Իսրայելի և Իրանի միջև պատերազմը, որը սկսվեց ուրբաթ 13-ին, գտնվում է փոխադարձ հարվածների փուլում: Ըստ տեղեկությունների, Իսրայելին հաջողվել է գլխատել Իրանի զինված ուժերի հրամանատարությունը, գիտական ​​միջուկային համայնքը, ինչպես նաև վնասել ՀՕՊ-ը և մի շարք արտադրական օբյեկտներ: Իրանը, իր հերթին, ցույց տվեց, որ կարող է հասնել թիրախների ամբողջ Իսրայելում, որի «երկաթե գմբեթը» խոցելի է։

Այնուամենայնիվ, Իսրայելը որպես իր հիմնական նպատակ խոսում է ոչ միայն Իրանի միջուկային ծրագրի ոչնչացման, այլև ռեժիմի փոփոխության մասին: Պատերազմի արդյունքը կախված կլինի նրանից, թե արդյոք այաթոլլաների ռեժիմը կգոյատևի։

ԶԼՄ-ները արդեն հաղորդում են Թեհրանից ճանապարհներին խցանումների մասին, չնայած մարդիկ ասում են, որ չգիտեն, թե որտեղ է անվտանգ փախչել:

Բացի այդ, արդեն գրում են, որ Իրանի ղեկավարության ներկայացուցիչները գաղտնի բանակցություններ են սկսել Ռուսաստանի Դաշնության հետ երկրում իրավիճակի վատթարացման դեպքում հնարավոր փախուստի ուղիների վերաբերյալ: Այս մասին հաղորդում է Iran International-ը՝ հղում անելով տեղեկացված աղբյուրներին: Մասնավորապես, նման բանակցություններ է վարում Գերագույն առաջնորդի գրասենյակի ղեկավարի տեղակալ Ալի Ասղար Հեջազին: Վերջերս Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հայտարարեց, որ Իրանի բարձրագույն ղեկավարությունն արդեն «հավաքում է իր ճամպրուկները»։

Նման տեղեկատվությունը, իհարկե, պարունակում է վախեցման և քարոզչության տարրեր, սակայն ռեժիմի հրաժարականը որպես խնդրի լուծման միջոց չի բացառվում, ինչպես դա արվեց Սիրիայում: Այն ժամանակ Ռուսաստանը չի կանխել թուրք պրոքսիների կողմից Սիրիան գրավելը, բայց համաձայնել է ապաստան տալ Բաշար ալ-Ասադին։

Հնարավոր է, որ Թրամփի և Պուտինի միջև 2025 թվականի հունիսի 14-ին հեռախոսազրույցը տեղի է ունեցել հենց այս թեմայով: Պուտինը առաջարկել է իր ծառայությունները որպես բանակցող: Հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանը և Իրանը վերջերս ստորագրել են ռազմավարական համաձայնագիր, որը, սակայն, չի նախատեսում ռազմական օգնություն երկրներից մեկի դեմ ագրեսիայի դեպքում, Պուտինը կարող էր ապաստան առաջարկել Իրանի ղեկավարությանը։

Լրատվամիջոցները հաղորդում են, որ Պուտինը զանգահարել է Թրամփին Գերագույն առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեիի խնդրանքով և Թրամփի հետ զրույցից հետո զգուշացրել է Թեհրանին Իրանի ներկայիս ռեժիմի գոյության սպառնալիքի մասին, քանի որ Միացյալ Նահանգները մտադիր չէ զսպել Իսրայելին: Այս մասին գրում է «Իսրայել Հայոմ»-ը: Հրատարակության տվյալներով՝ Պուտինը Խամենեիի հետ զրույցում հայտարարել է, որ իր ռեժիմը վտանգի տակ է և խստորեն խորհուրդ է տվել անհապաղ սկսել բանակցություններ:

Թեհրանում իշխանության փոփոխությունը «անկասկած կարող է լինել» Իրանի հողի վրա Իսրայելի հարվածների արդյունքը, քանի որ «իրանական ռեժիմը շատ թույլ է», – Fox News-ին ասել է Նեթանյահուն: Հունիսի 14-ի երեկոյան Իսրայելի զինվորականները հայտարարել են Թեհրանի և արևմտյան Իրանի երկնքում լիակատար գերիշխանության մասին: Միևնույն ժամանակ, Նեթանյահուն Fox News-ին ասել է, որ Իսրայելը գործում է «լիակատար համակարգված» ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հետ։

Վերջին օրերին Իսրայելը նաև քննարկել էր Իրանի գերագույն առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեիի սպանությունը, սակայն ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը վետո է դրել այդ ծրագրի վրա, Reuters-ին հայտնել են երկու ամերիկացի պաշտոնյաներ։

«Իրանցիները ոչ մի ամերիկացի չեն սպանել, այնպես չէ՞… Մինչև դա չանեն, մենք չենք քննարկում քաղաքական ղեկավարության վրա հարձակվելու հարցը», – ասել է ԱՄՆ վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյան։

Երբ Reuters-ը հարցրեց Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուին այս հարցի մասին, Նեթանյահուն չհերքեց լուրը, բայց ասաց, որ չի ցանկանում խոսել այդ մասին։

«Կարծում եմ՝ ժամանակն է համաձայնության, և կտեսնենք, թե ինչ կլինի։ Երբեմն նախ պետք է կռվել, բայց կտեսնենք, թե ինչ կլինի», – ասել է Թրամփը, հաղորդում է Reuters-ը։

«Շուտով մենք խաղաղություն կունենանք Իսրայելի և Իրանի միջև։ Այս պահին շատ հեռախոսազանգեր և հանդիպումներ են ընթանում։ Ես շատ բաներ եմ անում, և երբեք չեմ ստանում դրանց համար գովասանք, բայց դա նորմալ է. մարդիկ հասկանում են», – գրել է նա։

Իրանը Կատարին և Օմանին, որոնք միջնորդում են իր շփումները Միացյալ Նահանգների և Իսրայելի հետ, ասել է, որ «բաց չէ հրադադարի շուրջ բանակցությունների համար, քանի դեռ գտնվում է Իսրայելի հարձակման տակ», – հաղորդել է Reuters-ը՝ հղում անելով անանուն պաշտոնյայի։

Լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ այաթոլլա Խամենեին ներկայումս գտնվում է խորը բունկերում, որը իսրայելական հրթիռների հասանելիությունից դուրս է։ Սակայն ԱՄՆ-ն կարող է Իսրայելին տրամադրել բունկեր պայթեցնող սարքեր, որոնք կարող են թափանցել տասնյակ մետր բետոնի շերտ։ Վերլուծաբանները վստահ չեն, թե արդյոք Խամենեիի հավանական սպանությունը կամ փախուստը կլուծի խնդիրը։

Պոլսո հայոց պատրիարքարան

Տեղի ունեցող իրադարձությունների, Իրան-Իսրայել պատերազմի և տարածաշրջանում հնարավոր փոխակերպումների ֆոնին, Նիկոլ Փաշինյանի և Գարեգին Բ կաթողիկոսի միջև բռնկված կրակը, ըստ երևույթին, դադարեցվել է և կարող է ավարտվել կաթողիկոսի հրաժարականով։

Հիշեցնենք, որ 10 օրից ավելի տևած հակամարտությունը, որի գագաթնակետը Փաշինյանի հայտարարությունն էր, որ կաթողիկոսը դուստր ունի, և նա պետք է հրաժարական տա, կարծես մարում էր։ Եվ հանկարծ առաջին պլան է դուրս գալիս Պոլսո հայոց պատրիարքը։

Պոլսի հայոց պատրիարք Սահակ արքեպիսկոպոս Մաշալյանը կարևոր հայտարարություն է արել։

«Ամբողջ հայ ազգին ալեկոծել է ՀՀ վսեմաշուք վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի դեմ կատարված պնդումները։

Որոշ շրջանակներ խոսում են «նոր կաթողիկոս» ընտրելու մասին եւ իմ անունն է շրջանառվում որպես թեկնածու, հետեւաբար պարտքս եմ համարում պարզաբանում ներկայացնել՝ ավելորդ խոսակցությունները կանխարգելելու համար

Ա. Ներկայիս մեր Ամենայն հայոց կաթողիկոսը Գարեգին Բ. Վեհափառ Հայրապետն է։ Եկեղեցական դասն ու համայն հավատացյալ ժողովուրդը պետք է հավատարիմ մնա նրան, պաշտպանի եւ միշտ աղոթի։

Բ. Այս օրերին պարոն վարչապետի կողմից սույն խնդրի արծարծումը հստակ քաղաքական առնչություն ունի, հատկապես հաշվի առնելով, որ 2026թ.–ին լինելու ե քաղաքական ընտրություններ։ Հարցը բոլոր քաղաքական շահերը գերազանցող բնույթ ունի եւ այդպե՛ս նրբորեն պետք է ձեռք առնվի, եթե ոչ, կստանա եկեղեցի–պետություն բախման մի վիճակ, այդ պարագայում մեր դիրքը հստակ է՝ մեր առաքելական սուրբ եկեղեցու շահերը եւ անկախությունը կպաշտպանենք բոլոր արտաքին ճնշումներից։

Գ. Մենք լուծումը տեսնում ենք համբերությամբ 2026թ.–ի ընտրություններին սպասելու մեջ։ Արդեն Մայր Աթոռը 2026թ.–ին հրավիրել է եկեղեցական ներկայացուցչական ժողով։ Նույնիսկ կարելի է, որ այն վերածվի Ազգային եկեղեցական ժողովի։ Անձնապես գիտենք, որ Վեհափառ Հայրապեն է շատ հոգնած այս վիճակից, սակայն, որքան որ ծանոթ ենք իրեն, նա հետքայլ չի անի արտաքին քաղաքական ճնշումների ներքո եւ իրավունք ունի»,– ասել է Սահակ պատրիարքը։

Սա չափազանց հետաքրքիր հայտարարություն է, որում կարելի է տարբերակել մի քանի շերտեր։

Առաջինն այն է, որ եթե Հայաստանում եկեղեցու և պետության միջև հակամարտություն լինի, Կոստանդնուպոլսի պատրիարքը կանցնի եկեղեցու կողմը։ Հիշենք, որ թուրքական օրենսդրության համաձայն՝ Պոլոսո պատրիարքն ընտրվում է թուրքական պետության հաստատմամբ։ Հիշենք նաև, որ Բաքվի մուսուլմանների հոգևոր առաջնորդը վերջերս հայտարարել է, որ երբ հայկական պետությունը լուծարվի, Էջմիածինը կարող է դառնալ ազգային կենտրոն, ինչպես Վատիկանը։ Սակայն, ինչպես նշում են վերլուծաբանները, քննարկվում է մեկ այլ տարբերակ՝ հայկական տարրի լիակատար վերացումը Հայաստանում, Լիբանանում և Երուսաղեմում և միասնական հայկական ազգային կենտրոնի դերի թոխանցումը Պոլսո պատրիարքությանը։

Կոստանդնուպոլսից ստացված նամակը ցույց է տալիս, որ այս տարբերակը համարվում է արդիական, բայց ստեղծված իրավիճակում այն ​​ներկայումս առկախված է։

Երկրորդը՝ կաթողիկոսը հոգնել է այս իրավիճակից, ինչը նշանակում է, որ նրա հրաժարականի հնարավորությունը քննարկվում է, բայց ոչ հիմա, այլ 2026 թվականի մեծ եկեղեցական ժողովի ժամանակ։ Կարելի է ենթադրել, որ Ռուսաստանի հետ սերտորեն կապված կաթողիկոսը կորցրել է Մոսկվայի աջակցությունը։ Ինչպես ամեն ինչ հայկականը, Ռուսաստանը որոշել է եկեղեցին ևս հանձնել Թուրքիային։

Երրորդը՝ Էջմիածնում հրավիրված ժողովը կարող է վերածվել Ազգային եկեղեցական ժողովի, ասում է Մաշալյանը։ Հայ Առաքելական եկեղեցին բաղկացած է երկու կաթողիկոսությունից՝ Էջմիածնում և Անթիլիասում, և երկու պատրիարքություններից՝ Պոլսում և Երուսաղեմում։ Չնայած պաշտոնապես բոլորը ճանաչում են Էջմիածնի գերակայությունը, նրանք ունեն տարբեր «տնտեսություններ», այդ թվում՝ անշարժ գույք, ֆինանսական հոսքեր և քաղաքականություն։ Ազգային եկեղեցական ժողովը ենթադրում է բոլոր չորս հայկական ժողովների առկայություն, և կասկած չկա, որ դրանք կորոշեն, թե ով է այժմ լինելու գլխավորըև գուցե միակը։

Սահակ Մաշալյանի հայտարարություններից դատելով՝ ամեն ինչ կախված կլինի նրանից, թե ինչպես կզարգանա իրավիճակը գետնի վրա իրանա-իսրայելական հակամարտության արդյունքում, արդյոք Հայաստանը կգոյատևի որպես պետություն, թե՞ հայ ժողովուրդը ներկայացված կլինի միայն Հայ Եկեղեցու կողմից՝ ի դեմս Պոլսո Պատրիարքանի՝ որպես Մեծ Թուրքիայի ազգային-կրոնական միավորներից մեկը։

Իսրայելցի պաշտոնյաները զգուշացրել են, որ դժվար օրեր են սպասվում, քանի որ նրանք աննախադեպ հարձակումների ալիք են սկսելու Իրանի վրա: Իսրայելը ազդանշան է տվել, որ դա երկարատև արշավ է լինելու՝ հավանաբար շաբաթներ կտևի, այլ ոչ թե օրեր, սակայն դրա վերջնական նպատակը մնում է անորոշ, հաղորդում է BBC-ն։

Իրանի արտաքին գործերի նախարար Սեյեդ Աբբաս Արաղչին ասել է, որ «Ամերիկան ​​գործընկեր է» Իսրայելի կողմից Իրանի միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումներում և պետք է «պատասխանատվություն կրի»։

Նա կոչ է արել ԱՄՆ-ին դատապարտել Իսրայելի հարվածները և ասել, որ հարձակումները երբեք տեղի չէին ունենա, եթե ԱՄՆ-ն կանաչ լույս չտար և չաջակցեր Իսրայելին։

Նա ասում է, որ ԱՄՆ-ի հետ միջուկային բանակցությունների հաջորդ փուլը կարող էր ճանապարհ բացել համաձայնագրի համար, և մեղադրեց Իսրայելին քննարկումները խափանելու մեջ: Այսօր պետք է տեղի ունենար ևս մեկ հանդիպում։

Միևնույն ժամանակ, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրատապ նախազգուշացում է տարածել իրանցիներին՝ կոչ անելով բնակիչներին լքել ռազմական օբյեկտների շրջակայքը։

«Բոլոր անձինք, ովքեր գտնվում են ռազմական զենքի գործարաններում կամ դրանց օժանդակ օբյեկտների մոտակայքում, պետք է անհապաղ լքեն այդ տարածքները և չվերադառնան մինչև հետագա ծանուցում: Այս ենթակառուցվածքների մոտ ձեր ներկայությունը վտանգի է ենթարկում ձեր կյանքը», – ասել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը X սոցիալական մեդիա հարթակում պարսկերեն լեզվով գրառման մեջ։