Այսինքն՝ կան նախանշաններ, բայց շատ շուտ է, որ 100 օրվա ընթացքում ԱՄՆ նախագահը Հայաստանի հարցը բարձրացնի իր առաջնահերթությունների մեջ։ Թեկուզ վստահ եղեք, որ աշխատանքը շարունակվելու է, ամեն գնով այդ ճնշումները մենք գործադրում ենք տարբեր երկրներում»,- հավելեց նա։

Հակոբ Տեր-Խաչատուրյանը նաեւ ասաց, որ «խաղաղության պայմանագրի» հարց այսօր չկա, որովհետեւ Ադրբեջանը խաղաղություն չի ցանկանում։