Արցախի հեղափոխական կուսակցության նախագահ Արթուր Օսիպյանը իր ֆեյսբուքյան լայվով կոչ է արել արցախցիների չփոխել անձնագրերը, եթե հնարավոր է, եւ ներքաղաքական, ներկուսակցական խաղերի զոհ չդառնալ:

“ՀՀ Ազգային ժողովում ներկայացված ընդդիմություն կոչվածը հավաքում է արցախցիներին եւ հորդորում, որ փոխեն անձնագրերը (ՀՀ քաղաքացիություն ընդունեն), որպեսզի կարողանան մասնակցել ընտրություններին: Այդպիսով նրանք պայքարում են Նիկոլ Փաշինյանի դեմ: Ինչո՞ւմ է սրա վտանգը եւ ինչպե՞ս վարվել:

Միանշանակ ասում եմ. ովքեր հնարավորություն ունեն անձնագիր չփոխել, ավելի լավ է չփոխեն: Ես հասկանում եմ, որ այնպիսի պայմաններ է ստեղծում Փաշինյանի կառավարությունը, որ արցախցիները ստիպված են լինում հրաժարվել իրենց անձնագրից եւ նորը վերցնել (իբր մենք նոր-նոր ենք ՀՀ քաղաքացի  դառնում):

Ինչո՞ւմն է խնդիրը: Մենք տեսնում ենք, որ ընդդիմությունն արդեն լծվել է այդ գործին, որպեսզի արցախցիները փոխեն իրենց անձնագրերը: Իբր արցախցիները համախմբվելու են ընդդիմության շուրջ եւ Նիկոլ Փաշինյանը ճնշելու է այդ փորձերը: Բայց մեկ բան մենք պետք է հաշվի առնենք. 2021թ. փորձը, երբ արցախցիների մի մասն աջակցեց  ՀՀ ընդդիմությանը, սակայն արդյունքում ՔՊ-ն ունեցավ բացարձակ մեծամասնություն ԱԺ-ում:

Նույն սխալը չկրկնենք: Այդպես անհնար է Փաշինյանին հեռացնել, հակառակը` նրա դիրքերն ավելի է ամրապնդվելու:

Չոր հաշվարկ. Արցախում ընտրության ձայնի իրավունք ունեցող 100-103 հազար էր, ըստ պաշտոնական տվյալների: Արցախում չի եղել դեպք, որ այս թվաքանակով մարդ մասնակցի ընտրությունների: Ենթադրենք  բոլորը մեկ մարդու պես գնում եւ փոխում են անձնագրերը եւ մեկ մարդու պես ձայն ենք տալիս ընդդիմությանը: Անցած անգամ “Հայաստան” դաշինքը հավաքել է 240 հազար ձայն: Իրենց ունեցած ձայներին եթե 100 հազար գումարվենք` կստացվի 340 հազար, որը Փաշինյանի հավաքած ձայների ուղիղ կեսն է:

Սակայն իշխանությունների համար կարեւորն այն է, որ հայտարարեն, իբր տասնյակ հազարավոր արցախցիներ գնացել եւ ՀՀ քաղաքացիություն են ընդունել, որպեսզի հարմար պահի ամբողջ մեղքը բարդեն հասարակ արցախցիների վրա: Ասելու են, դուք եք գնացել քաղաքացիություն ընդունել եւ ընտրել այդ հանցագործներին: Սա է իրենք քաղաքականությունը:

Իմ հորդորն է բոլորիդ, եթե հնարավոր է անձնագիր չփոխել, ապա մի փոխեք: Սա ուղղակի մեզ մոլորեցնելու խաղ է:

Թե ընդդիմությունը, թե իշխանությունը նույնն բանն են անում: Նրանք թքած ունեն Արցախի վրա: Իշխանությունը բացեիբաց է դա անում, ընդդիմությունն էլ իբր թե Արցախի մասին է մտածում, բայց երբ բանը հասնում է Արցախին ու իրենց իշխանությանը, նրանք երկրորդն են ընտրում: Սա է ընդդիմության գործելաոճը:

Մենք անգամ սոցիալական աջակցություն չենք տեսնում նրանցից: Ընդամենը հերթական անգամ ուզում են արցախցիներին օգտագործել իրենց նեղ անձնական, քաղաքան շահերի համար եւ անում են իշխանությունների հետ ձեռք ձեռքի տված: Եւ իշխանությունը, եւ ընդիմությունը կոչ է անում հրաժարվել Արցախի քաղաքացիությունից:

Մեր ներկյացուչություն կոչվածն ինչո՞ւ չի կարողանում բարձրացնել նման սոցիալական հարցել, ենթադրենք բնակարանային խնդրի մասին: Անմիջապես ՀՀ իշխանությունները իրենց դեմ են դնում նախկինների փաստաթղթերը. ահա, այսքան գումար են թալանել ձերոնք, այդպիսով փակում նրանց բերանները:

Սակայն ինչ կապ ունի ‘ձերոնքը’ հասարկ արցախցիների հետ: Եթե նախկիններն են թալանել, ապա դրա մասին ամբողջ ազգն է խոսում, գնացեք եւ հետ բերեք, չէ որ ՔՊ խոստումներից էր թալանածը հետ բերել: Հիմա ընդդիմությունն ու իշխանությունը գնացել են համագործակցության եւ մեղքը ուզում են բարդել հասարակ քաղաքացիների, հասարակ արցախցիների վրա:

Իմ կոչն արցախցիներին, որպեսզի ինքնակազմակերպվենք եւ ինքներս բարձրացնենք մեզ հուզող խնդիրները: Չդառնանք նեքաղաքական, ներկուսակցական խաղերի զոհ”, ասում է Օսիպյանը:

Եթե Ադրբեջանն էլ Հայաստանի վրա հարձակվելու մտադրություն չունի, ուրեմն տարածաշրջանում էսկալացիայի հավանականությունը զրո է, հայտարարել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում:

Փաշինյանը մանրամասնել է. – «Մենք առաջարկում ենք, որ երրորդ երկրների ուժերի չտեղակայման դրույթը տարածվի Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի սահմանազատված հատվածների վրա, և սա տրամաբանական է, որովհետև այդ հատվածներում հենց սահմանազատման բերումով էսկալացիայի ռիսկն էականորեն նվազեցվում է, եթե չասենք նվազագույնի է հասնում: Ամբողջական սահմանազատումից հետո, հետևաբար, Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի որևէ հատվածում երրորդ ուժի ներկայության կարիք չի լինի, և Հայաստանի Հանրապետությունն առաջարկում է այս տրամաբանությունը»:

Հիշեցնենք, որ Ալիեւը պահանջում է Հայաստանից հետ կանչել ԵՄ դիտորդներին, չզինվել, չեղարկել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը, Սահմանադրությամբ հրաժարվել Արցաից, հետ կանչել դատական հայցերը։ Փաշինյանն այսօրվա հարցազրույցում փաստորեն չհերքեց պահանջները, ասելով, որ ամեն ինչ կանի, եթե կնքվի “խաղաղության պայմանագիրը”։

“Պայամանագրի” իմաստը՝ Հայաստանի կառավարության կողմից Արցախից հրաժարումն է, եւ Փաշինյանը դա եւս մեկ անգամ հաստատեց։  

Որպես հաստատում, որ Հայաստանի Սահմանադրությունը չի պարունակում տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ Լեռնային Ղարաբաղի մի մասի վերաբերյալ, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը անդրադարձել է ղարաբաղցիների կարգավիճակին։

«Եթե Հայաստանի Սահմանադրությունը տարածքային պահանջներ պարունակեր Ադրբեջանին, ապա ղարաբաղցիները փախստականի կարգավիճակ չէին ստանա»,- ասել է նա։

Նա կրկնեց, որ Սահմանադրության նախաբանում ընդհանուր անդրադարձ կա Անկախության հռչակագրին, որտեղ կրկին նշվում է Լեռնային Ղարաբաղը, սակայն հիմնական օրենքի ոչ մի հոդվածում Լեռնային Ղարաբաղի ուղղակի կամ անուղղակի հիշատակում չկա։ Վարչապետը կրկին հիշեցրել է Սահմանադրական դատարանի 2024 թվականի սեպտեմբերի 26-ի որոշումը, որը, սակայն, Բաքուն չի բավարարում։

Փաշինյանը շարունակեց. Եթե ընդունենք Ադրբեջանի մեկնաբանությունը, հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ Ղարաբաղը չմասնակցեց 1995 թվականի սահմանադրական հանրաքվեին։ Նույնը կարելի է ասել սրանից հետո Հայաստանում տեղի ունեցած նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների մասին»,- ասաց Փաշինյանը։

Ինչ վերաբերում է միմյանց դեմ ներկայացված հայցերի ետքաշմանը, Փաշինյանը ընդգծել է. «Երբ խաղաղության պայմանագիր է ստորագրվում, դա տրամաբանական է, հետևաբար՝ գաղափարն ընդունելի է մեզ համար: Այստեղ կա երկու նրբություն. դրանցից մեկն այն է, որ միջազգային ատյաններում քննարկվող անհատական հումանիտար խնդիրները երկկողմ ձևաչափով լուծելու հասկանալի հեռանկար պետք է լինի և երկրորդը, պետք է հստակ լինի, որ մյուս հարցերով միջազգային հարթակներից վեճերը ետ քաշելուց հետո կողմերը նույն հարցերը այլևս չպետք է դնեն և սրեն երկկողմ հարաբերությունների օրակարգում՝ դրանք էսկալացիաների հարատև աղբյուր դարձնելով»:

Փաշինյանն ասել է՝ «ոչ միայն միջազգային դատական ատյաններում վեճերը լուծելուց պետք է հրաժարվել, այլև բուն վեճերից«:

Հարցին, թե ինչպիսի՞ն է Հայաստանի դիրքորոշումը ԵԱՀԿ ՄԽ-ն լուծարելու գաղափարի վերաբերյալ, վարչապետը պատասխանել է. Կառուցողական: Մենք հասկանում ենք այն դիրքորոշումը, որ եթե չկա կոնֆլիկտ, ինչ իմաստ ունի կոնֆլիկտի կարգավորմամբ զբաղվող ձևաչափի գոյությունը: Բայց մենք նաև ուզում ենք համոզվել, որ հենց այս նույն տրամաբանությամբ է հարցին մոտենում Ադրբեջանը, և նրա մղումը, ասենք, օրինակ այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի» խոսույթի զարգացմամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածքի նկատմամբ ագրեսիվ քաղաքականություն իրագործելը չէ»:

Անդրադառնալով սպառազինության վերաբերյալ Իլհամ Ալիևի պնդումներին, Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է. – «Հայաստանը որևէ երկրի հետ սպառազինությունների մրցավազքի մեջ չէ: Մենք սպառազինությունները ձեռք ենք բերում բացառապես Հայաստանի սահմանները և տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու համար»:

«Ադրբեջանն էլ է ոչ պաշտպանական սպառազինություն ձեռքբերում, նշանակում է ռևանշիստական քաղաքականությո՞ւն է վարում», – հավելել է նա:

Step1.am-ի հարցերին պատասխանել է Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի պատգամավոր Վահրամ Բալայանը։

-Պարոն Բալայան, Շվեյցարիայի Դաշնային խորհուրդն ընդունեց բանաձեւ, որով երկրի կառավարությանը կոչ է արվում հրավիրել միջազգային խաղաղության ֆորում՝ նպաստելու Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի միջեւ բաց երկխոսությանը միջազգային հսկողության ներքո՝ նրանց անվտանգության եւ հավաքական վերադարձի իրավունքի հարցերը քննարկելու համար: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս կարեւոր որոշումը եւ հետագայում ի՞նչ աշխատանք պետք է տարվի միջազգային հանրության հետ, որպեսզի արդյունք գրանցվի։

–Բնականաբար, միջազգային հանրությանը պետք է ներկայացնել այն ամենը, ինչ կատարվեց Արցախում 2023 թվականին, այդ ցեղասպանական գործողությունները, որոնք իրականացվել են Ադրբեջանի կողմից։ Պետք է հասնել նրան, որպեսզի միջազգային հանրության կողմից համապատասխան գնահատականներ տրվեն, միաժամանակ պետք է համապատասխան քայլեր իրականացվեն՝ արցախցիների ընդհանրական վերադարձի հետ կապված։ Արցախի Ազգային ժողովն արդեն արձագանքել է Շվեյցարիայի Դաշնային խորհրդի այդ որոշմանը, մենք շնորհակալ ենք, եւ կարծում եմ, որ պետք է շարունակել աշխատել մյուս երկրների ու միջազգային կառույցների հետ։

-Քանի որ Հայաստանի իշխանությունը փակել է Արցախի հարցը, Արցախի խորհրդարանը կակտիվացնի՞ աշխատանքները միջազգային հարթակներում, որպեսզի ձեր նշած խնդիրների լուծման ուղղությամբ գործնական քայլեր լինեն։

-Համենայնդեպս մենք փորձում ենք, վերջերս էլ որոշում կայացրեցինք՝ դիմելու աշխարհին, որ հանուն արցախահայության փրկության միջազգային հանրության կողմից ճանաչվի այդ հանրապետությունը, որովհետեւ թե իրավական, թե պատմական տեսանկյունից իրավունքը մեր օգտին է խոսում։ Համենայնդեպս, մենք ձգտելու ենք մեր ժողովրդի իրավունքները մեր հնարավորությունների սահմաններում պաշտպանել։

-Արդոք այն, որ Շվեյցարիայի Դաշնային խորհուրդը, Եվրոպական խորհրդարանը եւ տարբեր երկրներ բարձրաձայնում են Արցախի հարցը, դա փաստո՞ւմ է, որ Արցախի հարցը փակ չէ միջազգային հանրության համար։

-Այո, իհարկե, դա այդպես է։ Եթե նկատել եք, տարբեր երկրներից, միջազգային կառույցներից ամենաբարձր մակարդակներով հնչող հայտարարություններն այդ մասին են վկայում։ Վերջիվերջո, իրադարձություններն այնքան արագ են փոխվում, որ աշխարհն էլ փաստի առաջ կանգնեց։ Տարածաշրջանմում իրավիճակ փոխվեց, ուժերի բալանս, որն ամեն օր ծնում է ավելի վատթար իրավիճակ։ Ես նկատի ունեմ պատերազմի սպառնալիքը, տարածաշրջանային անվտանգության հարցրերը, մյուս կողմից էլ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի ձեռքերը արձակվել են, մենք տեսանք, թե Թուրքիան ինչ դեր ունեցավ Սիրիայում։ Միաժամանակ, Ադրբեջանի ղեկավարությունն անընդհատ սպառնալիքներ է հնչեցնում հայ ժողովրդի ու Հայաստանի հասցեին։ Այս ամենը խոսում է այն մասին, որ աշխարհը պետք է գործնական քայլեր անի՝ հետագա արհավիրքները կանխելու համար։
Ռոզա Հովհաննիսյան

«Ի՞նչն է խանգարում վատ պարուհուն» տարածված արտահայտությունը լիովին վերաբերում է արցախյան հակամարտությունում Ալիևի դիրքորոշմանը։ Անգամ Արցախի ամբողջական օկուպացումից, բնիկ բնակչության տեղահանությունից, ունեցվածքի ու հազարամյա հայկական ժառանգության յուրացումից հետո Ալիևը խոսում է խոչընդոտների մասին։ Բայց Ալիեւը չի խոսում իր ամենակարեւոր վախի մասին։

Ալիևը, ինչպես Հորդայի իր բոլոր համահանցակիցները, հասկանում է, որ իրավունք չունի Արցախի և հայկական հողերի նկատմամբ, և չի կարող «իրավունքով», թեկուզ բռնի ուժով տիրանալու Արցախին։ Ո՛չ միջազգային իրավունքը, ո՛չ Հայաստանի Սահմանադրությունը, ո՛չ էլ համաշխարհային դերակատարները չեն կարող նրան «հայրության իրավունք» տալ։

Ալիևը խոսում է «խոչընդոտների» մասին, որոնք ըստ սահմանման անհաղթահարելի են։ Նա հայտարարել է, որ մնում է, որ Երևանն ու Բաքուն պայմանավորվեն միջազգային ատյաններում փոխադարձ պահանջներից հրաժարվելու և համատեղ սահմանին օտար ուժերի տեղակայման շուրջ։

Ալիևը կարծում է, որ «Հայաստանին սպառազինելու գործընթացն առաջ է ընթանում սրնփթաց», իսկ Ֆրանսիայից զենքի մատակարարումները «իրական վտանգ են ներկայացնում Ադրբեջանի համար»։

Նա նաև կրկին ընդունել է, որ Արցախը Հայաստանի մաս է։ Ալիևը պնդում է, որ հայկական կողմը փոխի իր Սահմանադրությունը, «քանի որ այնտեղ հղում կա Անկախության հռչակագրին, և, իր հերթին, պահանջներ Ադրբեջանի տարածքի նկատմամբ»։

Բաքուն պահանջում է նաեւ Հայաստանի համաձայնությունը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման հարցում։

Պատահական չէ, որ այս պնդումները հնչում են Ալիևի՝ ռուսական պետական ​​հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում։ Ռուսաստանը համաձայն է Ալիևի բոլոր պնդումների հետ, քանի որ Արցախի և ողջ Հայաստանի նկատմամբ ունի նույն իրավունքը, ինչ Ալիևը, այսինքն՝ ոչ մի իրավունք։ Ռուս պաշտոնյաներն արդեն հիշում են Գյուլիստանի պայմանագիրը, ՌԴ Գլխավոր շտաբի քարտեզները և գեներալ Պասկևիչին, բայց համառորեն լռում են Կարսի պայմանագրի մասին, ըստ որի նրանք ապօրինի կերպով հայկական հողերը փոխանցել են Թուրքիային և Ադրբեջանին։

Ալիևը նույնպես չի հիշում Կարսի պայմանագիրը, թեև նրա ամենամեծ մտավախությունները կապված են այս պայմանագրի հետ, և դա առաջին հերթին Նախիջևանի հարցն է։ Եթե ​​Կարսի պայմանագիրն ուժի մեջ է, ապա ի՞նչ են անում թուրքական զորքերը Նախիջեւանում։ Իսկ եթե ուժի մեջ չէ, ապա ինչո՞ւ Նախիջեւանը, Կարսն ու Արդահանը դեռ չեն վերադարձվել Հայաստանին։ Եւ ի՞նչ կլինի, եթե սկսվի Առաջին համաշխարհային պատերազմի արդյունքների վերանայման գործընթացը, ինչպես խոսում է Էրդողանը։

«ՌԻԱ Նովոստի»-ին Ալիևի հարցազրույցը փորձ է թաքցնել Բաքվի և Մոսկվայի իրավունքների իսպառ բացակայությունը հայկական հողերի նկատմամբ։ Եթե տիրում ես հողին առանց իրավունքների, ապա դա կոչվում է օկուպացիա և ենթակա է Միջազգային տրիբունալի իրավասությանը։ Ահա թե ինչու Մոսկվան և Բաքուն դժգոհ են Հայաստանի՝ Հռոմի ստատուտին միանալուց։