Իսրայելը «լիովին պատրաստ է» ռազմական գործողություն սկսել Իրանի դեմ, հինգշաբթի՝ հունիսի 12-ին, հաղորդել է ամերիկյան CBS News հեռուստաալիքը՝ հղում անելով ԱՄՆ վարչակազմի պաշտոնյաներին: NBC-ի փոխանցմամբ՝ Իրանի վրա հարվածը կարող է իրականացվել առանց Վաշինգտոնի հետ համաձայնեցման, չնայած Իսրայելի ամերիկյան հետախուզությունից և լոգիստիկայից կախվածությանը: Միևնույն ժամանակ, աղբյուրները ընդգծում են, որ հարձակման վերաբերյալ վերջնական որոշումը դեռևս չի կայացվել։

Իրանական վարչակազմի խոսնակ Ֆատիմա Մոհաջերանին հայտարարել է, որ Միացյալ Նահանգները իրավունք չունի Իրանին թելադրել, թե ինչ պետք է ունենա, և միայն իրանցիներն ունեն իրավունք որոշելու, թե ինչ է անհրաժեշտ իրենց ազգային շահերի համար: Ֆատիմա Մոհաջերանին այս հայտարարությունն արել է երեքշաբթի երեկոյան լիբանանյան «Ալ Մայադին» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում:

Նրա խոսքով՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը հետաքրքրված է Միացյալ Նահանգների հետ անուղղակի բանակցություններով, որոնք կհանգեցնեն Իրանի դեմ պատժամիջոցների վերացմանը և այն փաստի ճանաչմանը, որ իրանական միջուկային ծրագիրը խաղաղ բնույթ է կրում։

Մոհաջերանին ասել է, որ Իսրայելը ջանք չի խնայի կանխելու Իրանի և Միացյալ Նահանգների միջև Օմանի միջնորդությամբ կայանալիք բանակցությունները, հավելելով, որ Թեհրանը բանակցությունների հենց սկզբից Վաշինգտոնին տեղեկացրել է Իսրայելի դիրքորոշման մասին։

Նրա խոսքով՝ «իսրայելական ռեժիմը կարժանանա գնահատականների իր վայրագությունների պատճառով, և Իրանը ստացել է այս ռեժիմի բոլոր ռազմական և միջուկային գաղտնիքները»։

Իրանի կողմից ստացված տեղեկատվությունը շատ ծավալուն է, և անվտանգության մարմինները այն կհրապարակեն ժամանակին, հավելել է նա։ Բացի այդ, խոսնակը նշել է, որ Իրանը պատրաստ է Միացյալ Նահանգների հետ բանակցությունների ցանկացած արդյունքի։

Ըստ երևույթին, իրանական հետախուզության կողմից բարդ գործողության ընթացքում ձեռք բերված որոշ փաստաթղթեր նվիրված են Իսրայելի և Բաքվի գաղտնի կապերին: Այս մասին իրանցի քաղաքագետ Շուաիբ Բահմանը գրել է սոցիալական ցանցերում։

«Ալիևի կողմից խոսված սառցաբեկորը այլևս գոյություն չունի», – նշել է նա։

Իրանական լրատվամիջոցները հրապարակել են փաստաթղթերի առաջին շարքը, որոնք ցույց են տալիս, որ Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին լիովին համագործակցել է Իսրայելի հետ Իրանի դեմ և հետևել նրա բոլոր հրահանգներին։

Իրանի հետախուզությունը հայտարարել է, որ որոշ փաստաթղթեր կապված են Իսրայելի ռազմական և հրթիռային ծրագրերի հետ։ Նշվում է, որ Թեհրանը տեղեկություններ է ստացել Իսրայելի միջուկային ռազմական ծրագրի, ինչպես նաև «ներկայիս և ապագա ծրագրերի» և այդ նախագծերում ներգրավված գիտնականների մասին։ Թեհրանը պլանավորում է գաղտնի տվյալներ կիսվել դաշնակիցների և հակաիսրայելական խմբավորումների հետ։

Իրանի գլխավոր շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին հինգշաբթի օրը հրամայել է անցկացնել համազգային զորավարժությունների շարք, հաղորդում է Mehr-ը։ «Ըստ Բաղերիի, զորավարժությունների նպատակն է բարձրացնել Իրանի զինված ուժերի պաշտպանական հզորությունը, օպերատիվ պատրաստվածությունը և զսպման ներուժը», – նշում է գործակալությունը։

Mehr-ը բացատրում է, որ զորավարժությունները պետք է օգնեն Իրանին արձագանքել տարածաշրջանային աճող սպառնալիքներին և հակառակորդների գործողություններին։

Իսրայելի հարվածի համար Իրանի հնարավոր պատասխան գործողությունները կարող են թիրախավորել հարևան Իրաքում տեղակայված ամերիկյան զորքերը, ինչը, ըստ ամերիկյան աղբյուրների, ստիպել է Պետդեպարտամենտին և Պենտագոնին սկսել տարհանումը: Ըստ ամերիկյան աղբյուրների, Բահրեյնում և Քուվեյթում գտնվող որոշ ոչ էական դեսպանատների աշխատակիցների նույնպես խնդրել են վերադառնալ տուն։

«Նրանց դուրս են բերում, քանի որ [Մերձավոր Արևելքը] կարող է վտանգավոր վայր դառնալ, և մենք կտեսնենք, թե ինչ կլինի», – չորեքշաբթի երեկոյան ասել է Թրամփը։

Ֆրանս Պրեսը հայտնել է, որ Թրամփը հինգշաբթի օրը կոչ է արել դաշնակց Իսրայելին չհարվածել Իրանի միջուկային օբյեկտներին՝ ասելով, որ գործարքը մոտ է, եթե Թեհրանը զիջի իր դիրքերը։ Թրամփը խոստովանել է, որ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն դիտարկում է հարվածը, որը, նրա խոսքով, կարող է հանգեցնել «մեծածավալ հակամարտության», ինչը հանգեցրեց ԱՄՆ-ի որոշմանը՝ կրճատելու դեսպանատների անձնակազմը տարածաշրջանում։

«Մենք բավականին մոտ ենք բավականին լավ գործարքի», – լրագրողներին ասաց Թրամփը։

Նեթանյահուի հետ իր զրույցների մասին հարցին Թրամփը պատասխանեց. «Ես չեմ ուզում, որ նրանք միջամտեն, քանի որ կարծում եմ, որ դա կփչացնի իրավիճակը։ Դա իրականում կարող է օգնել, բայց կարող է նաև փչացնել իրավիճակը», – ավելացրեց նա։

Թրամփի Մերձավոր Արևելքի հարցերով դեսպան Սթիվ Վիտկոֆը կիրակի օրը Օմանում պատրաստվում է բանակցությունների վեցերորդ փուլ անցկացնել Իրանի հետ, որը բացահայտ հայտարարել է, որ կբարձրացնի ուրանի հարստացման մակարդակը, ինչը բանակցությունների հիմնական խոչընդոտն է։

«Ես կցանկանայի խուսափել հակամարտությունից։ Իրանը ստիպված է լինելու մի փոքր ավելի կոշտ բանակցել, ինչը նշանակում է, որ նրանք ստիպված են լինելու մեզ տալ որոշ բաներ, որոնք նրանք հիմա պատրաստ չեն մեզ տալ», – ասաց նա։

Step1.am-ի զրուցակիցն է Շվեյցարիա-Հայաստան խորհրդարանական բարեկամական խմբի գլխավոր քարտուղար Սարգիս Շահինյանը։

-Պարոն Շահինյան, Շվեյցարայի խորհրդարանի ստորին եւ վերին պալատները բանաձեւ ընդունեցին՝ Արցախի համար խաղաղության համաժողով կազմակերպելու հարցով։ Այնուհետեւ շվեյցարացի պատգամավորներից բաղկացած հանձնախումբ ձեւավորվեց, որն այս հարցով աշխատանք է իրականացնում։ Կներկայացնե՞ք, ի՞նչ աշխատանք է տարվում։

-Ինչ վերաբերում է օրենսդիրի գործունեությանը, այն օժանդակ մարմինը, որը հիմնվեց մայիսի 26-ին՝ 19 պատգամավորների ներկայությամբ, նպատակ ունի բաց չթողնել այս հարցը եւ պետք եղած ձեւով հետեւել դրան։ Պատգամավորներն ունեն որոշ հնարավորություններ, որոնք հասարակ անձինք չունեն, այսինքն՝ նախ խոհրդարանի ներսում գործել։ Այնուհետեւ զանազան մակարդակի հայցերով պետք է փորձեն այս խնդրին հետեւել։ Մյուս կողմից, կա հնարավորություն, որ խորհրդարանական այն պատվիրակությունները, որոնք արտաքին քաղաքականության մեջ ընդգրկված են, իրենց ձայնը լսելի պետք է դարձնեն անհրաժեշտ ատյաններում, օրինակ՝ ԵԱՀԿ-ում, Եվրոպական խորհրդում։ Այդ հնարավորությունները պետք է գործածվեն, մինչեւ կարողանանք հասնել նպատակին։ Միեւնույն ժամանակ, իրենք նաեւ լրատվամիջոցների հասանելիությունը պետք է օգտագործեն, որպեսզի կարողանան անհրաժեշտ հոդվածներ հրապարակել։ Սա մի աշխատանք է, որն իրենք նախատեսում են իրականացնել։

Միեւնույն ժամանակ, չպետք է բաց թողնվի հնարավորությունը՝ կապեր ստեղծելու այլ երկրների խորհրդարանների հետ, որոնք կարող են նպաստել հակամարտությանը, որը, սակայն, բավականին վտանգի տակ է, քանի որ առաջինը՝ ուժի հարաբերակցությունը շատ մեծ է։ Երկրորդ՝ Հայաստանի պետական դիրքորոշումը մեղմ ասած հստակ չէ, երբ խոսքը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի գործոնը բարձր պահելու հարցին։ Սա մի կետ է, որը հստակ չի հզորացնում մեր դիրքերը, որովհետեւ նույն անձնավորությունները, որոնք դեմ են, առաջին արգումենտը, որը ներկայացնում են, հենց Հայաստանից եկող անորոշություն է, եթե չասեմ՝ ժխտողական դիրքորոշումը։ Եվ այս հակառակորդների մեջ ընդգրկված է նաեւ Շվեյցարիայի արտաքին գործերի նախարարությունը, որն այս պահին հետաքրքրված չէ այս խնդիրն առաջ տանելու հարցով։

-Այսինքն՝ իրենք ասում են՝ եթե Հայաստանի իշխանությունը չի բարձրացնում այս հարցերը, Շվեյցարիայի գործադիր մարմինը եւս շահագրգռվա՞ծ չէ։

-Դա, իհարկե, մի մեկնաբանություն է, որը ձերն է, եւ չեմ կարծում, որ իրականությունից հեռու լինի։ Կարեւոր է, որ դուք կարդաք Շվեյցարիայի արտգործնախարարության երեկվա պատասխանը, որը տրվել է Շվեյցարիայի Ազգային խորհրդի պատգամավոր Էրիխ Վոնտոբելի հարցին։ Ինքը, լինելով այդ հայցի հեղինակներից մեկը, հարց է ուղղել արտգործնախարարությանը, որ պարզի, թե ինչ քայլեր են նախաձեռնվել մարտի 18-ից հետո։ Հիշեցնեմ, որ մարտի 18-ն այն օրն է, երբ Վերին պալատը վերջնականապես ընդունեց այդ բանաձեւը։

–Ինչո՞ւ է կարեւոր Արցախի հարցով խաղաղության համաժողովի անցկացումը, ի՞նչ հնարավորություն կտա դա։

-Եթե այդ համաժողովը կազմակերպվի, հսկայական նշանակություն կունենա, որովհետեւ դրա շնորհիվ հստակեցվում է, որ Արցախի հայության իրողությունը չպետք է թաղվի։ Չպետք է լինի այն նույն ճակատագիրը, որն ունեցավ Նախիջեւանի հայությունը։ Նկատի ունեմ՝ թե Նախիջեւանի հայաթափումը, թե մշակութային կոթողների ոչնչացումը։

–Ի՞նչ հնարավորություն եք տեսնում արցախցիների՝ իրենց հայրենիք վերադառնալու հարցում։

-Հնարավորությունը, իհարկե, կա, եւ նույնիսկ Ադրբեջանը չի ժխտում, որ այդ հնարավորությունը կա։ Իհարկե, իրենց պայմաններն են դնում, որոնք արցախցիների համար անընդունելի են կամ առնվազն իրենց կենցաղի պահանության համար ընդունելի չեն կարող լինել։ Եվ սա ոչ միայն Ադրբեջանը պետք է հասկանա, այլ բոլոր այն երկրները, որոնք մտահոգված են տեղաշրջանի ճակատագրով։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ քաղաքական քայլեր պետք է ցուցաբերվեն, որոնք եղան։ Մայիսի վերջին երկու կարեւոր նախաձեռնություններ տեղի ունեցան, որոնք անտարբեր չթողեցին հետաքրքիր ձեւով առաջին հերթին Ադրբեջանին, իսկ խնդիրը բարձրացնելուց հետո՝ նաեւ Հայաստանին։

–Այսինքն՝ կարո՞ղ ենք ասել, որ այս զարգացումները ցույց են տալիս, որ միջազգային հարության համար Արցախի հարցը փակ չէ, եւ եթե ՀՀ իշխանությունն աշխատանք տանի այդ ուղղությամբ, հնարավոր է հայանպաստ լուծումների հասնել։

– Դա քաղաքականության օրենքն է։ Եվ եթե դուք աշխատեք եւ խելացի աշխատեք, նույնիսկ չնչին հնարավորություն ունեցող մի առարկա կարող է մարդկանց ուշադրության կենտրոնում հայտնվել։ Ինչպե՞ս պետք է դա արվի, այս հարցին չեմ կարող պատասխանել։ Կան որոշ հնարավորություններ, կան որոշ կանալներ, պետք եղած ուժը պետք է հայթայթել եւ գործի դնել։ Պետք է նաեւ ձեզ շատ անկեղծ ասեմ, որ առաջին գործոնը, որը կարեւոր է, որպեսզի այդ հարցում համախոհ լինի, դա հայկական պետականությունն է։

Ռոզա Հովհաննիսյան

Մոսկվան աջակցում է Հարավային Կովկասում խաղաղությանը և պատրաստ է օգնել Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը, հայտարարել է Ադրբեջանում Ռուսաստանի դեսպան Միխայիլ Եվդոկիմովը։ «Ռուսաստանի համար շատ կարևոր է, որ Հարավային Կովկասում խաղաղություն լինի։ Եվ Իլհամ Ալիևի իմաստության և Վլադիմիր Պուտինի հետ նրա հարաբերությունների շնորհիվ այդ խաղաղությունն այժմ վերականգնվել է», – ասել է Եվդոկիմովը BakuTV հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում, հաղորդում է «Ինտերֆաքս»-ը։

Դեսպանը նշել է, որ Ռուսաստանը պատրաստ է ձեռնարկել անհրաժեշտ բոլոր միջոցները Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ  տրանսպորտային երթուղիների զարգացման, նրանց միջեւ սահմանազատման շարունակման համար։

Բաքուն բազմիցս հայտարարել է, որ իր համար «տրանսպորտային ուղիների զարգացում» նշանակում է «Զանգեզուրի միջանցքի» բացում: Ռուսաստանի դեսպանը, ըստ էության, հայտարարում է Մոսկվայի պատրաստակամության մասին՝ խլել Մեղրիի ճանապարհը Հայաստանից՝ հայ-իրանական սահմանի հետ միասին, և «ազնվորեն» բաժանել այն Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ: Դրանից հետո Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև «սահմանազատումը» կարող է իրականացվել Երասխ-Նախիջևան-Մարգարա գծով կամ, լավագույն դեպքում, Զանգելան-Մեղրի-Նախիջևան գծով:

Իրանի բարձրաստիճան պաշտոնյաները օրերս հայտարարեցին, որ Թեհրանին հաջողվել է կանխել «Զանգեզուրի միջանցքի» բացումը, որը կոչված է Հայաստանը մասնատելու, հայ-իրանական սահմանը վերացնելու, Իրանի ճանապարհը դեպի Եվրոպա փակելու և, ինչպես Իրանում են ասում, «Ռուսաստանը հարավից մեկուսացնելու»։ Չնայած ակնհայտ է, որ Ռուսաստանը այս նախագծում Իրանի և Հայաստանի կողմից չէ, այլ Թուրքիայի և Ադրբեջանի, և Ռուսաստանի դեսպանը դա ուղղակիորեն ասում է։ Սակայն դեսպանի «առաջարկը» ենթադրում է, որ ոչ ոք այլևս Ռուսաստանին չի հարցնում։

Տարածաշրջանում իրավիճակը սրվում է. Թրամփը խոսում է Իրանի հետ բանակցություններում գրեթե փակուղու մասին, Իսրայելը պատրաստվում է հարվածել Իրանին, Թեհրանը խոստանում է հարվածել տարածաշրջանում գտնվող ամերիկյան բազաներին, Թրամփը դուրս է բերում իր քաղաքացիներին Իրաքից, Թուրքիան և Ադրբեջանը զորավարժություններ են անցկացնում Նախիջևանում՝ չթաքցնելով իրենց մտադրությունները՝ անաղմուկ օկուպացնել ինչպես հայկական Սյունիքը, այնպես էլ հյուսիսային Իրանը։

Եվ այս ֆոնին ռուսները Ալիևին առաջարկում են Սյունիքում կրկնել այն, ինչ նրանք հաջողությամբ արեցին Արցախում՝ ագրեսիա, ռուսական զորքեր, իսկ մի քանի ամիս անց՝ բաղձալի Զանգեզուրը հանձնել Ադրբեջանին։ Բայց Ռուսաստանը ավելի լավ կանի մտածի իր սեփական հարավի՝ Դաղստանի մասին։