Ֆրանսիայի Սենատը կքննարկի Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի ռազմական հարձակումը դատապարտող և Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության խախտման ցանկացած հետագա փորձ կանխելուն միտված բանաձև ընդունելու հարցը։ Բանաձեւի նախագծում ասվում է․

«Ֆրանսիայի Սենատը ամենավճռական կերպով դատապարտում է 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին և 20-ին Ադրբեջանի կողմից իր դաշնակիցների աջակցությամբ Լեռնային Ղարաբաղում իրականացված ռազմական հարձակումը, որը հանգեցրեց այնտեղ բնակվող գրեթե ողջ հայ բնակչության վտարմանը։

Սենատը հիշեցնում է, որ ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի հարգումը, որը տարածվում է Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության վրա, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կայուն խաղաղության միակ հնարավոր ճանապարհն է, և որ պետությունները պարտավոր են հարգել և պաշտպանել այդ իրավունքը։ Հետևաբար, միջազգային հանրությունը պարտավոր է Ադրբեջանից պահանջել գործադրել բոլոր ջանքերը՝ ապահովելու հայ բնակչության Լեռնային Ղարաբաղ վերադառնալու իրավունքը՝ նրանց անվտանգությունն ու բարեկեցությունն ապահովող պայմաններով։

Սենատը ողջունում է Ֆրանսիայի կառավարության նախաձեռնությունը՝ ընդլայնելու Հայաստանին տրամադրվող մարդասիրական օգնությունը՝ իր տարածքում փախստական դարձած Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքացիական բնակչության հիմնական կարիքները բավարարելու համար, և կառավարությանը առաջարկում է, որպեսզի իրենց եվրոպացի գործընկերներին հորդորեն հետևել իր օրինակին։

Սենատը վերահաստատում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականության անխախտելիությունը և կոչ է անում անհապաղ և անվերապահ դուրս բերել ադրբեջանական զորքերը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքից։

Սենատը Ֆրանսիայի կառավարությանը, Եվրոպական Միությանը և միջազգային հանրությանը զգուշացնում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի նկրտումների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության, նրա տարածքային ամբողջականության և Կովկասում խաղաղության հարցում նրանց ներկայացրած վտանգի մասին։

Սենատը պաշտպանում է Հայաստանի՝ իր տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու և իր անվտանգությունն ապահովելու համար միջոցներ, այդ թվում՝ ռազմական միջոցներ ունենալու իրավունքը։ Այս կապակցությամբ ողջունում է Ֆրանսիայի կառավարության ՝ Հայաստան ռազմական տեխնիկա մատակարարելու որոշումը։

Սենատը դատապարտում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության քաղաքական առաջնորդների, այդ տարածքի ժողովրդի օրինական ներկայացուցիչների կամայական ձերբակալությունը և կոչ անում անհապաղ ազատ արձակել նրանց։

Սենատը կոչ է անում Ֆրանսիայի կառավարությանը՝ պատժամիջոցներ կիրառելու սպառնալիքով պահանջել Ադրբեջանի Հանրապետությունից անհապաղ ազատ արձակել այնտեղ պահվող քաղաքացիական և զինվորական կալանավորներին և անհապաղ վերադարձնել մարտում զոհված հայ զինվորների մարմինները։

Կոչ է անում հարգել մշակութային և կրոնական ժառանգությունը ՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջազգային պարտավորություններին համապատասխան և խստորեն դատապարտում է Լեռնային Ղարաբաղում հայկական շինությունների, մասունքների, հավաքածուների և մշակութային արժեքների նկատմամբ ոտնձգությունները։

Ընդգծում է զինված հակամարտության դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության միջկառավարական կոմիտեի օրակարգում Լեռնային Ղարաբաղի ժառանգության պաշտպանության հարցը ներառելու հրատապ անհրաժեշտությունը և կոչ է անում Ադրբեջանին հեռացնել այդ կոմիտեից։

Ընդգծում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին առընթեր փորձագետների միջազգային խմբի անհապաղ ստեղծման և առաքելությամբ Լեռնային Ղարաբաղ ուղարկելու անհրաժեշտությունը ՝ մշակութային և կրոնական ժառանգության վիճակի մասին տեղեկատվական զեկույց պատրաստելու համար։

Կոչ է անում Ֆրանսիայի կառավարությանը ընդունել Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի բազմաթիվ ագրեսիվ գործողությունների բոլոր դիվանագիտական հետեւանքները և իր եվրոպացի գործընկերների հետ քննարկել Ադրբեջանի հետ Եվրոպական միության հարաբերությունների ամբողջական վերանայման հարցը, ինչպես նաև համապատասխան ամենավճռական պատասխան միջոցները՝ ներառյալ Ադրբեջանի ղեկավարության ակտիվների կալանքը և Ադրբեջանից գազի և նավթի ներկրման էմբարգոն՝ որպես պատիժ Ադրբեջանի կողմից իրականացվող ռազմական ագրեսիայի համար։

Կոչ է անում կառավարությանը գործադրել բոլոր ջանքերը, որպեսզի Ադրբեջանն անհապաղ և խաղաղ ճանապարհով ներգրավվի դիվանագիտական խողովակներով բանակցային գործընթացում՝ Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղության հաստատման համար»,- նշված է բանաձևի նախագծում։

Step1.am-ի զրուցակիցն է «Զանգ» նախաձեռնության անդամ Միքայել Նահապետյանը։

-Թեեւ Հայաստանի իշխանությունները փորձում են հանրությանը համոզել, թե խաղաղություն լինելու է, բայց մենք թշնամի երկրի հայտարարություններից ու գործողություններից տեսնում ենք, որ դա կեղծ թեզ է։ Ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը։

-Ոչ միայն հիմա, այլ տարբեր առիթներով ես եւ իմ համախոհ ընկերներն ասել ենք, որ գործընթացները չեն գնում դեպի խաղաղություն։ Այս գործընթացները գնում են դեպի նոր պատերազմ։ Ադրբեջանը դրա համար իրավական-քաղաքական նախապատրաստություն է տեսնում, Հայաստանի կառավարությունն ըստ էության աջակցություն է ցույց տալիս, որ պատերազմ վարելու այդ իրավական ու քաղաքական հիմքերը գոյություն ունենան։ Եվ այն պայմանները, որոնցում մենք հիմա ապրում ենք, շատ նման է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո եւ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ Եվրոպայում գոյություն ունեցած ճարտարապետությանը, երբ ինչ-որ սուբյեկտներ, պատերազմում հաղթած լինելու բերումով, ծայրահեղ նվաստացուցիչ ու անարդար պայմաններ են փաթաթում մյուս կողմի վզին։ Դա մարդկության համար մեկ անգամ արդեն շատ ծանր հետեւանքներ ունեցել է։ Հիմա Հարավային Կովկասի մասշտաբներով այդ նույն գործընթացն է գնում։ Եվ եթե հայ ժողովուրդը տարբերակ չգտնի՝ անելու այնպես, որ այստեղ բալանսավորված խաղաղություն լինի, ապա շատ ծանր է լինելու։

Եթե Հայաստանը շարունակի գոյություն ունենալ, ապա մեկ տարբերակ է մնալու, դա ռեւանշի տարբերակն է լինելու, որովհետեւ ի վերջո անընդհատ նվաստացվող, իրավունքներից զրկվող ժողովուրդը, եթե այդ խորտակման ճանապարհին ինչ-որ փուլում իր ոտքը կպավ գետնին, դրանից հետո մեկ խնդիր է այդ ժողովուրդը դնելու՝ շրջել իրականությունը գլխիվայր։ Եվ հարց է, թե որքան ռադիկալ կգտնվի նման ժողովուրդը այդ մտքերի մեջ։ Դա ո՛չ մեր, ո՛չ ադրբեջանցիների համար քաղցր հետեւանքներ չի ունենալու։

–Մենք տեսանք, որ թշնամիները եւս վախենում են ռեւանշից, Բաքվից ուղիղ հայտարարություններ հնչեցին այդ մասին, որ հայկական կողմը պետք է երաշխավորի, որ ռեւանշ չի լինի։ Ի պատասխան, Հայաստանի իշխանությունները խոստումներ են տալիս, որ ռեւանշ չի լինելու։ Այնինչ, ինչպես դուք եք նկատում, հայ ժողովուրդը ներուժ ունի՞՝ շրջելու իրավիճակը։

-2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից սկսած գործընթացներն օր օրի մեծացնում են հավանականությունը, որ հայ ժողովուրդը ռեւանշի գնալու որոշում կկայացնի։ Թե ինչքան խորը կգնան պրոցեսներն այդ ուղղությամբ, դա հարցի երկրորդ կողմն է։

-Իշխանությունը փորձում էր ցույց տալ, որ Արցախը հանձնելով՝ հնարավոր է պահել Հայաստանի անվտանգությունը։ Հատկապես Արցախի հայաթափումից հետո տեսնում ենք, որ մարտահրավերները գնալով սրվում են։ Հասարակության համար իշխանության թեզերը ընդունելի՞ են, մարդիկ հաշտվե՞լ են այս իրավիճակի հետ։

-Ինձ թվում է՝ բոլորն էլ շատ լավ ամեն ինչ հասկանում են, ուղղակի այստեղ հարցն այն է, որ մարդիկ հստակ որոշում չունեն «բա լավ, ի՞նչ անել» հարցի հետ կապված, դրա համար դեռ սպասողական վիճակի մեջ են։ Բոլորն էլ շատ լավ հասկանում են, որ ոչ մի անվտանգություն էլ գոյություն չի ունենալու, որ Ադրբեջանը նպատակ է դրել Հայաստանը որպես պետություն ոչնչացնելու, որ Հայաստանի կառավարությունը դրա դեմ ոչինչ չի կարող անել, եւ մեզ մոտալուտ խաղաղություն չի սպասվում։ Ով հրապարակային խոսքերում այնպես է ձեւակերպում, որ դա այդպես չի լինելու, ուրեմն ինքը ստախոս է։ Ես չեմ կարծում, որ քաղաքականություն երեւույթի հետ չնչին առնչություն ունեցող մարդը կարող է չնկատել կամ չհասկանալ, որ այս գործընթացները դեպի խաղաղություն չեն գնում։ Հետեւաբար, քանի որ բացառում եմ, որ մարդիկ այդ աստիճանի հիմար կարող են լինել, ես կարծում եմ, որ նրանք, ովքեր ասում են՝ այս գործընթացները շանս ունեն դեպի խաղաղություն տանելու, իրենք պրոպագանդիստներ են։

step1.am

Կարծես թե Հայաստանի իշխանությունները սկսել են գիտակցել, որ ալիեւը խաղաղ պայմանագիր կնքելու մտադրություն չունի կամ ցանկանում է այն կնքել բացառապես իր պայմաններով։

Ի՞նչ են նշանակում Ալիևի պայմանները. որ Հայաստանը պետք է համաձայնի Սյունիքի, նաեւ Տավուշի 8 գյուղերի կորստին՝ չհաշված 2021, 2022 և 2023 թվականներին ֆաշիստական ​​ադրբեջանի կողմից նվաճված 200 քառակուսի կիլոմետրը։

Սակայն ադրբեջանին պայմանավորվածություններից խուսափելու համար պահանջներ ներկայացնելու փոխարեն Հայաստանի վարչապետն առաջարկում է (!) միանգամայն անհեթեթ բան՝ «զենքի համատեղ վերահսկողություն»։

Թվում է, թե անհեթեթ վերաբերմունքը սեփական երկրի, նրա Սահմանադրության, անկախության հռչակագրի և, վերջապես, տարածքի նկատմամբ վաղուց արդեն էմոցիաներ չի առաջացնում մտածող մարդկանց մոտ, բայց ինչպե՞ս կարող է ողջախոհ մարդը մի պետության ղեկավարի, որը հավակնում է քո տարածքին, երեք տարի շարունակ ցեղասպանության է ենթարկել քո ժողովրդին, առաջարկել փաստացի «վերահսկել» քո բանակը: Այն բանակը, որը  գործնականում միակ պետական գործող ​​կառույցն է, որն առնվազն ապահովում է բնակչության անվտանգությունը։

Արցախում մենք հստակ տեսանք, որ մարդիկ, ովքեր ամուր կանգնած էին թշնամու ցանկացած սպառնալիքի դեմ, պատրաստ դիմանալ ցանկացած փորձության, մինչև 10-ամսյա շրջափակում եւ սով, զանգվածաբար լքեցին իրենց տները այն բանից հետո, երբ իրենց բանակը վայր դրեց զենքը: Այսինքն՝ չնայած բոլոր հավաստիացումներին և այսպես կոչված «խաղաղապահների» առկայությանը, Արցախի ժողովուրդը վստահում էր միայն սեփական բանակին։

Հայկական զինված ուժերում վերջին իրադարձությունները (մեկ շաբաթում երեք մահ ոչ մարտական ​​պայմաններում) վկայում են այն մասին, որ Հայաստանը գտնվում է պատերազմի շեմին՝ չէ որ 2020 թվականին արցախյան պատերազմին նախորդել են նմանատիպ դեպքեր։ Թեկուզ արդեն բոլորն են խոսում այն մասին, որ մենք նոր պատերազմի շեմին ենք՝ քաղաքագետներից ու քաղաքական գործիչներից մինչև երկրի քաղաքացիներ։

Հայաստանի բնակիչները սկսեցին գիտակցել, որ «եթե զիջենք Արցախը, կապրենք խաղաղության մեջ» թեզը ոչ միայն չաշխատեց, այլ էլ ավելի բացեց ահաբեկիչ Ալիևի և նրա «ոգեշնչողների» ու դաշնակիցների՝ Ռուսաստանի ղեկավարության ախորժակը։

Սեփական ժողովրդի անվտանգության ու բարեկեցության նկատմամբ Հայաստանի իշխանությունների վերաբերմունքի, թերեւս, ամենավառ օրինակը պետք է լինի նրանց վերաբերմունքը Արցախի բռնի տեղահանված բնակիչների իրավունքների նկատմամբ։ Իրենց տունը, գույքը, ապրուստի միջոցները կորցրած փախստականների իրավունքների անպատիժ խախտումը, արտագաղթի անհավանական ծավալը ոչ միայն տեղահանվածների, այլև հենց Հայաստանի բնակիչների շրջանում վկայում են այն մասին, որ հայ հասարակությունը չի վստահում սեփական կյանքերն, իր զավակների, հարազատների ու ընկերների կյանքերը մի իշխանության, որն ի վիճակի չէ դիմակայելու Ռուսաստանի և Թուրքիայի էքսպանսիոնիստական ​​ցանկություններին, որի արյունոտ գործիքը՝ բաքվի մինի սուլթանությունն է։

Հայաստանի ապագա ճակատագիրն այժմ մեծապես կախված է ոչ թե իշխանություններից, այլ հասարակությունից։ Եվ ամեն ինչ կախված կլինի նրանից, թե հայ հասարակությունը որքանով կկարողանա դուրս գալ պառակտվածությունից, բևեռացումից և գիտակցի սեփական իրավունքների պաշտպանության, սեփական պետությունը պաշտպանելու, սեփական ճակատագիրը որոշելու իրավունքը վերականգնելու անհրաժեշտությունը, ինչպես նաեւ իրենց զավակների ճակատագիրը սեփական ազգային պետության մեջ որոշելու իրավունքը:

1988-ին դա մեզ  հաջողվեց։

Մարգարիտա Քարամյան