Լեռնային Ղարաբաղն արդեն երկար տարիներ է, ինչ գտնվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ուշադրության կենտրոնում․ կառույցը մտահոգված է տարբեր ծագում ունեցող և տարբեր տեսակի մշակութային արժեքների ենթադրյալ ոչնչացման մասին զեկույցներով։

«Արմենպրես»-ի  հետ զրույցում այս մասին հայտարարեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Մշակույթի և Արտակարգ իրավիճակների կազմակերպության տնօրեն, 1954 թվականի Հաագայի կոնվենցիայի և դրա երկու արձանագրությունների (1954 և 1999 թթ.) քարտուղար Քրիստա Պիկատը։

Անդրադարձ կատարելով հարցին, թե ո՞րն է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դիրքորոշումն այն հարցի շուրջ, որ 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի դեմ սանձազերծված ռազմական ագրեսիայից հետո Ադրբեջանն ամբողջությամբ իր տիրապետության տակ վերցրեց Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը և սկսեց համակարգված կերպով ոչնչացնել տեղի հայկական մշակութային ժառանգությունը՝ Պիկատը պատասխանեց․ «Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանն արդեն երկար տարիներ գտնվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ուշադրության կենտրոնում։ Մենք ստացել ենք զեկույցներ բոլոր շահագրգիռ կողմերից տարբեր ծագում ունեցող, տարբեր տեսակի և տարբեր մշակութային արժեքների ենթադրյալ ոչնչացման մասին։ Ահա թե ինչու է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն մտահոգությամբ վերահսկողության ներքո պահում իրավիճակը»։

Նա մանրամասնեց, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրենը ևս տեղի ունեցած վերջին հակամարտության ժամանակ ցանկություն է հայտնել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի տեխնիկական առաքելություն ուղարկել տարածաշրջան՝ գնահատելու իրավիճակը, ինչպես նաև հասկանալ կարիքներն ու այն, թե ինչպե՞ս ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կարող է օգնել պահպանել և պաշտպանել այս բազմազան ժառանգությունը:

«Առաքելություն ուղարկելու, դրա կազմի, ինչպես նաև այն մասին, թե ո՞րն է լինելու առաքելության առանցքը, շահագրգիռ կողմերի հետ քննարկումներ են վարվել ամենաբարձր մակարդակով: Այժմ, երբ իրավիճակը փոխվել է, այս առաքելությունն այլևս չի կարող ուղարկվել Հաագայի 1954 թվականի «Զինված բախումների դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի համաձայն:  Մենք հիմա Ադրբեջանի իշխանությունների հետ քննարկում ենք, թե ինչպե՞ս կարող ենք աջակցել նրանց», – ասաց Քրիստա Պիկատը։

Նա հավելեց՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը ստիպված է եղել փախուստի դիմել և հաստատվել Հայաստանում, նախորդ տարի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն գլխավոր տնօրենի մշակույթի գծով օգնականի գլխավորությամբ առաքելություն է ուղարկել Հայաստան՝ առաջարկելու կառույցի աջակցությունն ու օգնությունը և համոզվելու, որ նրանց  կարիքները բավարարվում են ինչպես կրթական, այնպես էլ սոցիալ-հոգեբանականական առումներով։

«Բացի այդ, ուղարկված առաքելությունը նաև փորձել է հասկանալ, թե ինչպե՞ս կարող ենք աջակցել, օրինակ, ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանմանը, այն կենդանի ժառանգության պահպանմանը, որն ունեն այս համայնքները։ Մեզ համար շատ կարևոր է, որ համայնքն իրականում քննարկի, թե որոնք են իր սովորույթներն ու ավանդույթները, որոնք պահպանելու կարիք ունի», – նշեց Քրիստա Պիկատն՝ ընդգծելով, որ անհրաժեշտության դեպքում, եթե կան ավանդույթներ, որոնք անհետացման եզրին են, կարելի է նաև միջոցներ փնտրել, թե ինչպես պահպանել դրանք։

Նրա խոսքով՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն շատ է ցանկանում աշխատել այս համայնքների և, իհարկե, իշխանությունների հետ՝ մշակույթի ոլորտում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի նորմատիվ գործիքների շրջանակում հնարավոր աջակցություն ցուցաբերելու համար:

Անդրադառնալով հարցին, թե հնարավոր համարո՞ւմ է արդյոք, որ Ադրբեջանի իշխանությունները թույլ կտան ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դիտորդական խմբին ծանոթանալ և վերահսկողության տակ պահել հայկական այն մշակութային ժառանգությունը, որը դարեր ի վեր գոյություն է ունեցել Լեռնային Ղարաբաղում, կրկնեց, որ կառույցը քննարկումների մեջ է Ադրբեջանի իշխանությունների հետ։

«Կցանկանայի նաև նշել, որ այժմ 1954թ. Հաագայի կոնվենցիան ունի մոնիտորինգի ժամանակավոր մեխանիզմ, որը կարող է գործարկվել ցանկացած անդամ պետության կողմից: Այնպես որ, դա նաև անդամ երկրների և կոմիտեի որոշումն է, թե ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ինչպե՞ս կարող է ներգրավվել և աջակցել երկրներին», – եզրափակեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Մշակույթի և Արտակարգ իրավիճակների կազմակերպության տնօրենը։

2023-ի ամռանը, երբ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Քվինին հարցրել են, արդյո՞ք նա պատկերացնում է ղարաբաղցիների կյանքը Ադրբեջանի կազմում, նա ասել է՝ այո, նրանք կարող են երջանիկ ընտանեական կյանքով ապրել։

Հիմա նույն բանը ՀՀ ամբողջ բնակչության հանդեպ ասում է Նիկոլ Փաշինյանը։ Նա “բարեկեցության” նոր հայեցակարգ է ներկայացրել, կոչ անելով հարստանալ եւ հարստանալ։ Այդ կոչը չի վերաբերվում նրանց, ովքեր չեն ուզում կամ էլ իվիճակի չեն հարստանալ․ կորն ուղղված այն մարդկանց, որոնց կյանքի իմաստը հարստանալն է եւ հարուստների խմբին դասվելն է։

Յուրաքանչյուր քաղաքացու ապագան փոխկապակցված է ՀՀ համընդհանուր բարեկեցության հետ, ու եթե կա լայնածավալ թշվառություն եւ աղքատություն, հատվածական բարեկեցությունը առաջնային թիրախ է եւ աչքի փուշ: Այդ դեպքում ատելություն է ձեւավորվում ցանկացած բարեկեցիկ միջավայրի նկատմամբ, ասել է Փաշինյանը:

Նա ասել է, որ ըստ նոր գաղափարախոսության, պետությունը պետք է ապահովի մարդկանց ոչ թե յոլա գնալու, այլ հարստանալու հնարավորությունը։ Աշխատեք, հարստացեք, թշվարների համար աչքի փուշ դարձեք, ասում է նա։ Իսկ եթե մեզ չեք ընդունում, ուրեմն նախանձում եք։

Ցանկացած գաղափարախոսություն հեղինակի անձնական եւ խմբային ձգտումների, երազանքների, երջանկության չափանիշների արտացոլում է։ Այն տիպաժը եւ խումբը, որը ներկայացնում է Փաշինյանը, հարստության միջոցով ինքնահաստատվելու կարիք ունի։ Շվեյցարական ժամացույցը թույլ է տալիս մուտք գործել բարձր դասի շրջապատ, վայելել ինչ-որ հաճույքներ։ Ու չհասկանալ, որ մարդկանց մեծամասնության համար ամենամեծ հաճույքը՝ ոչ թե հարստոթյունն է, այլ երջանկությունը։

Մարդկանց հիմնական մասը չի ուզում հարստանալ, այլ ուզում է վաստակել այնքան, որ իր հարմարավետ տան մեջ երեկոյան ընտանիքի անդամների հետ թեյ խմի, կիրակի օրերին գնա հարազատների մոտ գյուղ, ընկերներով ձկնորսության գնա, մեկ-մեկ շոփինգ անի, ամառը մի տեղ հանգստանա, հարեւանին էլ ոչ թե նախանձի, այլ ուրախանա նրանց երջանկությամբ։

Նման երջանկություն ուզում են նրանք, ովքեր գիտեն, թե դա ինչ է՝ չտես չեն։ Եւ պետությունը միայն մեկ գործառույթ ունի՝ թույլ չտա, որ նման երջանկությանը խանգարեն ներքին եւ արտաքին վտանգները, որ մարդկանց տունը չվերցնեն, չքանդեն եւ չզրկեն երջանիկ ապրելու հնարավորությունից։ Չէ որ դժվար է երջանիկ լինել, երբ տունդ ձերքիցդ խլում են, եւ պետությունը դրան չի հակազդում։

Երեկ Ֆրանսիայի դեսպանն գնացել է Ներքին Հանդ եւ հանդիպել մարդկանց հետ, որոնց հարազատների գերեզմանները պետության թերացման պատճառով հայտնվել են թշնամու կողմում։ «Սյունիքի մարզի ներքինհանդցի այս ամուսիններն այլևս չեն կարող այցելել իրենց որդու գերեզման, քանի որ Ադրբեջանը գրավել է գյուղի գերեզմանատունը»։ Այդ մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպան Օլիվիե Դըկոտինյին՝ գրառմանը կից հրապարակելով լուսանկար․

«Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ամբողջական հատվածների շարունակական օկուպացիան նաև մարդկային ողբերգություն է»,- գրել է դեսպանը։

Հարուստ Ֆրանսիայում լավ գիտեն հողի արժեքը։

Նիկոլ Փաշինյանը խորհուրդ է տալիս Ներքին Հանդի եւ մնացած բնակիչներին հարստանալ եւ դրանով երջանիկ լինել։ Օկուպացվածը չենք վերադարձնի ռազմական ուժով, սահմանազատումն էլ թշնամու օգտին կլինի, ինչպես Կիրանցում, ասում են իշխանությունները։

Հողը, այն կողմում մնացած գերեզմանները կարեւոր չեն, պետք է ոչնչի առաջ չկանգնել, անխնա հարստանալ, սա է գլխավոր նպատակը։