Արցախցիներն այսօր ակցիա արեցին ՀՀ ԱԳՆ շենքի մոտ եւ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանին փոխանցեցին արցախյան ավելի քան 60 ՀԿ-ների ստորագրությամբ նամակը։

Արթուր Օսիպյանն ասաց, որ սա առաջին նախաձեռնությունը չէ։ Առաջին հայտարարությունն արցախյան ՀԿ-ների կողմից եղել է 2023 թվականի դեկտեմբերի 9-ին, որտեղ հստակ նշված էին հինգ պայմաններ, թե ինչպես են արցախցիները պատկերացնում իրենց վերադարձի ապայմանները։

«Եվ այսօր Շվեյցարիայի խորհրդարանը, որը որոշում է կայացրել, ինքը համահունչ է այն հայտարարություններին, որոնք արցախցիները ներկայացրել են»,- ասաց Օսիպյանը։

Նա նշեց, որ երկրորդ նախաձեռնությունն այն էր, որ 50-ից ավելի կազմակերություներ ստորագրել են ԵԱՀՄ Մինսկի խմբին ուղղված նամակ՝ կոչ անելով կատարել իրենց ստանձնած պարտավորությունները։

«Այսօրվա նախաձեռնությունը երրորդ նախաձեռնությունն է, քաղաքական եւ իրավական առումով շատ գրագետ ու տեղին է։ Եվ այսպիսի շարունակական գործի արդյունքում, իմ կարծիքով, հասարակությունը կհամախմբի։ Հասարակությունը պետք է համախմբի գաղափարի ու ծրագրի շուրջ, իմանա, ինչ ենք անում եւ ոնց ենք ուզում մեր նպատակին հասնել։ Մեր խնդիրն այն է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը բերենք օրակարգ, միջազգային հանրությունը քննարկումները շարունակում է, բայց այստեղի իշխանությունները խոչընդոտ են դրա համար եւ օրակագից հանել են հարցը։ Մեր խնդիրն է, որ ՀՀ իշխանությունը հասկանա, որ Արցախի համար պայքարելը եւ արդարության պահանջն է, եւ ՀՀ անվտանգության խնդիր է»,- ասաց Արթուր Օսիպյանը։

Ըստ նրա՝ եթե անգամ ՄԱԿ-ի բանաձեւերով Արցախը ճանաչվում է Ադրբեջանի մաս, դա չի զրկում արցախցիներին իրենց ինքնորոշման իրավունքից օգտվել։ Եվ խնդիրը դրված է այնպես, որ Արցախի կարգավիճակի հարցը պետք է որոշվի։ «Քանի որ Ադրբեջանի իշխանությունը չի ներկայացնում հայերի շահերը եւ հայերին չի ներկայացնում, ապա մենք իրավունք ենք ստանում, օգտվելով մեր ինքնորոշման իրավունքից, խոսել անջատումի մասին»,- ասաց նա։

Օսիպյանն ասաց, որ ՀՀ իշխանությունները խոչընդոտ են հանդիսանում Լեռնային Ղարաբաղի հարցի արդար լուծման համար, քանի որ իրենք Արցախի հարցն օրակագից հանել են։

ԱՆդրադառնալով ՄԱԿ-ի բանաձեւերի մասին Ալեն Սիմոնյանի հայտարարությանը՝ Օսիպյանն ասաց․ «Այդ չորս բանաձեւերում ի՞նչ է գրված, որ իրավունք ունեն մտնել Հադրո՞ւթ, որ Ասկերանի շրջաննե՞րը զավթեն։ Եթե գրագետ մարդիկ ընթերցեին դա, նույն ՄԱԿ-ի չորս բանաձեւում գրված է՝ ընդունված է Արցախի իրավունքը Լաչինի միջանցքի եւ նախկին ԼՂԻՄ տարածքների նկատմամբ։ Եթե Ալեն Սիմոնյանը խոսում է չորս բանաձեւի մասին, ապա մենք կխնդրեինք, որ Ալեն Սիմոնյանը պայքարեր, որ այդ չորս բանաձեւերը կյանքի կոչվեն։ Այո, մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունը կոնկրետ խոչընդոտում է այս գործին, բայց արցախցիների խնդիրն էլ այն է, որ ինքնակազմակերպվեն եւ ցույց տան աշխարհին, որ, արցախցիներն իրավունք ունեն վերադառնալ իրենց հայրենիք։ Արցախցիները պահանջում են միջազգային իրավունքի լիարժեք իրականացում եւ նաեւ պայքարում են այդ արդարության համար։ Կա Լեռնային Ղարաբաղի խնդիր, միջազգային հանրությունը փաստորեն չի փակել այդ հարցը, ՄԱԿ-ի բոլոր անդամ երկրներն առանձին նշել են, որ ԼՂ հարցը դեռ պետք է Մինսկի խմբի շրջանակներում քննարկվի, եւ կարգավիճակի հարցը լուծվի»,- ասաց Օսիպյանը։

Արթուր Օսիպյանը նաեւ հավելեց, որ Արցախից հրաժարվելը վտանգի տակ է դնում Հայաստանի Հանրապետությանը, ինչն այսօր տեսնում ենք։ ՀՀ իշխանությունները պետք է հասկանան ու ընդունեն՝ պետք է պայքարենք Արցախի համար, որպեսզի ապահովեն նաեւ ՀՀ անվտանգությունը։

«1991 թվականին նույնն է եղել, երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ստորագրել է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը՝ Արցախը ճանաչելով Ադրբեջանի մաս, աշխարհը դա չի ընդունել։ Այսօրվա դրությամբ էլի ՀՀ իշխանությունը Արցախը նվիրում է Ադրբեջանին, բայց աշխարհը չի ընդունում»,- ասաց նա։

Ռոզա Հովհաննիսյան

Սերը չի հետաքրքրվում, թե ինչ կարող ես և ինչ չես կարող անել, ով ես դու և ով չես կարող լինել: Իսկական սերը նայում է ուղիղ սրտի մեջ:

Նիկ Վույչիչ

Այդպիսին է, օրինակ, Էդվարդի ու Էլմիրայի ճակատագիրը։

Էդվարդը ծնվել ու մեծացել է Բաքվում, իսկ Էլմիրան՝ Ստեփանակերտում։ 1988 թվականին հայտնի իրադարձությունների պատճառով Էդվարդը ստիպված է եղել տեղափոխվել պատմական հայրենիք՝ Արցախ, որից հետո, ինչպես բոլոր արցախցիները, նա վերապրել է Արցախյան առաջին պատերազմի սարսափելի տարիները՝  անմիջականորեն մասնակցելով մարտական ​​գործողություններին։

Պատերազմի ավարտից հետո նա մնում է ապրելու հայրենիքում, որտեղ մի քանի տարի անց բավականին հասուն տարիքում ծանոթանում է Էլմիրայի հետ։

«Առաջին անգամ հանդիպեցինք 2000 թվականին՝ Ստեփանակերտի պոլիկլինիկայի հին շենքի մոտ։ Այս հանդիպումից որոշ ժամանակ անց Էդվարդն ինձ առաջարկություն արեց, բայց ինձ համար դժվար էր միանգամից համաձայնվել։ Տարիքային տարբերություն ունեինք, որի հետ չէի կարողանում հաշտվել, բացի այդ՝ ախտորոշման պատճառով բարդույթներ ունեի (բնածին ուղեղային կաթված): Ինձ թվում էր, որ ես չեմ կարող լիարժեք կին դառնալ։ Բայց Էդվարդին հաջողվեց համոզել ինձ»։

Նույն տարում նրանք ամուսնացան։ Ապրում էին վարձով բնակարանում՝ առանց տարրական կենցաղային պայմանների։ Բայց այս ամենը նրանց չխանգարեց երջանիկ լինել։ Էդվարդը փորձում էր անել ամեն ինչ, որպեսզի ընտանիքն առատ ապրի։ Նրան հաճախ կարելի էր տեսնել կանաչ խալաթով Ստեփանակերտի փողոցներում։ Գեղեցիկ սիզամարգերն ու մաքուր փողոցները՝ Ստեփանակերտի սանմաքրման և կանաչապատման ծառայության աշխատակիցների վաստակն էին, այդ թվում Էդվարդի։

Էլմիրան հոգում էր տնային հոգսերը՝ ստեղծելով հարմարավետություն և ջերմ մթնոլորտ։ Պարբերաբար այցելելով Ստեփանակերտի վերականգնողական կենտրոն՝ փորձում էր պահպանել առողջությունը։ Նա Վերականգնողական կենտրոնի առաջին հիվանդներից էր, որտեղ, բացի բուժումից, հետաքրքիր էր անցկացնում իր հանգիստը և ուներ բազմաթիվ ընկերներ։

Այսպիսով, Էլմիրան և Էդվարդն ապրեցին խաղաղության և հանգստության մեջ մինչև 2020 թվականի սեպտեմբեր, որից հետո եկավ բարդ փորձությունների շրջան։ Մի քանի պատերազմներ, շրջափակում, սով, նկուղներում անքուն գիշերներ, վախ և վախի հետևանքներ, բռնի տեղահանություն և հուսահատություն։

Հիմա նրանք, ինչպես բոլոր արցախցիները, ստիպված են անորոշության պայմաններում գոյություն ունենալ հայրենիքից հեռու։

Արսեն Աղաջանյան

Step1.am-ի զրուցակիցն է «Հանուն Հադրութի» ՀԿ նախագահ Լեւոն Հայրյանը։

–Կան տեսակետներ, որ ՀՀ կառավարության՝ արցախցիների համար նախատեսված բնակապահովման ծրագիրը կարծես ձախողվում է։ Համենայնդեպս ծրագրից օգտվող արցախցիների թիվը մեծ չէ։ Ի՞նչ խնդիրներ կան, ինչո՞ւ են արցախցիները հրաժարվում այս ծրագրից։

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում բնակարանայի ապահովման ծրագիրը, որը կառավարությունը ներկայացրել է Արցախից տեղահանված անձանց։ Ինչպես որոշ փորձագետներ են ասում, ծրագիրը բազմաֆունկցիոնալ գործիք է Հայաստանի իշխանության ձեռքին՝ հիմնականում իր չար մտադրություններն իրականացնելու համար։ Մի կողմից այս ծրագրով իրենք ներկայանում են Եվրոպայում, ներկայացնում, թե փախստականներին դիմավորել ու տեղավորել են եւ դրա շնորհիվ միջազգային կազմակերպություններից գումարներ են ստանում։ Եվ որեւէ կերպ չեն ուզում ստեղծել մարմին, որը կվերահսկի այդ գումարների շրջանառությունը։ Մյուս գործառույթը Արցախի հարցի ամբողջական թաղումն է։ Արցախի պետությունը լուծարել են, բայց կան Արցախի հայերը, որոնք պայքարում են ինչ-որ շահերի համար։ Պետք է դա էլ վերանա։ Իսկ վերանալու համար պետք է ժողովուրդը տարալուծվի մնացած հայության մեջ կամ արտագաղթի տարբեր երկրներ։ Ինչո՞ւ, որովհետեւ այսօր Հայաստանի իշխանությունը զավթած խմբակն իր տերերի առաջ պարտավորություն է ստանձնել Արցախի հարցը հանել մեջտեղից։

Հիմա շատ են խոսում այն մասին, որ իբր թե այս ծրագիրը ձախողվել է, բայց ծրագիրը ոչ թե ձախողվել է, այլ հենց սկզբից հաշվարկված էր դրա համար։ Մեր ժողովուրդը շատ է սիրում ասել, որ Նիկոլի իշխանությունը ձախողվել է այս կամ քայն հարցում, բայց ոչ մի հարցում էլ չի ձախողել, Նիկոլ Փաշինյանը ծրագրված շատ հստակ կատարում է այն, ինչ իրեն առաջադրել է ռուս-թուրքական տանդեմը, որն էլ նրան 2018 թվականին հատուկ այդ նպատակով բերել է իշխանության։ Նրան հատուկ բերել են իշխանության, որ հայկական պետականության սուբյեկտայնությունը վերացնեն։ Եվ քանի որ Արցախից դեռեւս հայկական պետականության սուբյեկտայնության ու ազատության ստիմուլներ էին գալիս, պետք էր հենց այդտեղից էլ սկսել հայկական պետականության կազմալուծումը։ Այսինքն՝ Արցախը լուծարել, այնուհետեւ անցնել բուն Հայաստանին։

Եթե անդրադառնանք բնակարանային ծրագրի մանրամասներին, կուզեմ շեշտադրել հետեւյալը։ Նախ, հատկացնում են գումար, որով հնարավոր չէ տուն գնել։ Այսինքն՝ սա նորից լծակ է՝ ճնշելու արցախցիներին, որպեսզի քաղաքական հարցեր չբարձրացնեն։ Երկրորդ, իբր թե յուրաքանչյուր անձի տրամադրվում է 5 մլն դրամ՝ բնակարան ձեռք բերելու համար, բայց միայն որոշ բնակավայրերում տուն գնելու համար են 5 մլն տալիս։ Այս բնակավայրերի մի մասում ենթակառուցվածքներ եւ անգամ բնակֆոնդ չկա։ Մամուլում արդեն հրապարակում կա, որ այդ գուղերի մեծ մասում նույնիսկ դպրոցներ չկան։ Երկրորդ, Ադրբեջանի հետ սահմանամերձ գյուղերում տուն գնելու դեպքում է մեկ անձին 5 մլն դրամ հատկացվելու։ Բայց Վրաստանի, Իրանի կամ Թուրքիայի հետ սահմանամերձ գյուղերի համար 3 մլն դրամ են տրամադրում։ Այսինքն՝ Ադրբեջանից իրենք վտանգ են սպասում, որ կարող է հարձակում լինի, եւ Արցախի հայերին, որոնք վտանգից փախած եկել են Հայաստան ու Հայաստանի օգնությանն են ապավինել, նորից տանում են այնտեղ, որտեղ պոտենցիալ վտանգ կա։ Սա էլ երեւի լծակ է, որպեսզի Արցախից բռնի տեղահանված հայերը չգնան այդ բնակավարեր եւ գնան արտերկիր։ Ես կարծում էի, որ արտագաղթող արցախցիները քիչ են, բայց շփվելով ժողովրդի հետ՝ արդեն տեսնում եմ, որ արտագաղթելու ցանկություն ունեցողների թիվը շատանում է։

Մենք հանդիպումների ժամանակ մի քանի անգամ ասել ենք, որ արցախցիների համար ավան կառուցեն, մեզ համար կարեւորը սեփականություն ձեռք բերելը չէ, կարեւորը տանիք ունենալն է։ Բնակարան ձեռք բերելու համար արցախցիներին ստիպում են ՀՀ քաղաքացիություն ստանալ։ Որպես պատճառ է բերվում այն, որ քանի որ ՀՀ կառավարությունը երկարաժամկետ ներդրում է անում արցախցիների համար, դրա համար էլ քաղաքացիության պահանջը մտցվել է։ Ոչ, ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու պահանջը հերթական ճնշման լծակն է։ Մենք չենք ուզում ՀՀ քաղաքացիություն ստանալ եւ այստեղ ունեցվածք ունենալ։ Առաջարկել ենք մեզ համար կառուցել ավաններ, այնտեղ մեզ տրամադրել սոցիալական հիմունքներով բնակարաններ։ Երբ որ մենք կվերադառնանք Արցախ, այդ բնակարանները կմնան որպես Հայաստանի բնակֆոնդ։

ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու պահանջի միջոցով փորձում են լուծարել Արցախի համայնքը։ Ինչո՞ւ են արցախցիներին ՀՀ քաղաքացիություն տրամադրելու գործընթացը ձգձգում։ Սրան մի պատասխան կա՝ 2026 թվականին Հայաստանի խորհրդարանի ընտրություններ են սպասվում։ Խնդիր է դրված, որ մինչեւ 2026 թվականը արցախցիները չպետք է Հայաստանի քաղաքացի լինեն, որպեսզի չմասնակցեն ընտրություններին։ 2026 թվականին իրենց վերարտադրվելուց հետո, այնպես, ինչպես փախստականի կարգավիճակի մասին վկայականն են մեկ հրամանով տվել, նույն կերպ մեկ հրամանով բոլոր արցախցիներին ՀՀ քաղաքացի են դարձնելու։ Իրենք ասել են, չէ՞, որ արցախցիները եկել են Հայաստան՝ հեղաշրջում անելու։

Այսինքն՝ երբ վերլուծում եմ այս ծրագիրը, հանգում եմ այն եզրակացության, որ այս ծրագրով վերջին արցախցիները բնակարան կստանան 35-40 տարի հետո, ինչպես Բաքվի փախստականներից ոմանք դեռ չեն ստացել բնակարան։ Այս ծրագիրը կարող են փոխել միայն արցախցիները՝ իրենց քաղաքական պայքարի միջոցով։ Բայց, երբ արցախցիներին մի բան ենք ասում, ասում են՝ չքաղաքականացնեք։ Ի՞նչը չքաղաքականացնենք՝ աշխարհի ամենափոքր սոցիալական հարցի հիմքում անգամ ընկած է սխալ քաղաքականությունը։ Եվ աշխարհի ամենափոքր սոցիալական հարցը քաղաքական լուծում է պահանջում։ Չքաղաքականցնել նշանակում է չպայքարել սեփական շահերի համար։ Հայաստանի կառավարությունը եւ Արցախի կառավարության մնացորդներն ամեն ինչ անում են՝ բոլորին գոհացնելու համար, բացի հայ ժողովրդի շահերը սպասարկելուց։

–Ի՞նչ պատճառով են Արցախն ու արցախցին հայտնվել այս վիճակում, սա մտածված քաղաքականությո՞ւն է։

-Սա մտածված քաղաքականություն է՝ ծրագրված խոշոր քաղաքական կենտրոններում։ Այդ կենտրոններից ամենաշահագրգիռը Մոսկվան է, որը որոշել է ինչ-ինչ պատճառներով Արցախը լուծարել։ Վլադիմիր Պուտինը, իշխանությունը ստանձնելով, հայտարարեց, որ Սովետական Միության փլուզումը դժբախտություն էր, այսինքն՝ նա որոշեց Սովետական Միություն վերականգնել։ Այստեղ արդեն հայերը պետք է հասկանային իրենց գլխին գալիքը, որովհետեւ Սովետական Միության փլուզման հարցում մեծ դեր է ունեցել հայ ժողովուրդը՝ Արցախյան շարժումով։ Այսինքն՝ նրանք պետք է հասկանային, որ ռուսական սլաքներն ուղղվելու են այդ շարժման «մեղավորների դեմ։ Երկրորդ, Սովետական միությունը վերականգնելու համար ռուսները պիտի կռիվ սկսեին Ուկրաինայում, Մոլդովայում, Վրաստանում, ինչ-որ չափով նաեւ Հայաստանում, չնայած Հայաստանում իրենց ագենտուրան շատ մեծ էր, վստահ էին, որ իրենց քաղաքականությունը կանցկացնեն, եւ այդպես էլ արեցին։ Մինչեւ հիմա ոչ ոք չի բողոքում ռուսներից, որ Արցախ են լուծարել, բոլորը մեղադրում են Նիկոլ Փաշինյանին, որը չգիտես ինչպես հայտնվել է իշխանության ղեկին։

Որպեսզի համոզվենք, որ հատկապես ռուսներն են լուծարել Արցախը, պիտի հիշենք ռուս քաղաքական գործիչների հայտարարությունները։ Օրինակ՝ պատերազմը դեռ նոր վերջացած՝ Պուտինը հայտարարում էր, որ “Ղարաբաղը Ադրբեջան է”։ Պատերազմից հետո Սերգեյ Շոյգուն հայտարարեց՝ “մենք թուրքերի հետ դժվար օպերացիա անցկացրինք Ղարաբաղում”։ Դա զինվորականի տերմինաբանությամբ նշանակում է նախօրոք նստել են, ծրագիր են գծել, այդ ծրագրով առաջնորդվել են։ Սա ռուս-թուրքական համատեղ օպերացիա էր, այսինքն՝ նախօրոք նստել են, շտաբներում ծրագրել են, թե Արցախն ինչպես պետք է լուծարեն։ Այդ օպերացիան չէր կարող իրականանալ, եթե ներսում իրենց սատարող ուժ չունենային։ Ուստի, 2016 թվականի քառօրյա պատերազմից հետո հասկանալով, որ Ադրբեջանի ձեռքով հնարավոր չէ որեւէ հարց լուծել Անդրկովկասում, նրանք հասկացան, որ պետք է նաեւ քաղաքական օպերացիա իրականացնեն Հայաստանում։ Եվ  2018 թվականին կազմակերպեցին քաղաքական օպերացիան՝ Նիկոլ Փաշինյանին բերեցին իշխանության, որպեսզի պատերազմի ժամանակ որեւէ հայ հանկարծ չփորձի դիմադրել։ Այսինքն՝ եթե ներսում իրենք այդ քաղաքական օպերացիան չանեին, ռազմական օպերացիան շատ բարդ կլիներ իրենց համար։ Այդ օպերացիայի բարդությունը կայանում էր նաև նրանում, որ հայերին ջարդուփշուր անելով՝ թույլ չտալ հայերի կողմնորոշումը դեպի Եվրոպա, ինչն էլ քպ խմբակը փայլուն իրականացրեց: Նիկոլ Փաշինյանը չի ձախողվել, նրան ռուսներն ու թուրքերը բերել են իշխանության՝ հատուկ Արցախը լուծարելու համար, հետագայում էլ Հայաստանի սուվերենիտետը վերացնելու համար։ Եվ նրանց ծրագիրը փայլուն իրականացնում են։ Այդ պատճառով է ճղճղանը այսօր լոզունգ սարքել՝ որտեղ հաց, այնտեղ կաց, այսինքն՝ մեզ պետություն պետք չէ, փորի համար պետք է ապրենք: Ի դեպ այս կարգախոսը նա օգտագործելու քսանվեց թվի ընտրություններին:

–Արցախ վերադարձի ի՞նչ հնարավորություն եք տեսնում։

-Վերադարձի թեման այսօր շատ է շոշափվում։ Բայց Հայաստանի էլիտան խոսում է վերադարձի մասին՝ առանց քաղաքական պահանջներ դնելու։ Չեն ասում՝ ո՞ր Արցախ պետք է վերադառնանք, այն, որ Ադրբեջա՞ն է, թե՞ անկախ պետություն կամ Հայաստանի մաս պետք է լինի։ Վերադարձի համար Արցախի 220 կազմակերպություններ ստորագրել են հայտարարություն։ Այդ հայտարարության մեջ 5 պայմաններ կան, եթե դրանցից գոնե մեկը խաթարվի, Արցախ վերադառնալը բացառվում է։ Պետք է անպայման այնտեղ լինի սուվերենիտետ, որպեսզի արցախցին վերադառնա։ Արցախի ու Հայաստանի հայերին որ թողնես, նորից ռուս խաղաղապահներին կբերեն Արցախ եւ նրանց հավատալով՝ կվերադառնան այնտեղ։ Սա մեզ համար մահ է, խայտառակություն է։

Այսինքն՝ այսօր Հայաստանի իշխանությունները հետեւյալ քաղաքականությունն են վարում՝ Հայաստանի ներսում արցախցիներին ճնշում են, հայտարարում են Արցախ չկա, Արցախից մի խոսեք։ Դրան զուգահեռ, իրենք Արցախի անունից հայտարարություններ են անում դրսում, ընդ որում՝ ոչ հայանպաստ: Նիկոլը նոյեմբերի 9-ի թուղթ ստորագրեց, Պրահայում հայտարարեց՝ Արցախ չկա։ Սա է նրանց քաղաքականությունը, նրանց որոշումները 100 տոկոսով ոչ հայանպաստ են։

Բայց քանի որ այս երկիրն ստեղծվել է 1988 թվականի արցախյան շարժման հիմքի վրա, երկրի առաջին ղեկավարները եղել են հենց Ղարաբաղ կոմիտեի անդամները, այս պետության հիմքում դրված է հենց Ղարաբաղը։ Եթե նրանք ուզում են Ղարաբաղը հանել մեջտեղից, ուզում են հայկական պետությունը վերացնել։ Արցախի հարցը ոչ թե սպառնալիք է Հայաստանի պետականության համար, ինչպես ՔՊ-ական դատարկագլուխներն են հայտարարում, այլ Արցախի հարցը Հայաստանի պետականության գոյության միակ պայմանն է, ինչպես նաեւ ցեղասպանության հարցը։ Պատահական չէ, որ ռուս-թուրքական տանդեմի հրամանով ՀՀ իշխանությունները հարվածում են հենց Արցախին ու ցեղասպանության հարցին։

Առիթից օգտվելով՝ հայտարարենք, որ Արցախի և ընդհանրապես Հայաստանի ճակատագրով մտահոգ մի խումբ ՀԿ-ներ հոկտեմբերի 21-ին ժամը 11-ին բողոքի ակցիա կանցկացնեն ՀՀ ԱԳՆ-ն մոտ:  Կոչ ենք անում ակտիվորեն մասնակցել ակցիային:

Ռոզա Հովհաննիսյան

Աշխատասեր, քարից հաց քամող և ոչ մի աշխատանքից չվախեցող արցախցի ընտանիքն այսօր կանգնած է բազում խնդիրների առջև

Արցախի տեղահանումից ավելի քան մեկ տարի հետո Ստելլա Գաբրիելյանը առանց հուզվելու չի կարողանում հիշել 2023-ի սեպտեմբերի 19-ը և դրան հաջորդող ողբերգական օրերը։ Պատերազմից 20 օր առաջ էր ծննդաբերել և երկար սպասված երեխան գրկին չգիտեր՝ կփրկվե՞ն արդյոք․․․

Աննան արդեն մեկ տարեկան է, Ստելլան կրտսեր եղբոր ընտանիքի ու մոր հետ ապրում է Արարատի մարզի Արտաշատ համայնքի Բյուրավան գյուղում։

Դողացող ձայնով է պատմում․

-Սեպտեմբերի 19-ի առավոտը սովորական առավոտ էր շրջափակված Արցախի համար, ու հանկարծ կեսօրին մոտ սկսվեց․․․ Հրետակոծությունները քանի գնում ուժգնանում էին՝ ոչ մի րոպե չդադարելով։ Եղբայրներս՝ Նորայրն ու Հրայրը, դիրքերում էին։ Նրանց կանայք, երեխաները, մայրս ու ես հավաքվել էինք՝ չիմանալով մեր հետագա քայլերը։ Արցախյան առաջին պատերազմում զոհվածի այրի մայրս, ինչքան ուժ ուներ, փորձում էր հավաքել․ 9 թոռնիկների պատասխանատուն էր։ Տարիներ շարունակ մեր ընտանիքը դժվարությունների միջով էր անցնում, և մորս շնորհիվ կարողանում էինք հաղթահարել դրանք։ Այս անգամ ևս մեր հույսը նրա վրա էինք դրել, մինչև կգային տղաները։

Արդեն հասկացել էինք, որ այս պատերազմը նախորդների նման չէ, և սպասվում է անկանխատեսելին։ Ասկերանցիներն արդեն տարհանվում էին Ստեփանակերտի օդանավակայան։ Երեկոյան կողմ մենք նույնպես տեղափոխվեցինք այնտեղ։ Աննկարագրելի տեսարան էր՝ մարդկանց հոծ բազմությամբ, աղմուկ-աղաղակով, անօգնական իրավիճակով։ Մի քանի օր մնացինք այդտեղ։ Եղբայրներս դիրքերից իջել էին ու միացել մեզ։ Հետո ես որոշեցի վերադառնալ տուն, որովհետև հնարավոր չէր նորածին երեխայիս պահել այդտեղ։ Փոքրիկին լողացնել, շորերը լվանալ էր պետք, և մայրիկիս հետ ոտքով գնացինք տուն։

Մեկ օր տևած պատերազմն իր աղետալի հետևանքներն էր թողել․ ամենուր ողբ էր, սուգ։ Արդեն խոսակցություններ էին գնում Արցախը լքելու մասին։ Ամեն ինչ որոշված էր՝ առանց ժողովրդի կարծիքն իմանալու։ Լսել էինք, որ բացվել է Արցախը Հայաստանի հետ կապող ճանապարհը, և մարդիկ արդեն դուրս էին գալիս երկրից։ Սեպտեմբերի 24-ին փոքր եղբորս ընտանիքը նույնպես բռնեց գաղթի ճանապարհը, իսկ հաջորդ օրը՝ մեծ եղբորս կինը երեխաների հետ։ Տանը մնացել էինք ես մայրս, Նորայրը և փոքրիկս։ Հոկտեմբերի 28-ին ոտքով ճանապարհվեցինք դեպի օդանավակայան։ Ասկերանը գրեթե դատարկվել էր։ Հաջորդ օրը Հայաստան մեկնող ավտուբուսներից մեկով Արցախից հեռացանք նաև մենք․․․

Ստելլան անասելի ցավ է ապրում, որ հոր գերեզմանը գերության մեջ է մնացել, ոչ ոք այլևս ծաղիկ չի խոնարհի նրա հիշատակին։ Արցախում են մնացել բոլոր թանկ հիշողությունները, երազանքները։ Նա իր փոքրիկի համար խաղաղ ու երջանիկ կյանք էր երազում հայրենի բնօրրանում։ Ավա՜ղ, բոլորովին այլ ընթացք ունեցավ արցախահայության ճակատագիրը: Սփոփվում է՝ վերջին երկու օրը հայրական տանն է քնել․․․

Գաբրիելյանների ընտանիքը, որ Ասկերանում հայտնի էր որպես աշխատասեր, քարից հաց քամող և ոչ մի աշխատանքից չվախեցող ընտանիք, այսօր կանգնած է բազում խնդիրների առջև։

Ստելլան մտահոգվում է․

-Չենք կարողանում հիմնական աշխատանք գտնել։ Այդ խնդիրը համատարած է և ամենուր տարիքային սահմանափակումներ են։ Մայրս, որ ամբողջ կյանքում աշխատել է, այժմ դժվարությամբ է հարմարվում, որ անգործ է մնացել։ Մի կերպ ապրում ենք պետության կողմից տրվող 40+10 աջակցության հաշվին։ Երեխայիս նպաստը չի հերքիում անգամ նրա սննդի ու հիգիենայի պարագաների համար։ Եթե ճիշտ լինեն աջակցության մասնակի դադարեցման մասին խոսակցությունները, ապա մեր ընտանիքը ծանր կացության մեջ կհայտնվի։ Ձմեռվա նախաշեմին դրամական օգնության դադարեցումը շատ բացասական կանդրադառնա ինչպես մեր, այնպես էլ գրեթե բոլոր արցախցի ընտանիքների համար։

Հիշում է․

-Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մորս հետ մեկ օր անգամ չենք լքել հարազատ Ասկերանը։ Եղբայրներս դիրքերում էին։ Միշտ ասում էի, մինչև Նորայրն անձամբ չասի, մենք դուրս չենք գալու Ասկերանից։ Հրետանավոր էր, 44 օր շարունակ իրեն վերապահված դիրքում։ Դաժան պատերազմ էր, սակայն հույս ու հավատ կար։ Պատերազմից հետո թվում էր՝ կրկին կվերածնվենք, ոտքի կկանգնենք:

Չի դադարում հուսալ ու հավատալ․

-Վաղուց եմ դուրս եկել երեխայի տարիքից, բայց ուզում եմ հավատալ հրաշքի կատարմանը։ Ապրում եմ վերադարձի հույսով։ Կարոտում եմ մեր տունը, իմ Ղլիժբաղը, բոլոր հարևաններիս և ընկերներիս։ Արցախում մենք կկարողանայինք հաղթահարել բոլոր դժվարությունները, կդիմանայինք փորձություններին․․․

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ