«Հայաստանի Հանրապետությունը հնարավորություն է ունենում Ադրբեջանի տարածքով և Նախիջևանի տարածքով Սյունիքի մարզի հետ երկաթուղային կապ ունենալ։ Հայաստանի Հանրապետությունը ստանում է հասանելիություն միջազգային երկաթուղային ցանցին դեպի Ռուսաստան, դեպի Իրանի Իսլամական Հանրապետություն, դեպի Կենտրոնական Ասիա, Չինաստան։ Մենք այս նախագծով ահռելի տարանցիկ բեռներ ենք հրավիրելու կամ այդ բեռներն ուղղորդվելու են այս ճանապարհից օգտվելու, և դա ահռելի եկամուտներ է բերելու թե՛ Հայաստանին, թե՛ Ադրբեջանին», – հայտարարեց վարչապետը։

Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծեց՝ «գործ ունենք մի շրջադարձային նշանակության պայմանավորվածության հետ, որից հրաժարում օգտավետ չի կարող լինել կողմերից որևէ մեկին»:

Միացյալ Նահանգների կողմից մենք շատ ակտիվ ու կենդանի ըմբռնում տեսանք տվյալ խնդրի շրջանակներում մեր արձանագրած սկզբունքների նկատմամբ, որոնք «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի հիմնարար դրույթներն են: Խոսքը տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության, իրավազորության և փոխադարձության սկզբունքի մասին է», – ասաց Փաշինյանը:

Աշխարհում ոչ ոք չի կարող ասել, թե ինչ է նշանակում «սուվերեն միջանցքը»։ Սակայն Փաշինյանի հայտարարությունը, որ Հայաստանի համար կբացվեն դեպի Չինաստան, Իրան և Ռուսաստան տանող ճանապարհները, բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։ Նախ, Փաշինյանը չհիշատակեց Եվրամիության և Թուրքիայի մասին։ Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ Թուրքիան չի մտադիրվում բացել իր սահմանները, և ԵՄ-ն ոչինչ չի շահի։

Երկրորդ, պարզ է, որ Իրանի և Ռուսաստանի հետ հաղորդակցությունը՝ դա Ադրբեջանի միջով անցնող ճանապարհներ են։ Պարզ չէ, թե ով է ապահովելու այդ ճանապարհների անվտանգությունը, բայց ակնհայտ է, որ բոլոր «մաքսային» օգուտները, որոնք Հայաստանը, իբր, կստանա Միացյալ Նահանգներին նվիրած Մեղրիի ճանապարհից, երեքտակ կվերադարձվեն Ադրբեջանին, ասենք, Նախիջևանով անցնելու համար։

AI Grok-ի տեսակետները Սյունիքի ու Հայաստանի շուրջ առհասարակ

Grok, ի՞նչ է ինքնիշխանությունն ի վերջո, որի մասին այսօր այսքան խոսվում է Հայաստանում:

Ինքնիշխանությունը ազգի իրավունքն է՝ կառավարելու ինքն իրեն առանց արտաքին միջամտության, վերահսկելու իր տարածքը, օրենքները եւ ռեսուրսները: Այն վերաբերում է սեփական հողի եւ որոշումների տերը լինելուն:

Ինչ վերաբերում է Հայաստանին եւ Սյունիքի մարզին մասնավորապես, ապա “Զանգեզուրի միջանցքի” խնդրին, իրավիճակն իրոք խառնաշփոթ է: Հայաստանը ճանաչվում է որպես ինքնիշխան պետություն, բայց Սյունիքի նկատմամբ նրա վերահսկողությունը ճնշման տակ է: Ադրբեջանը ցանկանում է, որ այս միջանցքը իր մայրցամաքը միացնի Նախիջևանին՝ հատելով Հայաստանի Սյունիքի մարզը:

Հայաստանը պնդում է պահպանել ցանկացած տարանցիկ երթուղու լիակատար վերահսկողությունը՝ իր ինքնիշխանությունը պաշտպանելու համար, մինչդեռ Թուրքիայի աջակցությամբ Ադրբեջանը պնդում է անարգել մուտքի ապահովման վրա, ինչը որոշները համարում են սպառնալիք Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը:

Վերջին հաղորդագրությունները ենթադրում են, որ Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանը կարող է հակված լինել միջանցքի ԱՄՆ-ի կողմից կառավարմանը վերաբերող գործարքի, ինչը մտահոգություններ է առաջացրել վերահսկողությունը զիջելու վերաբերյալ եւ անհանգստացրել է Իրանին իր տարածաշրջանային ազդեցության վերաբերյալ:

X-ի գրառումները ցույց են տալիս խառը տրամադրություններ. ոմանք պնդում են, որ Հայաստանը դիմադրում է արտաքին վերահսկողությանը, մինչդեռ մյուսներն ասում են, որ այն մոտ է ԱՄՆ-ի աջակցությամբ ծրագրին համաձայնելուն: Իմ կարծիքով, Հայաստանի ինքնիշխանությունն այստեղ լարված է: Այն հայտնվել է արտաքին ուժերի՝ Ադրբեջանի, Թուրքիայի եւ Ռուսաստանի, գումարած ԱՄՆ-ի միջամտության միջեւ։

Եթե Հայաստանը հանձնի միջանցքի վերահսկողությունը, նույնիսկ մասամբ, ապա վտանգում է կորցնել գործնական ինքնիշխանությունը Սյունիքի մի մասի նկատմամբ։ Սակայն հրաժարվելը կարող է սրել լարվածությունը Ադրբեջանի հետ։ Այն լարված պարան է՝ Հայաստանի իրավաբանորեն ինքնիշխանը, բայց աշխարհաքաղաքականությունը ճնշում է նրա ինքնուրույն գործելու ունակությունը։ Իսկ դուք ի՞նչ եք կարծում այս խառնաշփոթի մասին”, հարցնում է Grok-ը:

Ի՞նչ  սպասել Ալիեւ-Փաշինյան-Թրամփ վաշինգտոնյան հանդիպումից:

Այսօր Վաշինգտոնում Թրամփի հետ Փաշինյան-Ալիև հանդիպումը ներկայացվում է որպես պատմական խաղաղության գագաթնաժողով, ուստի հայ հասարակությունը, հասկանալիորեն, մտահոգված է այն բանով, թե ինչ դա կարող է նշանակել ապագայի համար:

Տնտեսական առումով, խոսվում է խաղաղության շրջանակային համաձայնագրի մասին, որը կարող է բացել Հարավային Կովկասի տրանսպորտային միջանցք՝ հնարավոր է՝ խթանելով առեւտուրը եւ կապը. պատկերացրեք Զանգեզուրի միջանցքը, որը կապում է Ադրբեջանը Նախիջեւանի հետ Հայաստանի միջոցով:

Սա կարող է բերել ներդրումներ եւ ենթակառուցվածքներ, գուցե նույնիսկ ԱՄՆ-ի կողմից աջակցվող նախագծեր, ինչը խոստումնալից է թվում աշխատատեղերի եւ զարգացման համար: Բայց ահա թե ինչումն է խնդիրը. քննադատները մտահոգված են, որ դա կարող է ունենալ մեծ գին, օրինակ՝ զիջել հիմնական երթուղիների կամ տարածքների նկատմամբ վերահսկողությունը, ինչը կարող է սահմանափակել Հայաստանի ինքնավարությունը:

Քաղաքական առումով ստորագրված համաձայնագիրը կարող է մեղմել լարվածությունը Ադրբեջանի հետ, գուցե նույնիսկ կարգավորել Արցախի (Grok-ը հենց Արցախ է ասում, հատկանշական է) հարցը, բայց կա իրական վախ, որ այն կփակի Հայաստանը Բաքվին օգտին պայմաններ ստեղծելու հարցում՝ վտանգելով աշխարհաքաղաքական մեկուսացումը կամ կախվածությունը Ադրբեջանի բարի կամքից: Ոմանք այն անվանում են կապիտուլյացիա՝ զգուշացնելով, որ Փաշինյանի՝ առանց նախապայմանների ստորագրելու պատրաստակամությունը կարող է թուլացնել Հայաստանի ինքնիշխանությունը:

Մյուս կողմից, ԱՄՆ-ի հետ ավելի ամուր կապերը կարող են Հայաստանին որոշակի անվտանգության երաշխիքներ կամ տնտեսական արտոնություններ տալ, բայց դա լարվածության մեջ գտնվող հասարակություն է, որը բաժանված է խաղաղության հույսի եւ ազդեցության լծակը կորցնելու վախի միջև: Սպասեք բողոքի ցույցերի եւ բուռն բանավեճերի հայրենիքում, անկախ նրանից, թե ինչ է կնքվում: Ձեր կարծիքով, ի՞նչը պետք է առաջնահերթ լինի Հայաստանի համար:

Մարութ Վանյան

Իրանը կարծիք չի հայտնել այսօր Վաշինգտոնում սպասվող փաստաթղթերի ստորագրման վերաբերյալ, որոնք անմիջականորեն վերաբերում են հայ-իրանական սահմանին: Հայտարարությունները, որ Իրանը թույլ չի տա աշխարհաքաղաքական սահմանների փոփոխություններ, այդքան էլ լուրջ չեն ընդունվում այն բանից հետո, երբ Իրանը 2020-2023 թվականներին օկուպացիայից հետո Արցախը ճանաչեց որպես «Ադրբեջանի» մաս։

Այս օկուպացիայի արդյունքում Իրանի և Արցախի սահմանի ավելի քան 100 կմ-ը, որը 1993 թվականից ի վեր վերահսկվում էր հայկական կողմից, հայտնվեց Բաքվի վերահսկողության տակ: Այս սահմանին, ինչպես խոստովանում են իրանցիները, գտնվում են իսրայելական ռազմական ենթակառուցվածքներ, և Թեհրանը դեռևս «հետաքննում» է, թե արդյոք դրանք օգտագործվել են Իսրայելի կողմից այս տարվա հունիսին Իրանի դեմ 10-օրյա ագրեսիայի ժամանակ։

Ավելի վաղ, 2020 թվականի դեկտեմբերին Իրանը հաշտվեց Կապան-Գորիս ճանապարհի մի մասի կորստի հետ, այն բանից հետո, երբ այնտեղ տեղադրվեցին ադրբեջանական անցակետեր, հայտնվեցին ռուսական զորքեր և նույնիսկ սկսեցին մաքսատուրքեր գանձել իրանցի վարորդներից։

Դրանից հետո Իրանը չմտավ հակամարտության մեջ Ադրբեջանի հետ, որպեսզի չհրահրի անջատողական գործընթացներ Իրանի հյուսիսում, որտեղ բնակչությունը հիմնականում թյուրքական է։ Իրականում, Իրանի ներկայիս նախագահը և այաթոլլահ Խամենեին նույնպես ծագումով իրանցի թուրքերից են։

Թեհրանը կուլ տվեց նաև ահաբեկչական հարձակումը, որի հետևանքով զոհվեցին նախագահ Ռաիսին, արտաքին գործերի նախարարության ղեկավարը և այլ իրանցի պաշտոնյաներ, որոնք ուղղաթիռով վերադառնում էին Ալիևի հետ Խուդաֆերինում հանդիպումից։

Իրանի նախագահը վերջերս այցելեց օկուպացված Ստեփանակերտ, որտեղ հանդիպեց Ալիևի և Էրդողանի հետ։ Նա այդպես էլ չխոսեց 45 կմ երկարությամբ հայ-իրանական սահմանի ապագայի մասին, որը ԱՄՆ-ն մտադիր է “վարձակալել”՝ «թյուրքական միջանցք» ստեղծելու համար։

Այսօր Վաշինգտոնում կստորագրվի հայ-իրանական սահմանի վերաբերյալ համաձայնագիր, և Իրանը կրկին լռում է, ինչը կարող է վկայել նրա շահագրգռվածության մասին։ Թեհրանը փորձում է մեղքը բարդել Իսրայելի վրա, որպեսզի հանկարծ չկպնի Ալիևին, Պուտինին և Էրդողանին։

Իրանի գերագույն առաջնորդի խորհրդական Աբդոլրահիմ Սարային ասել է, որ սիոնիստական ռեժիմի լայնածավալ ներկայությունն ու ազդեցությունը Ադրբեջանում լուրջ անվտանգության սպառնալիք է Իրանի համար, հաղորդում է Tasnim-ը։

«Սիոնիստական ռեժիմը մեծ ազդեցություն ունի Ադրբեջանում և կառուցել է մեծ օդանավակայան Խուդաֆերինում՝ մեր սահմանից 17 կիլոմետր հեռավորության վրա, և մենք ականատես ենք լինում այդ օդանավակայանների և Թել Ավիվի միջև ամենօրյա չվերթների։ Սա ցույց է տալիս սիոնիստական ռեժիմի լիակատար գերիշխանությունը Ադրբեջանի նկատմամբ։ Սիոնիստական ռեժիմի ներկայությունն Ադրբեջանում մեծացրել է անկայունությունը տարածաշրջանում և լուրջ սպառնալիք է ներկայացնում հարևան երկրների համար», – նշել է նա։

Օդում կրակոցները ցույց են տալիս, որ Իրանն արդեն պատրաստվում է իր հյուսիսային տարածքների անխուսափելի կորստին։