ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Էլիսոն Հուքերը, որը ժամանել էր Հայաստան, այցելել էր Ծիծեռնակաբերդի Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր՝ առանց հայ պաշտոնյաների ուղեկցության։ Հուքերի «մենակատար» այցի լուսանկարները առաջացրել էին վրդովմունքի փոթորիկ, բայց նաև բազմաթիվ հարցեր։

Ակնհայտ է, որ ամերիկացի պաշտոնյայի համար կարևոր էր այցելել հուշահամալիր. նրա երկիրը պաշտոնապես ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը և իր քաղաքականությունը տարածաշրջանում հիմնում է այն փաստի վրա, որ ցեղասպանությունը տեղի է ունեցել, և դրա հետևանքները դեռևս չեն լուծվել։

Հակառակ դեպքում նույնիսկ հանրապետական ​​Թրամփը չէր մերժի Էրդողանին տրամադրել ժամանակակից կործանիչներ (որոնք Թրամփը երեկ խոստացել էր վաճառել Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգին)։ Անկախ ամեն ինչից, ԱՄՆ-ն չի կարող խաղադրույքը դնել Թուրքիայի վրա տարածաշրջանում, և Հայոց ցեղասպանությունն ու Թուրքիայի անորոշ սահմանները էական դեր են խաղում այս հարցում։

Հայաստան ժամանած պետքարտուղարի տեղակալը ընդունվեց ամենաբարձր մակարդակով Հայաստանում, քննարկվեց օգոստոսի 8-ին Միացյալ Նահանգներում ձեռք բերված համաձայնագրերը առաջ մղելու համար աշխատանքային խմբերի՝ հայկական և ամերիկյան, ստեղծման հարցը: Չնայած «Թրամփի ճանապարհը» բացելու և Հայաստանի՝ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը խթանելու նպատակով հայ-ամերիկյան բուռն գործունեության իմիտացիային, որևէ գործնական քայլ չի ձեռնարկվել, և մոտ ապագայում նման բան ևս չի սպասվում:

Սա ենթադրում է, որ 2025 թվականի օգոստոսի 8-ին, Երևանի և Բաքվի հետ համաձայնագիր կնքելով և ապագա ճանապարհը իր անունով կոչելով, Թրամփը, ամենայն հավանականությամբ, կանխել է որոշակի անդառնալի իրադարձություններ: Սա կարող էր լինել կամ Բաքվի, Երևանի և Մոսկվայի միջև «երկկողմանի» համաձայնագիր, որով Հայաստանը հարավը կփոխանցվեր ԱԴԾ-ի վերահսկողությանը (ինչպես նշված է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ), կամ Հայաստանի հարավի բռնակցում՝ Իրանի հավանական միջամտությամբ: Ոչ մի տարբերակ ձեռնտու չէր Միացյալ Նահանգների համար։

Օգոստոսի 8-ին այս երկու սցենարներն էլ խափանվեցին, բայց պարզ է, որ ԱՄՆ ներկայիս վարչակազմի համար դժվար կլինի պահպանել վերահսկողությունը տարածաշրջանում առանց Հայաստանի օգնության: Ծիծեռնակաբերդում ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալի կողքին հայ պաշտոնյայի բացակայությունը խոսում է այն մասին, որ Հայաստանի կառավարությունը ոգևորված չէ ԱՄՆ նախաձեռնություններով:

Պետքարտուղարի տեղակալի այցը Ծիծեռնակաբերդ պատահական չէր։ Անկասկած, Միացյալ Նահանգները, խոսելով Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման մասին, չի կարող անտեսել հայ-թուրքական սահմանը կարգավորող միջազգային իրավական բազան։ Չնայած Հայաստանը բոլոր վերջին համաձայնագրերում հղում է կատարում խորհրդային սահմաններին, պարզ է, որ դրանք չեն կարող հիմք հանդիսանալ Միացյալ Նահանգների համար՝ սահմաններ ճանաչելու այդքան կարևոր տարածաշրջանում։ Ներկայիս սահմանները որոշվում են միջազգայնորեն չճանաչված ռուս-թուրքական Կարսի պայմանագրով, իսկ նախագահ Վիլսոնի օրինական քարտեզը այդպես էլ չի իրականացվել։

Ամբողջ աշխարհը, մասնավորապես Միացյալ Նահանգները, հասկանում է, որ ժամանակակից Թուրքիայի սահմանները գծվել են ցեղասպանության և միլիոնավոր հայերի հայրենիքից զրկելու հետևանքով։ Նույնը տեղի ունեցավ 100 տարի անց Թուրքիայի արբանյակ պետության՝ Ադրբեջանի կողմից։ Եվ նրանք սպառնում են այս գործընթացը հասցնել իր ավարտին՝ զրկել Հայաստանը պետականությունից։

Որքանո՞վ է Հայկական լեռնաշխարհի հայաթափումն ու ապաքրիստոնեացումը տեղավորվում Վաշինգտոնի նոր աշխարհակարգի տեսլականի մեջ։ ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալը, միայնակ կանգնած Ծիծեռնակաբերդում, ցույց է տալիս, որ հայաթափումը ԱՄՆ ծրագրերի մաս դեռ չի կազմում, նույնիսկ Հայաստանին հակառակ։

Երեքշաբթի՝ նոյեմբերի 18-ին, Ուկրաինայի Գերագույն ռադան չկարողացավ քվեարկել արդարադատության նախարար Հերման Գալուշչենկոյի և էներգետիկայի նախարար Սվետլանա Գրինչուկի հրաժարականի հարցով, այն բանից հետո, երբ «Եվրոպական համերաշխություն» կուսակցության խմբակցության ներկայացուցիչները փակեցին ամբիոնը: Ընդդիմությունը պահանջեց վարչապետ Յուլիա Սվիրիդենկոյի ամբողջ կառավարության հրաժարականը:

Գալուշչենկոն ազատվեց Ուկրաինայի արդարադատության նախարարի պաշտոնից նոյեմբերի 12-ին՝ «Էներգոատոմ»-ում կոռուպցիայի վերաբերյալ աղմկահարույց հետաքննության ֆոնին: Սվետլանա Գրինչուկը հրաժարական տվեց նույն օրը:

Ուկրաինայի էներգետիկ ոլորտում տեղի ունեցած զանգվածային կոռուպցիոն սկանդալն արդեն մի քանի վերլուծաբանների ստիպել է կանխատեսել, որ Վլադիմիր Զելենսկին ինքը կարող է վտանգի տակ լինել:

Լրատվամիջոցներում լուրեր են շրջանառվում, որ պաշտպանության նախարար Ումերովը, որը մեկնել էր գործուղման, իրականում փախել է Թուրքիա և չի մտադիրվում վերադառնալ Ուկրաինա, որպեսզի չկալանավորվի էներգետիկ սկանդալի շրջանակներում: Ուկրաինայում այս լուրերը հերքվեցին, բայց Ումերովը դեռ չի վերադարձել հայրենիք:

Անընդհատ խոսվում է նաև Զելենսկու աշխատակազմի ղեկավար Երմակի հնարավոր հրաժարականի մասին, ով հայտնի է որպես Ուկրաինայի գորշ կարդինալ։ Այս հրաժարականը, անկասկած, կազդի նաև Զելենսկու վրա։

Ուկրաինայի ներքաղաքական իրավիճակը դառնում է Թրամփի միջնորդությամբ Ռուսաստանի հետ բանակցությունների կարևոր մաս։ Պուտինը կտրականապես չի ցանկանում հանդիպել Զելենսկու հետ՝ նրան համարելով անօրինական նախագահ (Զելենսկու հնգամյա ժամկետն իսկապես լրացել է, և պատերազմի պատճառով նոր ընտրություններ չեն անցկացվում։ Պուտինը ասում է, որ Զելենսկին կարող է իշխանության ղեկը հանձնել Գերագույն ռադայի խոսնակին)։ Չնայած Դոնալդ Թրամփը հանդիպում է Զելենսկու հետ, նա երբեք բաց չի թողնում առիթը նրան մեղադրել անհասկանալի անզիջողականության մեջ։

Զելենսկու դիրքերը թուլացնելու առաջին խոշոր փորձը արվել է մի քանի ամիս առաջ, երբ նրա կուսակցությունը խորհրդարանում օրենք ընդունեց, որը սահմանափակում էր Կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործակալության լիազորությունները։ Արևմուտքը խստորեն քննադատեց օրենքը, Ուկրաինայում բողոքի ցույցեր բռնկվեցին, և Զելենսկին անմիջապես չեղարկեց այն։ Սակայն դրանից առաջ նա մեղադրեց Ուկրաինայի ազգային հակակոռուպցիոն բյուրոյի (NABU) աշխատակիցներին Ռուսաստանի հետ կապերի մեջ, սակայն այս տեսությունը չանցավ, և NABU-ն սկսեց գործել ամբողջ ուժով։

Եթե ​​պարզվի, որ Ումերովն ու Երմակը իսկապես ներգրավված են սկանդալում, Զելենսկու դիրքերը կխարխլեն։ Եվ Ռուսաստանը կօգտվի առիթից՝ պնդելու պատերազմը իր օգտին ավարտելու վրա, այսինքն՝ ներառյալ Ուկրաինայի կողմից իր ներկայիս դիրքերից նահանջը և կառավարության փոփոխությունը։

Այսօր Զելենսկին մեկնել է Թուրքիա՝ հանդիպելու Թրամփի դեսպան Սթիվ Վիտկոֆի հետ։ Նախորդ օրը նա հանդիպել է Մակրոնի հետ և նրա հետ ստորագրել 100 Rafale կործանիչների մատակարարման համաձայնագիր։ Միևնույն ժամանակ, ԵՄ-ն նշում է, որ չի կարող օգտագործել Եվրոպայում սառեցված ռուսական ակտիվները, և պարզ չէ, թե ով է վճարելու ֆրանսիական կործանիչների համար։

Զելենսկու և Ուկրաինայի համար իրավիճակը իսկապես կրիտիկական է։

«Քանի դեռ Վաշինգտոնում նախաստորագրված համաձայնագրում չկա կետ, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պարտավորվում են լուծել արցախցիների վերադարձի հարցը, իսկ դա եւ գույքի մատչելիության, եւ փոխհատուցման հարցն է, մեր դռները բաց են դեպի միջազգային ատյաններ։ Եվ գրեթե չկա ժամկետային սահմանափակում։ Սա, իհարկե, Հայաստանի կառավարության մեծ բացթողումն է, որովհետեւ դա ձեռնտու է Ադրբեջանին, բայց մյուս կողմից Ադրբեջանը չի կարող կասեցնել անհատական գանգատների հոսքը դեպի ՄԻԵԴ, վաղը դրանց Ադրբեջանը պետք է պատասխան տա»,- «Արցախի տեղահանումից հետո. մարտահրավերներ եւ լուծումներ» խորագրով քննարկման ժամանակ ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանը։

Նա նշեց, որ Ադրբեջանի օգուտն այն է, որ ոչ թե 120 հազար դիմում է գնալու միջազգային ատյաններ, այլ մի քանի հազար են գնալու, որովհետեւ դա մեծ ռեսուրսների հետ է կապված, իրավապաշտպանները չեն կարող բոլոր արցախցիների անունից անհատական գանագտներ ներկայացնել։

«Ընդհանրապես այդ համաձայնագիրը շատ հեռու է խաղաղության պայմանագրից, որովհետեւ խաղաղության պայմանագրերը լինում են հարյուրավոր էջերով, հավելվածներով, մանրամասն մեխանիզմներով։ Միայն Բոսնիայի պատերազմի համաձայնագիրը որ նայեք, վերադարձի վերաբերյալ մի ամբողջ հավելված կա։ Իսկ այստեղ դա չկա, դե եթե չկա, նշանակում է՝ քաղաքացու ճանապարհն ազատ է, նա պետք է գնա միջազգային դատարան։ Եվ միջազգային դատարանը կընդունի գանգատ այնքան ժամանակ, մինչեւ այստեղ այս երկու պետությունները չստեղծեն հատուցման ու վերադարձի մեխանզիմները։ Դա արդեն միջազգային իրավունքով հաստատված մոտեցում է»,- ասաց նա։