Երեկ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրեց երկու հնարավոր տարբերակ՝ «Հայկական էլեկտրական ցանցեր»-ի պետական լիցենզիայի չեղարկման դեպքում։ Նա ասաց, որ կառավարությունը կամ կգնի ընկերությունը, եթե գինը չափազանց բարձր չլինի, կամ կնպաստի դրա ձեռքբերմանը ինչ-որ ներդրողների կողմից։ Նա չասաց, թե արդյո՞ք կան հետաքրքրված կողմեր, բայց ակնհայտ է, որ դեռ մեկ ամիս առաջ նրա կողմից հայտարարված «ազգայնացման» կամ պարզապես ընկերությունը խլելու տարբերակը ձախողվել է։
«Հայկական էլեկտրական ցանցեր»-ի ներկայիս սեփականատեր, միլիարդատեր Սամվել Կարապետյանը մի քանի ամիս է, ինչ կալանքի տակ է՝ ՀԷՑ-ի հետ կապ չունեցող մեղադրանքներով։ Կառավարության ղեկավարը բազմիցս բացահայտ հայտարարել է, որ պետությունը «Հայկական էլեկտրական ցանցեր»-ը կխլի Կարապետյանից, սակայն Միջազգային արբիտրաժային դատարանի որոշումից հետո ազգայնացման մասին խոսակցությունները դադարեցին։ Չնայած «Հայկական էլեկտրական ցանցեր»-ում դեռևս գործում է կառավարության կողմից նշանակված ժամանակավոր վարչակազմը, Կարապետյանի սեփականության դեմ գործը առաջ չի շարժվել։
Չնայած Սամվել Կարապետյանի ձերբակալությանը՝ նրա կողմնակիցները մեծ միջազգային արշավ են սկսել կառավարության գործողությունների դեմ, որն արդեն իսկ խնդիր է դառնում խոշոր միջազգային ներդրումների համար։ Բացի այդ, սկսվել է «Մեր ձևով» շարժումը, և շատերը դրա շանսերը 2026 թվականի ընտրություններում բավականին բարձր են համարում։
Ինչպես նշել է Սամվել Կարապետյանի թիմի անդամներից մեկը, Նիկոլ Փաշինյանը կարծում էր, որ մեկ կամ երկու ամիս բանտարկությունից հետո միլիարդատերը գործարքի կգնա Փաշինյանի հետ՝ կամ հրաժարվելով ՀԷՑ-ի նկատմամբ իր իրավունքներից, կամ քաղաքական պայքարից։ Սակայն Կարապետյանը չի հրաժարվել պայքարից. միջազգային արբիտրաժային դատարանը փաստացի արգելել է ՀԹՑ-ի ազգայնացումը, և այժմ Փաշինյանը փոխում է մարտավարությունը։
Հանրային ծառայությունների կարգավորման հանձնաժողովը, հավանաբար, կչեղարկի «Տաշիր»-ի՝ ՀԷՑ-ը շահագործելու լիցենզիան։ Այդպիսով, կառավարությունը կամ նոր ներդրողը պետք է վճարեն առնվազն կես միլիարդ դոլար ընկերության համար։ Եվ պարզ չէ, թե արդյոք որևէ ընկերություն կցանկանա գնել ՀԷՑ-ը նման սկանդալից հետո։
ՀԷՑ-ի դեմ արշավը սկսվել է Երևանի, Բաքվի և Անկարայի միջև «հաշտեցման» գործընթացին զուգահեռ։ Այդ ժամանակ փորձագետները ենթադրում էին, որ ՀԷՑ-ը կարող է լինել «հաշտեցման» մի մաս։ Նույնիսկ խոսում էին թուրքական ընկերությունների մասին, որոնց ՀԷՑ-ը կարող էր փոխանցվել որպես «բարեկամության» նշան։
Ք.Քոքսի անվան Վերականգնողական կենտրոնը «Զարգացում և ինտեգրում» ծրագրի շրջանակներում շահառուների համար կազմակերպեց հերթական գեղեցիկ միջոցառումը՝ ուղևորություն դեպի Եղվարդի “Ջայլամների այգի”
“Կրկին դեպի Ջայլամների այգի…
Այս անգամ՝ մեր երկրորդ խմբի երեխաների հետ։
Բնության գրկում անցկացրած այս օրը երեխաների համար դարձավ իրական փոքրիկ արկած՝ լի նոր բացահայտումներով և ժպիտներով։
Նրանք շրջեցին ջայլամների ֆերմայով, կերակրեցին ջայլամներին և մոտիկից ծանոթացան այս հետաքրքիր թռչունների աշխարհին։ Այդ պահերին նրանց աչքերում փայլում էր զարմանքն ու անկեղծ հետաքրքրությունը։ Փոքրիկ ձեռքերը ձգվում էին դեպի ջայլամների փետուրները, իսկ նրանք՝ խաղաղ ու հետաքրքրասեր, մոտենում էին։
Երեխաները կերակրում էին ջայլամներին՝ կարծես կիսվելով իրենց սրտի ջերմությամբ։
Այնուհետև բոլորը մասնակցեցին պիցցայի պատրաստման վարպետաց դասին, ուր սիրով ձևավորեցին և համտեսեցին իրենց պատրաստած պիցցան։
Օրը եզրափակեցինք «Պապ ու շաղգամը» բեմադրությամբ՝ լի ժպիտներով։
Հինշենք՝ ներառականությունը մեր սերն է, իսկ մեր սերը՝ այն ջերմությունը, որ տալիս ենք յուրաքանչյուր փոքրիկի։
Շնորհակալ ենք Ostrich Garden – ին ջերմ ընդունելության և հոգատար վերաբերմունքի համարՙՙ նշում է կենտրոնի թիմը:
Հիշեցնենք որ այս տարվա հուլիսին Ք. Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոնը հայտարարեց «Զարգացում և ինտեգրացիա» ծրագրի երկար սպասված շարունակության մասին: Նախագծի շրջանակներում անցկացվում են բազմաթիվ միջոցառումներ՝ տարբեր ախտորոշումներով, այդ թվում՝ աուտիզմով, Դաունի համախտանիշով, մանկական ուղեղային կաթվածով երեխաների բուժման և ժամանցի կազմակերպման համար: Ծրագիրն իրակացվում Արցախից և Հայաստանից 100 երեխաների ու դեռահասների և նրանց ընտանիքի անդամների մասնակցությամբ: Շահառուների համար կազմակերպվում է հետաքրքիր, օգտակար հանգիստ և էքսկուրսիաներ դեպի Հայաստանի գեղատեսիլ վայրեր: Միջոցառումները ներառում են ոչ միայն հետաքրքիր ժամանց, այլև մասնագետների հետ աշխատանք, որը նպաստում է նախագծի մասնակիցների տարբեր հմտությունների և կարողությունների զարգացմանը:
Հայաստանը մինչև նույնիսկ ինձ, իմ նախորդները, իմ գործընկերները հսկայածավալ աշխատանք են արել, ներկայացրել են միջազգային ատյաններում բոլոր բողոքները, դիմումները, ես նույնիսկ ավելացնելու բան չեմ ունեցել, որովհետև այնպիսի որակյալ աշխատանք է կատարված եղել մինչև իմ այս պաշտոնում հայտնվելը, որ ուղղակի մենք պետք է սպասենք արդեն այլ գործընթացների, օրինակ, միջազգային դատական ատյանների որոշումներին։ Այս մասին ասե է Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ նոր ներկայացուցիչ Կարեն Անդրեասյանը՝ անդրադառնալով հարցին, թե Բաքվում պահվող հայ ռազմագերիների վերաբերյալ խոշտանգումների բազմաթիվ ահազանգեր կան, ի՞նչ է արվում այդ ուղղությամբ։
«Նաև պետք է սպասենք արդեն խաղաղության գործընթացի զարգացումներին, դիվանագիտական այն մեծ աշխատանքին, որ այսօր կատարում են մեր մի շարք կառույցներ, Արտաքին գործերի նախարարությունը, մի շարք հատուկ ծառայություններ և այլն։ Թույլ տվեք այս հարցով որևէ այլ բան չմեկնաբանեմ, որովհետև մնացած ընթացիկ բանակցությունները իրենց տիրույթում են։ Իմ տիրույթում է միայն հետևել, որ մեր միջազգային վեճերը, որոնցով մենք բարձրացրել ենք գերիների այդ ցավոտ հարցը և անհետ կորածների հարցը, ի վերջո ստանա դատական ճիշտ արձագանք»,– ընդգծեց նա։
Նա նաև ասաց, որ ոչ մի հրաման չկա՝ միջազգային ատյաններից Հայաստանի հայցերը հետ կանչելու մասին։ Հիշեցնենք, որ նման քայլ նախատեսված է Հայաստան-Ադրբեջան պայմանագրով։ Եւ հենց պայմանագիրը կստորագրվի, Հայաստանը ստիպված կլինի հրաժարվել իր բոլոր իրավական պահանջներից։
Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը Կրեմլի պաշտոնյաների կողմից մեղադրվել է սաբոտաժի մեջ, այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյի հետ նրա զրույցը խափանեց Վլադիմիր Պուտինի և Դոնալդ Թրամփի Բուդապեշտում նախատեսված հանդիպումը: Այս մասին հայտնել է ռուսական «Նեզիգար» Telegram ալիքը՝ հղում անելով աղբյուրներին:
Այս աղբյուրների համաձայն, Պուտինը «լուրջ զրույց» է ունեցել Լավրովի հետ գագաթնաժողովի չեղարկումից հետո, մինչդեռ որոշ պաշտոնյաներ կարծում են, որ նախարարը սաբոտաժ է իրականացրել:
Աղբյուրի խոսքով՝ շատերն այժմ համոզված են, որ Լավրովը կհետևի Սերգեյ Շոյգուին, ով անցյալ տարվա մայիսին հեռացվեց Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության ղեկավարի պաշտոնից: Աղբյուրը հավելում է, որ Լավրովը կորցրել է Կրեմլի ռեժիմի ղեկավարի բարեհաճությունը:
Ալիքը գրում է, որ Լավրովը, Ռուբիոյի հետ զրույցում կոշտ դիրքորոշում ընդունելով, կարծել է, թե արտահայտում է Պուտինի դիրքորոշումը, բայց դա, իբր, չի համապատասխանում իրականությանը:
Տեղեկությունները, որ «ցարը» մեղավոր չէ, և որ Պուտինը իրականում ցանկանում էր հանդիպել Թրամփի հետ, ենթադրում են, որ Մոսկվան սկսում է ԱՄՆ-Ռուսաստան համաձայնության նոր փուլ։ Բանակցությունները կարող են սկսվել կամ այն բանից հետո, երբ Պուտինը վերջնական գրավի Դոնեցկի մարզի մնացած քաղաքները, ինչի համար Թրամփը նրան ժամանակ է տվել, կամ եթե Պուտինը համաձայնվի Թրամփի ծրագրին՝ դադարեցնել պատերազմն այնտեղ, որտեղ զորքերը ներկայումս տեղակայված են։
Միջուկային շանտաժը, որին Պուտինը կրկին դիմում է վերջին օրերին, չեզոքացվեց ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի խոսքերով. «Մենք այլևս ուշադրություն չենք դարձնում Պուտինի միջուկային հայտարարություններին»։
Այսպիսով, հասունանում են Լավրովի՝ «Պարոն «Ոչ»-ի հրաժարականը և Պուտին-Թրամփ նոր հանդիպումը։
Հինգշաբթի երեկոյան ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը Սպիտակ տանը հյուրընկալեց Կենտրոնական Ասիայի հինգ երկրների՝ Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Տաջիկստանի, Թուրքմենստանի և Ուզբեկստանի առաջնորդներին: Արևմտյան լրատվամիջոցների հաղորդմամբ՝ «C5+1» ձևաչափով վերջին գագաթնաժողովի ժամանակ Սպիտակ տան ղեկավարը քննարկել է տարածաշրջանի հարուստ հանքային պաշարներին հասանելիության հարցը, որտեղ Չինաստանն ու Ռուսաստանը արդեն իսկ ակտիվորեն ձգտում են ներկայություն հաստատել: Այս մասին հաղորդում է BBC-ն։
Հանդիպման մասնակիցների թվում էին Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը, Սադիր Ջապարովը, Էմոմալի Ռահմոնը, Սերդար Բերդիմուհամեդովը և Շավքաթ Միրզիյոևը։
«Մենք ամրապնդում ենք մեր տնտեսական գործընկերությունը, բարելավում ենք անվտանգության ոլորտում համագործակցությունը և ընդլայնում մեր ընդհանուր կապերը», – ասել է Թրամփը հինգ երկրների առաջնորդների հետ ընթրիքից առաջ։
«Կարևորագույն հանքանյութերը մեր օրակարգի հիմնական կետերից են», – հավելել է ամերիկացի առաջնորդը։
Ավելի ուշ Թրամփը սոցիալական ցանցերում հայտարարեց Ուզբեկստանի հետ «անհավանական առևտրային և տնտեսական գործարքի» մասին, որը, նրա խոսքով, ներառում է Տաշքենդի կողմից գրեթե 35 միլիարդ դոլարի ներդրում երեք տարվա ընթացքում և ավելի քան 100 միլիարդ դոլարի ներդրում 10 տարվա ընթացքում ամերիկյան տնտեսության հիմնական ոլորտներում՝ ավիացիա, գյուղատնտեսություն և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում։
Ղազախստանը աշխարհի ամենամեծ ուրանի արտադրողն է, Ուզբեկստանն ունի հսկայական ոսկու պաշարներ, իսկ Թուրքմենստանը՝ հարուստ գազով: AFP-ն հաղորդում է, որ լեռնային Ղրղզստանն ու Տաջիկստանը նույնպես հայտնաբերում են նոր հանքավայրեր։
Գործակալությունը նշում է, որ Կենտրոնական Ասիայի առաջնորդները չեն խնայել խոսքեր՝ գովաբանելով ԱՄՆ նախագահին։
«Դուք մեծ առաջնորդ եք, երկնքից ուղարկված պետական գործիչ՝ վերականգնելու առողջ բանականությունն ու ավանդույթները, որոնք մենք բոլորս կիսում և գնահատում ենք», – ոգևորությամբ ասել է Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը։
«ԱՄՆ-ի ոչ մի այլ նախագահ երբեք այնպես չի վերաբերվել Կենտրոնական Ասիային, ինչպես դուք», – ասել է Ուզբեկստանի առաջնորդ Շավքաթ Միրզիյոևը: «Ուզբեկստանում մենք ձեզ անվանում ենք խաղաղության նախագահ»։
Հանդիպման ընթացքում հայտարարվեց, որ Ղազախստանը որոշել է միանալ Իսրայելի հետ հարաբերությունները կարգավորելու վերաբերյալ Աբրահամի համաձայնագրերին: Ինչպես նշում է AFP-ն, սա հիմնականում խորհրդանշական քայլ է, որը նպատակ ունի աջակցել ամերիկացի առաջնորդի ջանքերին՝ Մերձավոր Արևելքում խաղաղության հասնելու համար։
Ղազախստանի իշխանությունները հայտարարել են, որ համաձայնագրերին միանալը «բնական և տրամաբանական» էր։
2023 թվականին ԱՄՆ այն ժամանակվա նախագահ Ջո Բայդենը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 78-րդ նստաշրջանի ընթացքում առաջին անգամ հանդիպեց Կենտրոնական Ասիայի բոլոր հինգ երկրների ղեկավարների հետ: Սա ներկայիս հանդիպումը կդարձնի պատմության մեջ երկրորդը պետությունների ղեկավարների մակարդակով և առաջինը, որը անց է կացվել Սպիտակ տանը։
Ինչպես նշում է Reuters-ը, գագաթնաժողովի անցկացման հիմնական պատճառներից մեկը Կենտրոնական Ասիայում հանքային պաշարների համար աճող մրցակցությունն էր, որը ավանդաբար Ռուսաստանի և Չինաստանի գերիշխող տարածաշրջանն էր։
ՀՅԴ երիտասարդներն նոյեմբերի 6–ին բողոքի ակցիա են կազմակերպել կառավարության շենքի դիմաց։ Նրանց ձեռքին կան պաստառներ հետեւյալ բովանդակությամբ. «Մի հրաժարվիր Սևանից», «Սևանն անիմաստ տարածք ա, մեզ պետք ա՞Սևանը», «Սևանը տանք, հանգիստ ապրենք»։
Ակցիայի մասնակիցներից մեկը հայտարարեց. «Մեզ համար Ադրբեջանի նպատակները միշտ եղել են հստակ և ակներև, ոչ թե խաղաղություն, այլ Հայաստանի ենթարկեցում ադրբեջանական շահերին, ոչ թե փոխադարձ հարգանք, այլ զավթում, ոչ թե ագրեսիվ հռետորաբանությունից և ատելության տարածումից հրաժարում, այլ սեփական թեզերի առաջխաղացում գործող իշխանությունների օգնությամբ»։
Ալիևի հայտարարությունները Սևանի և գրեթե ամբողջ Հայաստանի հանդեպ նկռտումների վերաբերյալ թեթև դժգոհության ալիք են առաջացրել հայ հասարակության շրջանում, բայց ոչ քաղաքական պահանջներ: ՀՅԴ երիտասարդական ակցիան, թերևս, քաղաքական բողոքի միակ դրսևորումն էր։
Քաղաքական գնահատականների բացակայությունը, և ըստ էության, Ալիևի պնդումների արդարացումը Հայաստանի իշխանությունների կողմից, Ադրբեջանին մղում է ավելի ու ավելի մեծ ջանքեր գործադրել Հայաստանի նկատմամբ իր իրավունքներն ապացուցելու համար: Պատմությունը բոլորիս աչքի առաջ փոխվում է, ի հայտ են գալիս քարտեզներ, որոնց դեմ հայկական կողմը որևէ էական հակափաստարկ չի ներկայացնում, բացառությամ “Ալթայ” ուղարկելուց։
Հայաստանի բնակիչներն, որոնք զարմանալիորեն հեշտությամբ ընդունեց Արցախի, Գորիս-Կապան ճանապարհի և թշնամու վերահսկողության տակ անցած այլ տարածքների կորուստը, հոգեբանորեն պատրաստ են ընդունել Հայաստանի մնացած մասերի կորուստը։
2025 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ Հայաստանի մշտական բնակչությունը կազմել է 3,090,500 մարդ, որից 1,977,400-ը բնակվում են քաղաքներում, իսկ 1,113,100-ը՝ գյուղական վայրերում։ Այս մասին նշված է Վիճակագրական կոմիտեի զեկույցում։
Կոմիտեի տվյալներով՝ հունվարից սեպտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում Հայաստանում ծնվել է 23,698 մարդ, ինչը 1,244-ով պակաս է 2024 թվականի նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշից (24,942)։ Մահացածների թիվը կազմել է 19,064 (2024 թվականին նույն ժամանակաշրջանում՝ 18,959)։
2025 թվականի առաջին ինը ամիսներին ամուսնացել է 10,238 մարդ (2024 թվականին՝ 11,696)։ Ամուսնալուծությունների թիվը աճել է մինչև 3,617 (2024 թվականին՝ 3,422)։ Յուրաքանչյուր 1000 գրանցված ամուսնության համար գրանցվել է 353 ամուսնալուծություն։
2025 թվականի առաջին ինը ամիսներին պետական սահմանային անցակետերով Հայաստան է մուտք գործել 3,919,800 մարդ, որոնցից 1,646,600-ը՝ ՀՀ քաղաքացիներ։ Պետական սահմանային անցակետերով Հայաստանից դուրս է եկել 3,908,400 մարդ, որոնցից 1,649,400-ը՝ ՀՀ քաղաքացիներ։
«Սրբազան պայքար» շարժման առաջնորդ արքեպիսկոպոս Բագրատ Գալստանյանը պահանջեց, որ Քննչական կոմիտեի ղեկավար Արթուր Պողոսյանը պատասխան տա խորհրդարանում Գալստանյանի գործով իր հայտարարության համար և ապացույցներ ներկայացնի «ահաբեկչություն» բառի վերաբերյալ։
«Երեկ Քննչական կոմիտեի ղեկավարը խորհրդարանում հայտարարեց, որ իբր կա իմ ձեռագրով գրված արձանագրություն ահաբեկչության պլանավորման մասին։ Ես պաշտոնապես հայտարարում եմ. եթե որևէ տեղ գրանցված լինի թեկուզ մեկ նման հայտարարություն, ես պատրաստ եմ ենթարկվել ամենախիստ պատժին», – հայտարարեց Գալստանյանը։ Նա պահանջեց, որ Պողոսյանը անձամբ կամ միջնորդների միջոցով ապացույցներ ներկայացնի։ Եթե նման ապացույցներ չտրամադրվեն, նա պետք է կորցնի իր պաշտոնն ու կոչումը և դատապարտվի զրպարտության համար։
Հակառակ դեպքում, Գալստանյանը հայտարարեց, որ այլևս չի ներկայանա դատարան։
Դատարանը դատական նիստը հետաձգեց մինչև հաջորդ հինգշաբթի՝ նոյեմբերի 13-ը։
Արդեն մի քանի տարի է, ինչ Հայաստանում ընթանում են «կառավարությունը տապալելու մտադրությունների» չապացուցված մեղադրանքների հետ կապված դատավարություններ։ Իշխանությունները դրանք ներկայացնում են որպես «ռազմական հեղաշրջման փորձեր» (ինչպես բանակի գլխավոր շտաբը հայտարարությունը 2021 թվականի հունվարին), բայց ավելի հաճախ՝ որպես օտարերկրյա պետությունների կողմից /Ռուսաստանի/ Հայաստանում կառավարությունը փոխելու փորձեր, իսկ որոշ դեպքերում՝ որպես ահաբեկչություն։
Այս աղմկոտ գործերով, որոնցով հետաքննությունները շարունակվում են տարիներով, և մեղադրյալները բանտում են, դեռևս չի կայացվել որևէ դատական որոշում, որը կապացուցեր կամ կհաներ մեղադրանքը։
Նման իրավիճակը Հայաստանում չի անհանգստացնում միջազգային կազմակերպություններին, քանի որ դրանք ներկայացվում են որպես «Ռուսաստանի գաղութային լծից ազատագրում»։ Միջազգային կազմակերպությունները պարզապես ընդունում են, որ Հայաստանում նախնական կալանքով բանտարկվածների թիվը շատ ավելի մեծ է, քան գործող դատավճռով բանտարկվածներինը։
Նախնական հետաքննության ժամկետը անսահմանափակ է, քննչական մարմիններն ու դատախազները պատասխանատվություն չեն կրում չապացուցված մեղադրանքների համար, իսկ տարիներ շարունակ բանտարկվածները՝ առանց ապացուցված մեղքի, որևէ փոխհատուցում չեն ստանում։
Գալստանյանի հարցը և նրա դեմ լուրջ ահաբեկչության մեղադրանքի վերաբերյալ ապացույցների ուղղակի պահանջը, ինչպես նաև դատավարությունից նրա հնարավոր հրաժարումը, կարող են կարևոր պահ լինել։
Եթե հետաքննությունը չկարողանա ապացույցներ ներկայացնել, և Գալստանյանը ցուցադրաբար մերժի դատարանը՝ որպես արդարադատություն չկիրառող ինստիտուտ, և ուրիշները հետևեն նրա օրինակին, ապա սա կնշանակի Հայաստանի դատաիրավական համակարգի լիակատար վարկաբեկում։
Հայաստանի դատական համակարգը դեռևս ընկալվում է որպես արդարադատությունը պաշտպանող ինստիտուտ։ Համակարգի քաղաքական քայքայումը սակայն կհանգեցնի նրան, որ մարդիկ արդարադատություն կփնտրեն քրեական համակարգում, կդիմեն ինքնադատաստանների, վենդետաների և զենքի օգտագործման՝ վեճերը լուծելու համար։
Հայաստանում արդեն իսկ գրանցվում է բռնության և հրազենայինով կռիվների աճ, և սա կշարունակվի՝ մինչև դատական համակարգը չվերականգնի իր հեղինակությունը։
Մայրս Սզնեքից է, հայրս Կոլխոզաշենից, որտեղ իմ մանկությունն է անցել: Հայրս մահացել է, իսկ երբ մայրս է հիվանդացել, նրան տեղափոխել ենք Ստեփանակերտ: Դուրս գալուց էլ (2023թ.) մի կերպ ենք համոզել, ասում էր՝ մի վերմակ տվեք` գնում եմ մորս հանգիստին նստեմ, ոչ մի տեղ չեմ գալիս, գնում եք` գնացեք, հիշում է նրա աղջիկը` Գայանեն, ով դստեր Ինայի եւ մոր Ժենյայի (Եվգենիա) հետ Գորիսում մի հինգհարկի նկուղում են վարձով ապրում արդեն երկու տարի:
Բնըձուրեն աղբյուրը, Յերեշենը, Պռավեն խաչը… Անընդհատ իր գյուղն է հիշում Ժենյա տատին, ասում է՝ մի անկյուն չունի հիմա: Նա մի կերպ է արտաբերում բառերը, գրեթե խոսել չի կարողանում, աղջիկը, Գայանեն է օգնում նախադասություններ կազմել. “պրոստի՞ն, прости?, չեմ հասկանում ինչ ես ասում, մամ”:
Իսկական դժողք էր, բլոկադայի օրերն է հիշում Գայանեն: Շորերը թափել եմ գետնին ու շփոթված մնացել կանգնած, չէր ստացվում իրեր հավաքել: Հարեւանները վառում էին դրանք, ես չէի կարողանում: Եղբորս ձեռագործ խաչն եմ մոռացել վերցնել, որ նա նվիրել էր ինձ, ափսոսում է Գայանեն: Չգիտեի, ում հրային հասնել, երբ ռմբակոծում էին քաղաքը: Ինան մի նկուղում էր, մայրս մեկ այլ, ասես չար երազ լինի, երբ հիշում եմ: Հինգ տարի է, ես մի օր հանգիստ չունեմ, ասում է նա: Ստեփանակերտ մեր տունն առաջին հարկում էր, արդեն ցելոֆան էլ չկար, ես լվանում ու փռում էի, հարեւանները գալիս հարցնում էին՝ կարելի՞ է մի հատ վերցնել, անվճար է, վերցրեք, պատասխանում էի ես:
Հիմա Գայանեն մի հարկ էլ է իջել եւ ծեր մոր ու աղջկա հետ գոյատեւում է Գորիսում ինչպես կարողանում է:
20 hազար դրամ էլ չի ստացվում խնայել, որպեսզի մայրիկի ծննդականը վերականգնեմ: Հենց այդքան են պետական տուրք պահաջել փաստաթուղթը վերականգնելու համար: Ոչ մի ամսաթիվ չի հիշում, հիվանդ, մեծ կին է, ասում է Գայանեն: Հազիվ վարձն եմ տալիս եւ օրը հազար դրամի սնունդ գնում, երկու տեղ մաքրություն անելով, եկամտի ոչ մի աղբյուր չունեմ: Առաջարկել են երկար աշխատել եւ ավելացնել աշխատավարձը, բայց 76 տարեկան մորս ո՞վ պետք է խնամի, հարցնում է նա, կաթված ստացած, ոչ ուտել է կարողանում, ոչ շարժվել: Չեմ կարողանում անգամ հիվանդանոց տանել, որպեսզի անալիզներ հանձնի, որպեսզի հանձնաժողովը կարողանա կարգ նշանակել, մերժում եմ, գոնե բժիշկները գան եւ տեղում ինչ որ բան անեն: Մի անգամ զոռով հիվանդանոց եմ տարել, աստիճաններով չի կարողանում բարձրանալ, ասում է՝ ես այլեւս այնտեղ չեմ գնա:
Գայանեն անհնրաժեշտ փաստաթղթերը ցանկանում է վերականգնել, ՀՀ քաղաքացիություն ստանալ` բնակարանային ծրագրից օգտվելու համար: Չգիտեմ, չեմ ուզում փոխել, բայց այլընտրանք չունեմ: Ո՞ւր գնամ, միայն վախենում եմ, որ այստեղ էլ պատերազմ կսկսվի: Անգամ այդ թուղթն է հարազատ (Ժենյա տատիկը գլխով “ոչ” է անում, ի նշան, որ ինքն էլ չի ուզում), երեխայի ծննդականը լամինացրել էի, սակայն պահանջել են, որ փաստաթուղը պետք է պատշաճ կերպով ներկայացնել: Ձեռքս չէր գնում, սիրտս ցավում է, ինչո՞ւ պետք է իմ խոխիս ծննդականը փոխեմ: Ինչեւէ, նորն են տվել այստեղ, երկար, կնիքներով մեծ թուղթ է, ստանդարտ թուղթ է` կոմպյուտերով հանած, նկարագրում է Գայանեն: Այստեղ, Գորիսում մի փախստական ասել է, որ 10 մլն դրամով կարողացել է տուն գնել, չգիտեմ, ես էլ պետք է փնտրեմ: Երեւանը չի ձգում, չեմ էլ ցանկանում այնտեղ ապրել, անցած անգամ երեխան կորել էր, նրան եկեղեցու մոտ կուչ եկած եմ գտել աղոթելիս: Որքան սթրես է տեսել խեղճ երեխան, իսկ հարեւաններս ծաղրում էին, որ նա մի կանգառ շուտ էր իջել եւ կորել:
Ինչեւէ, Ինան ասում է, որ Երեւանի դպրոցն ավելի լավն էր, քան Գորիսինը: Երբ ինձ նեղացրել էին, աղջիկները շարք էին կանգնել եւ ասել՝ արի, գնում ենք այդ Նարիկոյին կոշիկներով ծեծենք, եթե դու մեր ընկերուհին ես, պետք է գաս, ասես թիկնապահներս լինեին, ոգեւորված պատմում է Ինան, ում ապագա ամուսինը պետք է $500,000 վաստակի:
Ինան Գորիսի ակցենտով է խոսում եւ Ստեփանակերտից միայն Ռոյալ խանութն է հիշում իրենց տան դիմաց: Երրոդ դասարանում անգլերեն էի անցնում, հիմա` ֆրանսերեն, լրիվ խառնում եմ իրար, ասում է նա:
Գայանեն ավելի շատ իր կանացի ներըմբռնմանն (интуиция) է հավատում, քան քաղաքական գործիչներին: Պատերազմ հաստատ լինելու է, վստահ ասում է նա: Չեմ ցանկանում, բայց լինելու է: Ստեփանակերտում էլ ես դա զգում էի, ես անգամ պատկերացնում էի այն տեսարանը, թե ինչպես է ժովովուրդն ընկնում ճանապարհն ու գնում: Ասես հայերի ցեղասպանությունը շարունակվելիս լինի այսօր, ամեն օր Տիգրանի մահվան լուր ենք լսում:
Գորիսը գոնե կռվելու է, բայց թե վերջն ինչ է լինելու` պարզ չէ, իսկ Երեւանում ընդհանրապես մարդ չի մնալու: Երբ տեսնում եմ, թե ինչպես են այսօր Գորիսում վերանորոգման աշխատանքներ կատարում, Ստեփանակերտն եմ հիշում: Ասես նույն սցենարը պետք է կրկնվի: Այնտեղ էլ այսպես էր, չէ՞, սարքեցինք` տվեցինք (Է~ սուտ է, հանդիմանում է աղջկան Ժենյա տատիկը): Ալիեւն ասել է Ստեփանակերտում սուրճ է խմելու եւ խմում է, հիմա էլ Սյունիքի վրա է աչք դրել: Ամեն դեպքում, ես ուրիշ տեղ գնալ չեմ ուզում, այսքանից հետո ես ռուսի հողի վրա ոտք չեմ դնի երբեք, չնայած հարազատներս ասում են արի: Բայց էլի ասում եմ՝ Աստված մեծ է, ես այստեղ եմ ուզում ապրել, միայն թե մի փոքր աջակցություն լինի:
Մարութ Վանյան
Լուսանկարներ
Եվգենյա տատիկը Գորիսի “իր” նկուղում
Ինայի դասասեղանը Գորիսում
Ինան եւ իր տատիկը Ժենյան․ Ժենյա, Եվգենյա, Էլա, տատիկս երեք անուն ունի, ասում է նա
Իսրայելի սփյուռքի և հակասեմիտիզմի դեմ պայքարի նախարար Ամիխայ Շիկլին կոչ արեց քաղաքի հրեաներին վերադառնալ հայրենիք՝ Նյու Յորքի քաղաքապետի ընտրություններում 34-ամյա դեմոկրատ մուսուլման Զոհրան Մամդանիի հաղթանակից հետո։
«Քաղաքը, որը մի ժամանակ խորհրդանշում էր համընդհանուր ազատությունը, իշխանության բանալիները հանձնել է Համասի կողմնակիցին, որի դիրքորոշումը այդքան էլ հեռու չէ ջիհադիստ ֆանատիկներից, որոնք 25 տարի առաջ սպանեցին 3000 նյույորքցիների», – գրել է Շիկլին իր X էջում չորեքշաբթի՝ նոյեմբերի 5-ին։
Նրա կարծիքով՝ «Նյու Յորքը երբեք նույնը չի լինի, հատկապես նրա հրեական համայնքի համար», ուստի նրա ներկայացուցիչները պետք է «լուրջ մտածեն Իսրայելի երկիրը իրենց նոր տունը դարձնելու մասին»։ «Նյու Յորքը բաց աչքերով քայլում է դեպի այն անդունդը, որի մեջ ընկղմվել է Լոնդոնը», – հավելել է Շիկլին։
Քաղաքում ապրում է մոտավորապես 1.3 միլիոն հրեա՝ Իսրայելից դուրս աշխարհի ամենամեծ հրեական համայնքը։ Մամդանին, սակայն, Իսրայելի ներկայիս կառավարությունը անվանել է «ապարտեիդի ռեժիմ», իսկ Գազայում պատերազմը՝ «ցեղասպանություն»։ Սակայն նա մեկնաբանություն չի արել Համասի վերաբերյալ։
Իսրայելի ազգային անվտանգության նախարար և ծայրահեղ աջակողմյան «Օցմա Եհուդիտ» (Հրեական ուժ) կուսակցության առաջնորդ Իտամար Բեն-Գվիրը նույնպես համաձայնել է Շիկլիի՝ Մամդանիի վերաբերյալ գնահատականի հետ։ «Հակասեմականությունը հաղթել է առողջ բանականությանը։ Մամդանին Համասի կողմնակից է, Իսրայելի թշնամի և հայտնի հակասեմիտ», – նրա խոսքերն է մեջբերել AFP-ն։
ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Մարկ Ռուտտեն ծաղրել է Պուտինի փորձը՝ կրկին վախեցնել աշխարհը միջուկային փորձարկումների մասին խոսակցություններով, հաղորդում է Digi24-ը:
Մեկնաբանելով Ռուսաստանի Անվտանգության խորհրդի վերջերս կայացած նիստը, որի ժամանակ Պուտինը հանձնարարել էր անվտանգության ուժերին և քաղաքացիական գործակալություններին պատրաստվել հնարավոր միջուկային զենքի փորձարկումների, Ռուտտեն նշել է, որ ինքը լուրջ չի վերաբերվում նման խարդավանքներին:
Պուտինը հանձնարարել է մի քանի նախարարությունների վերլուծել, թե արդյոք Միացյալ Նահանգները խախտում է միջուկային փորձարկումների համապարփակ արգելքի պայմանագիրը: Եթե այս տեղեկատվությունը հաստատվի, Մոսկվան, նրա խոսքով, ստիպված կլինի «համապատասխան արձագանք տալ»:
Միջուկային զենքի թեման բարձրացվել է Ռուսաստանի Անվտանգության խորհրդի նիստում՝ ի պատասխան Դոնալդ Թրամփի վերջին հայտարարությունների: Որոշ մասնակիցներ խոստովանել են, որ դեռևս պարզ չէ, թե ինչ է նկատի ունեցել Սպիտակ տան ղեկավարը «ԱՄՆ միջուկային զենքի փորձարկումների վերսկսում» արտահայտությամբ: Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Անդրեյ Բելոուսովը առաջարկել է սկսել Նովայա Զեմլյայում լայնածավալ միջուկային փորձարկումների նախապատրաստական աշխատանքները:
Չորեքշաբթի օրը հայտարարվեց, որ Միացյալ Նահանգները փորձարկել է Minuteman III միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռը. այն կարող է միջուկային մարտագլխիկ կրել, բայց արձակվել է առանց գլխիկի։
Կալիֆոռնիայում գտնվող ԱՄՆ տիեզերական ուժերի Վանդենբերգի ռազմաօդային բազայի տվյալներով՝ հրթիռը թռել է մոտավորապես 4,200 մղոն (6,700 կիլոմետր) դեպի Մարշալյան կղզիների ատոլի վրա գտնվող փորձարկման վայր։
Միացյալ Նահանգները, ինչպես Ռուսաստանը, պարբերաբար իրականացնում է նման փորձարկումներ։
Առայժմ երկու կողմերն էլ մատ են թափ տալիս և ասում, որ չեն պայթեցնի միջուկային սարքեր իրենց փորձարկման վայրերում, եթե դա չանեն մյուս երկրները։
Սակայն նրանք արդեն կասկածում են միմյանց այս փորձարկումները գաղտնի նախապատրաստելու մեջ։
