«Վերադարձ դեպի Քաշաթաղ» ՀԿ-ն հունվարի 25-ին ժամը 12.00-ին կառավարության շենքի մոտ հավաք է հայտարարել՝ քննարկելու շրջանի բնակիչների հրատապ խնդիրները։ Սա կարող է լինել արցախցիների ինքնակազմակերպման նոր գործընթացի սկիզբ, որոնք 2023 թվականի բռնագաղթից հետո հայտնվեցին առանց կենտրոնացված իշխանության։ Արցախցիների շահերը ներկայացնող մարմինների բացակայությունը հանգեցնում է նրան, որ նրանց պահանջներն ու իրավունքները մնում են չբարձրաձայնված եւ չբավարարված։ Իսկ խնդիրների լուծումը թողնված է ՀՀ կառավարության ու համակարգչային ծրագրերի ողորմությանը։

Ոչ ոք հրապարակավ չի հայտարարել, որ Արցախի պետական ​​կառույցներն այլևս չեն գործում, իսկ Երևանում Արցախի ներկայացուցչությունը փակվել է։ Ընդհակառակը, լրատվամիջոցները գրում են Արցախի պետնախարարի փոփոխության մասին՝ Արթուր Հարությունյանի փոխարեն նշանակվել է քաղաքաշինության նախկին նախարար Արամ Սարգսյանը։

Բացի այդ, հայտարարվել է հանձնաժողովի ստեղծման մասին՝ Վարդան Օսկանյանի գլխավորությամբ։ Ինչպես ասում են, հանձնաժողովը ստեղծվել է Արցախի ժողովրդի հավաքական վերադարձը կազմակերպելու և նրա մյուս հիմնարար իրավունքները պաշտպանելու նպատակով։ Նշվում է, որ դրանում ներկայացված են Արցախի խորհրդարանական կուսակցությունները։

Թե ինչ սկզբունքներով է գործելու հանձնաժողովը, դեռ հայտնի չէ։ Բայց դա դժվար թե փոխարինի Արցախի ժողովրդի ինքնակազմակերպչական մարմինը, որը թույլ կտա, ինչպես Դավիթ Կարաբեկյանն է ասում, կա՛մ երկրորդ մանդատ տալ ներկայիս իշխանությանը, կա՛մ ընտրել նոր՝ վստահություն վայելող իշխանություն։

Նման ինքնակազմակերպման լավագույն կարկասը կարող են լինել տեղական ինքնակառավարման մարմինները: Ի վերջո, սա իշխանության առաջնային օղակն է, որն ընտրվում է քաղաքական համակարգից անկախ՝ համայնքների անդամների կողմից։ Համայնքների գրեթե բոլոր ղեկավարները պահպանել են իշխանության ատրիբուտները և կարող են միավորել ուժերը՝ ներկայացնելու Արցախի ժողովրդի շահերն ու պահանջները։

Հենց այս նոր մարմնի հետ է, որ Հայաստանի կառավարությունն ու միջազգային կազմակերպությունները պետք է քննարկեն ամենակարևոր խնդիրները՝ և՛ քաղաքական, և՛ իրավական, և՛ սոցիալական և մարդասիրական։ Այս իշխանությունն է, որ պետք է գնահատի կարիքները, կարմիր գծեր ձևակերպի և պահանջներ առաջադրի։

Օրինակ, հիմա խոսում են բնակարանային խնդիրների լուծման տարբերակների մասին, բայց հայտնի չէ, թե ով է որոշումներ կայացնում, ով ում հետ է խորհրդակցում, ով է միջոցներ հատկացնելու այս հիմնարար հարցը լուծելու համար։ Նման անորոշությունը վերացնում է պատասխանատվությունը նման կարևոր և «թանկ» հարցերի վերաբերյալ՝ “հաշվետու” չկա։

Հայաստանի իշխանությունը Արցախի ժողովրդի կրած վնասի փոխհատուցողը չեն։ Բայց եթե իսկապես ծրագիր է նախապատրաստվում՝ լուծելու արցախցիների բնակարանային խնդիրները ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամի փոխհատուցման տեսքով, ապա դա ճիշտ մոտեցում է։ Այս մասին հայտարարել է Արցախի բնակարանային կոմիտեի նախկին նախագահ Արմեն Մանգասարյանը։ Նա ասաց, որ անշարժ գույքի վերաբերյալ բոլոր տվյալները գտնվում են Արցախի կադաստրում, և դրանք կարող են փոխանցվել ըստ պահանջի։ Այսինքն՝ դեռ պահանջ չի եղել, և հայտնի չէ, թե ընդհանրապես կլինի՞, եթե արցախցիներն իրենք չկազմակերպեն ու չներկայացնեն իրենց պահանջները։

Նաիրա Հայրումյան

Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն մերժել է ՀԱՄԱՍ-ի առաջարկները՝ վերադարձնել պատանդներին՝ ռազմական գործողությունների դադարեցման դիմաց։

Պաղեստինի իշխանությունների տվյալներով՝ Գազայի հատվածում իսրայելական ռազմական գործողության ընթացքում զոհերի թիվը հասել է 25 հազարի։ Նեթանյահուն մերժում է պաղեստինյան պետություն ստեղծելու գաղափարը։ Ի՞նչ է ուզում Իսրայելը:

Միացյալ Նահանգները և Իսրայելի մյուս դաշնակիցները, ինչպես իր հակառակորդներից շատերը, ծուլորեն կոչ են անում վերակենդանացնել «երկու պետություն» հայեցակարգը, որում ապագա պաղեստինյան պետությունը գոյակցում է իսրայելականի հետ: Պաղեստինցիներն ասում են, որ առանց անկախ պաղեստինյան պետության, որի մայրաքաղաքն է Արևելյան Երուսաղեմը 1967 թվականի սահմաններում, տարածաշրջանում անվտանգություն կամ կայունություն չի լինի:

ԱՄՆ Ազգային անվտանգության խորհրդի խոսնակ Ջոն Քիրբին խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն ու Իսրայելը տարբեր տեսակետներ ունեն իրավիճակի վերաբերյալ։ «Մենք հավատում ենք, որ պաղեստինցիներն ունեն բոլոր իրավունքներն ապրելու անկախ պետությունում՝ խաղաղության և անվտանգության պայմաններում», – ասել է Քիրբին։

Ներկայիս աշխարհակարգը, որը կառուցվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, անքակտելիորեն կապված է Իսրայելի հետ. հիմնականում որպես Հոլոքոստի փոխհատուցում, ՄԱԿ-ը 1949 թվականին որոշեց ստեղծել Իսրայել պետությունը պաղեստինյան հողերում: Այս հողերը Առաջին համաշխարհային պատերազմից և Օսմանյան կայսրության փլուզումից հետո գտնվել են արևմտյան պետությունների պրոտեկտորատի տակ, և թուրքական կառավարությունը չի թաքցնում իր հավակնությունները նախկին կայսերական տարածքների նկատմամբ։ Ճիշտ այնպես, ինչպես Թուրքիան չի թաքցնում իր հավակնությունները մնացած Հայաստանի նկատմամբ։ Իսրայելն ակնարկում է, որ Թուրքիան իր ներկայիս տեսքով հիմնականում հրեաների վաստակն է։ Պատմությունը վաղուց հայտնի է, որ հրեաները զգալի դեր են ունեցել երիտթուրքական կուսակցության կայացման գործում։

«Նրանք (Արևմուտքը) լուռ նայում են բարբարոսությանը, որը հավասարազոր է ցեղասպանության պաղեստինցի ժողովրդի դեմ՝ արյունով և չարությամբ տարված ժամանակակից ֆյուրեր Նեթանյահուի և նրա թիմի կողմից », – ասել է Էրդողանը:

Ավելի վաղ Իսրայելի արտգործնախարար Իսրայել Կացն ասել էր. «Թուրքիայի նախագահը, մի երկիր, որը ցեղասպանություն է իրականացրել հայ ժողովրդին և կարծում էր, որ աշխարհը կլռի, այսօր հպարտ է, որ Հաագա է փոխանցել նյութեր, որոնք կարող են օգնել Իսրայելին մեղադրել ցեղասպանության մեջ։ Մենք լսեցինք ձեզ: Մենք չենք մոռացել ո՛չ հայ ժողովրդի ցեղասպանությունը, ո՛չ էլ քրդերի դեմ իրականացված ջարդը։ Մենք պաշտպանվում ենք ձեր բարբարոս ընկերներից»։

Իսրայելը և Թուրքիան, Ռուսաստանի հետ ձեռք ձեռքի տված, ԱՄՆ-ի լուռ համաձայնությամբ հենց նոր փորձարկեցին Արցախում հակամարտությունը «լուծելու»՝ ագրեսիա իրականացնելու և բնիկ բնակչությանը արտաքսելու տարբերակը։ Բնիկ բնակչության վտարում և հողերի զավթում, ըստ երևույթին, սա կլինի նոր աշխարհակարգ կառուցելու սկզբունքը: Գազայից հետո հերթը կհասնի Հայաստանին եւ Բալկաններին։

Բացի ռումինական գանձերից Լենինը վճարել է Քեմալին Կոլչակի էշելոնից Իրկուտսկում իջեցված ցարական պաշարի ձուլածո ոսկով

Ի պատասխան ռուսական ակտիվների հնարավոր բռնագանձման, ՌԴ նախագահ Պուտինն իր վարչակազմին հրահանգել է արտասահմանում փնտրել անշարժ գույք և այլ ակտիվներ, որոնք նախկինում պատկանել են Ռուսական կայսրությանը և ԽՍՀՄ-ին։ Այդ նպատակների համար ՌԴ բյուջեից պետք է գումար հատկացվի, միջոցները պետք է ուղղվեն Ռուսաստանի ակտիվները պաշտպանելուն՝ որոնելու, ձեւակերպելու և իրավական ընթացք տալու համար:

Մեծ Յոթնյակի երկրները ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի նախաձեռնությամբ 2022-ին համաձայնության էին եկել ռուսական ոսկու գնումներն արգելելու հարցում եւ կոչ էին արել այլ երկրների եւս միանալ այդ նախաձեռնությանը։

Ռուսական ոսկին ճակատագրական նշանակություն է ունեցել Հայաստանի համար։ Ռուսաստանում 1919-1923 թվականներին գտնվող ցարական եւ այլ երկրների պահ տրված ոսկին օգտագործվել է երեք իրար կապակցված նպատակներով, ինչպես գրում է Եզերքը:

«Մասնավորապես, առաջինը Մուստաֆա Քեմալին Արեւմտյան Հայաստանի եւ անկախ Հայաստանի Հանրապետության ոչնչացման նպատակով՝ 1919 թվականին համաձայնեցված հատկացումն է, որը իրականում բազմապատիկ գերազանցել է իբր «ցարական չերվոններով վճարված» խղճուկ 10 միլիոն ոսկին: Նույն հակահայ նպատակին էր ծառայում Կովկասում անգլիական եւ ֆրանսիական ներկայության վերացմանը «նպաստող» [Bechhofer Roberts, 2] ոսկու նվիրաբերությունը եվրոպական երկու երկրների բյուրոկրատիաներին եւ ֆինանսական արքաներին: Սակայն ծավալով առավել մեծը երրորդն էր. ծովակալ Ալեքսանդր Կոլչակին դավաճանելուն նպաստող բոլշեւիկյան կաշառքը [Ելենա Ճավճավաձե. 3] արեւմտյան տերություններին: Վերջիններս, Առաջին աշխարհամարտի հաղթական ավարտի պայմաններում, ամենեւին շահագրգռված չէին ուժեղ «սպիտակ» Ռուսաստանով, համենայն դեպս, ոսկու փայլը շատ ավելի գրավիչ էր, քան Անտանտի շրջանակում դաշնակցային հավատարմության շարունակությունը»:

Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունն, իր հերթին, 1923-ին Լոզանի կոնֆերանսում նեղուցների խնդրով բանակցություններում Ռուսաստանի պատվիրակության վրա ճնշում էր գործադրում՝ պահանջելով հրապարակել 1921 թ․ Կարսի ռուս-թուրքական պայմանագրի գաղտնի հավելվածները, ակնարկելով հայերի հետագա ոչնչացմանը եւ ցրմանը վերաբերող դրանց բովանդակությունը:

Գաղտնի հավելվածներում, ընդ որում՝ ռուսների պահանջով, բացառվում էր Կարսում հանրաքվեի եւ հայերի վերադարձը իրենց տները, իսկ որպես երաշխիք՝ 1921-1923 թթ․ թուրքական բանակը Կարմիր բանակի աջակցությամբ արդեն խորհրդայնացված Հայաստանում իրականացրեց թուրքահայերի մնացորդների ջարդը․ սպանվեց մոտ 400 հազար հայ, մյուսները քշվեցին Ռուսաստանի խորքերը։ Նախիջեւանի հայաթափումը եւ Արցախի դեմ 2020-ի համատեղ արշավը նույնպես բխում է այդ պայմանագրից։

Սովի, պատերազմի, ավերների մեջ գտնվող Ռուսաստանը, կտրելով իր բերանից, ոսկու պաշարները ծախսում էր Հայաստանը եւ հայերին ոչնչացնելու, արտաքին միջամտությունը բացառելու եւ քեմալական Թուրքիան կերտելու համար։ Ռուսաստանը մինչ օրս հրաժարվում է վերադարձնել ժամանակին իրեն պահ տրված այլ երկրների ոսկին։ Մասնավորապես, նման հերթական սկանդալը եղավ 2022-ին, Ռումինիայի հետ։

Այս ոսկի՞ն է նաեւ փնտրում Պուտինը։ Իսկ եթե Բրիտանական կառավարության օրինակով կրկի՞ն Մոսկվայից պահանջեն հրապարակել 1921 թ․ Կարսի ռուս-թուրքական պայմանագրի գաղտնի հավելվածները, 2020-ի «եռակողմ հայտարարության» գաղտնի հավելվածները», որոնք վկայում են Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի օկուպացիայի եւ հայերի ցեղասպանության նախաձեռնումն ու իրականացումը։