Երկու ամիս է անցել Վաշինգտոնում Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ Երևանի և Բաքվի փաստաթղթերի կնքումից։ Բաքուն անմիջապես պայմանավորեց Վաշինգտոնում նախաստորագրված «խաղաղության պայմանագրի» վերջնական ստորագրումը Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխություններով, ինչին Փաշինյանը պատասխանեց, որ պատրաստ է ընդունել նոր Սահմանադրություն, բայց միայն 2026 թվականի ընտրություններից հետո։ Սա նշանակում է, որ «խաղաղության պայմանագիրը» չի կարող ստորագրվել առնվազն մեկ տարի։ «Մի խանգարեք ինձ վերընտրվել, հակառակ դեպքում պայմանագիր չի լինի», – ասում է Փաշինյանը։
Ինչ վերաբերում է «Թրամփի ճանապարհին», ապա երկու ամիս անց պարզ է դառնում, որ նույնիսկ տարրական պատկերացում չկա, թե որտեղ է անցնելու այս ճանապարհը։ Սա անուղղակիորեն հաստատեց Նիկոլ Փաշինյանը, ով «խնդրեց» Ալիևին ցույց տալ «Զանգեզուրի միջանցքի քարտեզը»։ Այլ կերպ ասած՝ դեռ ոչինչ չկա, միայն բառեր։
Ահա թե ինչու է հիմնական «խաղը» կենտրոնացած «Զանգեզուրի միջանցք» բառերի շուրջ։
Բաքվի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովն այսօր հայտարարել է. «Վաշինգտոնի գագաթնաժողովում TRIPP երթուղու մասին հայտարարությունը, որը կապահովի Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի միջև անխոչընդոտ կապը Զանգեզուրի միջանցքով, կարևոր քայլ է մեր տարածաշրջանում կապերի դիվերսիֆիկացման առումով»։
«Վաշինգտոնի գագաթնաժողովի հիմնական արդյունքներից մեկը Զանգեզուրի միջանցքի բացումն էր», – հայտարարել է Իլհամ Ալիևը Թյուրքական պետությունների կազմակերպության պետությունների ղեկավարների խորհրդի 12-րդ գագաթնաժողովում իր ելույթի ժամանակ։ «Զանգեզուրի միջանցքը կարևոր է որպես նոր տրանսպորտային զարկերակ և ծառայում է որպես երկրորդ երթուղի ինչպես Միջին միջանցքի, այնպես էլ Հյուսիս-Հարավ միջանցքի շրջանակներում», – հավելել է Ալիևը։
Հոկտեմբերի 2-ին Նիկոլ Փաշինյանի և Իլհամ Ալիևի միջև Կոպենհագենում կայացած հանդիպման ժամանակ քննարկվել է «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինի օգտագործումը։ Հայաստանը հաստատում է, որ Ադրբեջանի նախագահի հայտարարությունը ոչ մի կերպ չի վերաբերում Հայաստանի Հանրապետության տարածքին։ Այս մասին այսօր հայտարարել է ՀՀ վարչապետի մամուլի քարտուղար Նազելի Բաղդասարյանը՝ ի պատասխան «Արմենպրես» գործակալության գրավոր հարցման։
Բաղդասարյանն ասել է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացվում են միայն TRIPP և «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծերը, որոնք հստակորեն ամրագրված են մի շարք միջազգային փաստաթղթերում։
Նիկոլ Փաշինյանը նախկինում հայտարարել էր, որ Ալիևի կողմից «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինի օգտագործումը կարող է «խաղաղության օրակարգի» «սխալ ընկալում» առաջացնել Հայաստանում՝ ակնարկելով, որ հայ հասարակությունը կարող է հիասթափվել և չընտրել Փաշինյանի կուսակցությանը։ Սակայն Անկարայի և Բաքվի կողմից այս տերմինի համառ օգտագործումը ենթադրում է, որ Փաշինյանին վերընտրելու նպատակ այլևս չի հետապնդվում։ Բաքուն և Անկարան հասել են իրենց նպատակներին, և հիմա ժամանակն է ազատվել Փաշինյանից։
Հայկական ընդդիմությունը շարունակում է պնդել, որ Վաշինգտոնում ստորագրված փաստաթղթերը նախատեսված են Նիկոլ Փաշինյանին հաջորդ ընտրություններում աջակցելու համար, բայց փորձում է նախաձեռնությունը զավթել։
Այսօրվա մամուլի ասուլիսի ժամանակ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, հայտարարելով ընտրարշավին իր թիմի մասնակցելու մասին, նշել է, որ «առաջարկվող միջանցքը էական նշանակություն ունի միայն ադրբեջանա-թուրքական հարաբերություններում»։ Նա քարտեզի վրա ցույց տվեց, որ միջանցքը որևէ գլոբալ տնտեսական կամ լոգիստիկ նշանակություն չունի, և որ այն զուտ թուրքամետ նախագիծ է։ Ինչպես Ալիևն է ասում՝ “երկրորդ երթուղի”։
TRIPP-ից Հայաստանի ակնկալիքների մասին հարցին ի պատասխան՝ Քոչարյանն ասաց, որ դրանք կարող են լինել, «եթե Երասխ-Ջուլֆա-Իրան երկաթուղին գործարկվի, և մենք երկաթուղային կապեր հաստատենք Իրանի հետ, և եթե մենք երկաթուղային կապ ստանանք Ադրբեջանի միջով»։
Այլ կերպ ասած՝ Քոչարյանը չի մերժում «Թրամփի ճանապարհը», այլ ցանկանում է այն «ընդլայնել»։ Նա նշեց, որ «ճանապարհը հետաքրքրություն է ներկայացնում Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական նախագծի համար, որը նրան կկապի Ադրբեջանի և Կենտրոնական Ասիայի հետ։ Ադրբեջանի համար այն հետաքրքրություն է ներկայացնում Նախիջևանի և Թուրքիայի հետ կապվելու առումով։ Իսկ ԱՄՆ-ի կողմից վերահսկվող միջանցքը մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում Իսրայելի համար՝ Իրանի դեմ իր վաղեմի ծրագրերի համար»։
Քոչարյանը առաջարկեց, որ Հայաստանն ինքը կառուցի ճանապարհը և ներգրավի Իրանին դրանում։
Միջանցքին «երկրորդ հայացքը» կարող է զրկել Նիկոլ Փաշինյանին խաղաղության և հաղորդակցությունների ապաշրջափակման խոսույթների մենաշնորհից։ Իսկ ընդդիմության կողմից «ռևանշիստական» հայտարարությունների բացակայությունը կարող է ամբողջությամբ վերացնել Փաշինյանին «այլընտրանքի բացակայությունը» արտաքին հովանավորների համար։
Ալիևի կողմից «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինի օգտագործումը, «Կոպենհագենի պայմանավորվածությանը» հակառակ, ենթադրում է, որ Փաշինյանն այլևս «միակ և անկրկնելի» չէ։ Հատկապես, որ այսօր Ալիևը զանգահարել է Պուտինն և շնորհավորել նրան ծննդյան օրվա արթիվ
