Իրադարձությունների զարգացումն Հայաստանի հարավում՝ Սյունիքում ուղղակիորեն կապված է Իրանի շահերի հետ, և ահա թե ինչու է Թեհրանն իր կարմիր գիծը համարում միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների փոփոխությունը։ Այս մասին ապրիլի 3-ին «Հայք-Իրան. հազարամյա հարևանություն» թեմայով միջազգային համաժողովի ժամանակ հայտարարեց Հայաստանում Իրանի դեսպան Մեհդի Սոբհանին։

«Իրանի և Հայաստանի ճակատագիրը, շահերը և անվտանգությունը միշտ փոխկապակցված են եղել՝ աշխարհագրական մերձության և մի աշխարհաքաղաքական տարածքում գտնվելու պատճառով»,- հավելել է դեսպանը։

Նա նշեց, որ Հայաստանի հետ սահմանն Իրանում համարվում է ամենաանվտանգներից մեկը։ «Մենք երբեք վտանգ չենք զգացել Հայաստանի կողմից, և Հայաստանը նույնպես երբեք վտանգ չի զգացել Իրանի կողմից»,- ընդգծել է Սոբհանին։

Իզուր չէ, որ Իրանի դեսպանը խոսում է հայ-իրանական սահմանի մասին։ Վերլուծաբանները չեն թաքցնում, որ Իրանի շուրջ էսկալացիայի հավանականության ֆոնին տարածաշրջանի որոշ երկրներ կարող են փորձել մասնատել Իրանն ու Հայաստանը, կամ գոնե վերացնել նրանց միջև սահմանը՝ գրավելով Սյունիքի մի մասը։

Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Հաքան Ֆիդանը Reuters-ին տված հարցազրույցում պատասխանել է Իրանի հասցեին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի սպառնալիքներին՝ ասելով, որ տարածաշրջանը չի կարող իրեն թույլ տալ նոր պատերազմ։

«Ուստի մենք չենք ցանկանում, որ (ԱՄՆ-ը) որևէ հարձակում ձեռնարկի Իրանի վրա: Մեզ ինչպես նախկինում պետք է, որ երկու երկրները և շահագրգիռ կողմերը խաղաղ բանակցություններ վարեն», – ասել է Ֆիդանը:

Սաուդյան Արաբիան, Արաբական Միացյալ Էմիրությունները, Քաթարը և Քուվեյթը հայտարարել են, որ թույլ չեն տա ամերիկյան ռազմական ինքնաթիռներին օգտագործել իրենց տարածքներն ու օդային տարածքը Իրանին հարվածելու համար, գրում է Mehr-ը։ Այդ մասին նրանք հայտարարել են այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը սպառնացել է ռմբակոծել Իրանը։

«Եթե մենք ամեն շաբաթ ցույց տանք մեկ հրթիռային քաղաք, մենք այն չենք ավարտի երկու տարում, քանի որ դրանք այդքան շատ են»: Այս խոսքերով Իրանը վերջերս գաղտնազերծեց հրթիռային գաղտնի ևս մեկ ստորգետնյա բունկեր, որը կարող էր օգտագործել հարվածելու համար՝ ի պատասխան Թեհրանի դեմ Իսրայելի կամ Միացյալ Նահանգների ագրեսիայի:

Անցած շաբաթվա ընթացքում Միացյալ Նահանգները տեղակայել է մինչև վեց լրացուցիչ ռազմական ինքնաթիռ՝ հագեցած գաղտնի տեխնոլոգիայով, և տեղադրել ամերիկյան ամենածանր ռումբերը Իրանի և Եմենի մոտ տարածքում գտնվող ռազմաբազայում, Reuters-ին հայտնել են ամերիկացի պաշտոնյաները:

Իրանը պատասխանեց՝ ասելով, որ Ամերիկայի մեծ ռազմական ներկայությունը տարածաշրջանում նշանակում է, որ նրանք գտնվում են «ապակե սենյակում» և չպետք է «քարեր նետեն»:

«Մեր քաղաքը» դաշինքը կտա անհրաժեշտ քանակությամբ քվե՝ մյուս երկու ուժերի կողմից սատարվող  թեկնածու Վարդան Ղուկասյանին՝ առանց որևէ պաշտոնի, ակնկալիքի և որևէ պայմանավորվածության: Այս մասին երեկ հայտարարություն է տարածել Գյումրիի քաղաքապետի թեկնածու Մարտուն Գրիգորյանը:

Մնում եմ նույն համոզմունքին, որ Վարդան Ղուկասյանը ամենախոցելի թեկնածուն է` քրեական գործերով պայմանավորված, ասել է նա։  “Իմ դիրքորոշմամբ, օրինակ՝ Ռուբենին կամ Կարենին կարող  էինք  ընտրել  քաղաքապետ՝ 4 թեկնածուներիս համատեղ քննարկման և համագործակցության արդյուքնում։ Եվ սա կդառնար ամբողջական իշխանական համակարգի փլուզման իրական մեկնարկը։ Իրենց որոշումով պայմանավորված ունենք այս իրավիճակը, որի մասին խոսելն էլի ուշ չէ”, ասել է Մարտուն Գրիգորյանը։

Մենք բոլորս միասին հասանք դրան, որի համար շնորհավորում եմ բոլորիս։ ՔՊ-ն Գյումրիում այլևս իշխանություն չէ, հայտարարել է նա։

Այսքանից հետո Ավագանու առաջին նիստը տեղի կունենա ապրիլի 16-ին: Համայնքաի ղեկավարն ընտրվում է Գյումրիի ավագանու 33 անդամներից առնվազն 17-ի կողմ քվեարկությամբ: Եթե ընդդիմադիր 4 ուժերը միավորվել են, ապա նրանք ունեն 19 մանդատ եւ կկարողանան քաղաքապետ ընտրել իրենց կողմից առաջադրված թեկնածուին:

Թե ինչ կլինի, երբ օդիոզ Վարդան Ղուկասյանը քաղաքապետ ընտրվի, կարելի է կռահել՝ նրան կկալանավորեն։ Նա գիտի դա և պայման է առաջադրել, որ առաջին փոխքաղաքապետի թեկնածուն ևս լինի իր Կոմունիստական կուսակցությունից։ 

Գյումրիի և Հայաստանի այլ բնակավայրերի բնակիչները, ուրախանալով, որ հանրապետության երկրորդ քաղաքում ՔՊ-ն այլևս իշխանություն չէ, և առատավոր շրջանը կոտրվել է, միևնում ժամանակ տարակուսում են, որ ՔՊ այլընտրանքը՝ կրիմինալ անցյալով, հավատացյան, հայրապետական կոմունիստն է։

Ապրիլի 1-ից փաստորեն կրճատվեց Արցախից բռնատեղահանվածներին տրվող բնակվարձի փոխհատուցման (40+10) ծրագիրը: Այս ամիս բռնատեղահանվածները դեռևս կստանան մարտ ամսվա համար նախատեսված գումարը, կվճարեն բնակվարձը, իսկ արդեն մայիսից կսկսվի ճգնաժամը. մարդկանց մեծ մասը պարզապես ի վիճակի չի լինի վճարել կեցավայրի համար:

«Ստեփանակերտ» մեդիա ակումբը Civilnet.am կայքում վերջերս հրապարակել է հոդված, որտեղ մանրամասն ներկայացված են բռնատեղահանվածների սոցիալական աջակցության կրճատման հնարավոր հետևանքները, և հոդվածին կից առաջարկվել է մասնակցել հարցման, որտեղ արցախցիները հնարավորություն ստացան ներկայացնելու, թե ինչ են մտադիր անել 40+10 ծրագրի կրճատումից հետո:

Հարցվածների 47%-ը նշել է, որ պայքարելու է, որպեսզի կառավարությունը վերանայի արդեն իսկ կայացրած որոշումը, և պայքարի այս որոշումն իրեն երկար սպասեցնել չտվեց:

Մարտի 29-ին Երևանի Ազատության հրապարակում տեղի ունեցավ մեծ հանրահավաք: Տասնյակ հազարավոր արցախցիներ դուրս էին եկել բոյկոտելու բնակվարձի փոխհատուցման ծրագրի կրճատումը: Նրանք նշում էին, որ այս որոշումը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ հարկադիր արտագաղթի ծրագիր: Հանրահավաքի ժամանակ կազմակերպիչները նամակ փոխանցեցին կառավարությանը, որտեղից խոստացան մեկ շաբաթվա ընթացքում գրավոր պատասխան տալ: Հանրահավաքից հետո կազմակերպիչները վրան խփեցին Ազատության հրապարակում և նստացույց հայտարարեցին:

Մեծ հանրահավաքին հաջորդեցին փոքր ակցիաներ, որոնցից մեկն էլ տեղի ունեցավ մարտի 31-ին Աշխատանքի և սոցիալական ապահովության հարցերի նախարարության դիմաց:

Ակցիայի մասնակիցներին նախարարությունից պատասխանեցին, որ հանրահավաքից հետո նախարարությունում ոչ մի աշխատանքային քննարկում չի անցկացվել, և որ կայացված որոշումները փոփոխության ենթակա չեն:

Այդուհանդերձ, երեկ՝ ապրիլի 3-ին, կառավարությունն արձագանքեց և Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի ներկայացուցիչներին հրավիրեց հանդիպման, որից պարզ դարձավ, որ իշխանությունները 40+10 ծրագրի մասով որևէ զիջման պատրաստ չեն:

Պայքարի պատրաստակամությամբ 47%-ի շարքում է նաև լրագրող Մարիամ Սարգսյանը, որն իր երեխային չի կարողանում տեղավորել պետական մանկապարտեզում, որպեսզի կարողանա լրիվ դրույքով աշխատել: Մանկապարտեզից Մարիամին պատասխանել են, որ բռնի տեղահանությունը կարգավիճակ չէ և չի կարող որպես առաջնահերթություն դիտարկվել:

Ընդվզող արցախցիների գերակշիռ մասը նշում է, որ եթե պայքարը արդյունք չտա, և կառավարության որոշումն անփոփոխ մնա, ստիպված են լինելու արտագաղթել: Նույն կարծիքն է կիսում նաև հարցվածների 20%-ը: Հավելենք, որ անգամ բնակվարձի փոխհատուցման ծրագրի պայմաններում 10 հազարից ավելի բռնատեղահանված ստիպված է եղել արտագաղթել՝ հիմնականում զբաղվածության խնդրի պատճառով: Իսկ արդեն այս պայմաններում՝ արտագաղթողների թիվը մի քանի անգամ կմեծանա:

Հարցվածների 17%-ն էլ նշում է, որ որևէ փոփոխության հույս չունի ու ճարահատ ելքեր է փնտրում: Որպես հնարավոր ելքերից մեկը նշվում է մի քանի տեղ աշխատելը: Թե որքանով է դա հնարավոր, ինչքանով այն կօգնի ճգնաժամը հաղթահարելուն և ինչպես կանդրադառնա մարդկանց առողջության վրա՝ դժվար է ասել:

Հարցման մասնակիցների 16%-ը նշել է, որ անելանելի վիճակում է և չի պատկերացնում իր հետագա քայլերը: Նրանցից ոմանք նշում են, որ այս պահին արդեն իսկ առավելս անում են իրենցից կախվածը, սակայն մի կերպ են ծայրը ծայրին հասցնում: Բռնատեղահանված Հելեն Դադայանը նշում է, որ իր ընտանիքը պարզապես հայտնվելու է փողոցում, քանի որ ի վիճակի չի լինի բնակարանի վարձը վճարել, իսկ բնակապահովման պետական ծրագիրն էլ իրենց ընտանիքի համար հասանելի չէ:

Արցախից բռնի տեղահանվածների փողոցում հայտնվելու և այլ խնդիրներին զուգահեռ ահագնանում է նաև վերջիններիս հանդեպ ատելության խոսքի չափը: Մեր անցկացրած հարցման մեկնաբանությունները ևս բացառություն չեղան: Բացասական մեկնաբանություններ թողած օգտատերերի մեծ մասը մեղադրում է բռնատեղահանվածներին ծուլության և հայաստանաբնակների հարկերի հաշվին ապրելու մեջ: Սա ոչ միայն հանրության տարբեր հատվածների միջև անհանդուրժողական մթնոլորտ ստեղծելուն է նպաստում, այլև խորացնում է բռնատեղահանվածների բազմաշերտ տրավման և առաջացնում հոգեբանական նոր խնդիրներ:

Քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանը գրում է. «ՀՀ կառավարությունը ուղիղ պատասխանատվություն է կրում արցախցիների կենսական խնդիրների լուծման հարցում, որովհետև ներդրում է ունեցել դրանց ստեղծման մեջ, ինչպես նաև պարտավորություն էր ստանձնել այդ խնդիրները առաջացրած իրողությունները կանխելու համար։»

Այս իրավիճակում թե՛ պետական մարմինները, թե՛ հանրությունը կանգնած են կարևոր ընտրության առաջ․ ստեղծե՞լ աջակցող միջավայր, որտեղ մարդիկ կարող են վերականգնվել ու զարգանալ, թե՞ թողնել նրանց սոցիալական անելանելիության մեջ, ինչը միայն խորացնելու է ճգնաժամը։ Բռնատեղահանվածներն այսօր ոչ թե օգնություն խնդրողներ են, այլ մարդիկ, որոնք պայքարում են ապրելու հնարավորության համար։ Հարցն այն է՝ արդյոք, այդ պայքարին կմիանա՞ն նրանք, ովքեր կարող են փոփոխություն բերել, թե՞ ոչ։

«Ստեփանակերտ» մեդիա ակումբ