«Եթե առիթ ունենաք, կառավարության անդամների հետ հանդիպման ժամանակ հարցրեք՝ 1, 2 եւ 3 անդամներից բաղկացած ընտանիքները ձեր բնակարանային ծրագրով որտեղի՞ց կարող են տուն ձեռք բերել։ Տեսեք՝ պատասխան ունե՞ն։ Հնարավո՞ր է արդյոք ոչ թե Երեւանում, այլ հարակից քաղաքներում 12, 9 կամ 3 մլն դրամով բնակարան ձեռք բերել, կա՞ այսօր այդպիսի բնակարան, ես համենայնդեպս չեմ հանդիպել։ Ակնհայտ է որ փոքր ընտանիքները չեն կարող օգտվել այս ծրագրից»,- այսօր հրավիրած  ասուլիսում ասաց Արցախի պետնախարար Նժդեհ Իսկանդարյանը։ Նա նշեց, որ ինչ նշանակվել է Արցախի պետնախարար, ՀՀ կառավարության անդամները չեն պատասխանում իր զանգերին, որպեսզի այս հարցերն ինքն ուղղի նրանց։

Նշենք, որ Արցախից բռնի տեղահանված փոքր կազմով ընտանիքները չեն կարողանում օգտվել բնակապահովման ծրագրից, քանի որ այդ գումարով չեն կարող բնակարան գնել։ Կառավարությունում խոստացել են այս ընտանիքների համար այլ լուծում առաջարկել, բայց մինչ օրս որեւէ նոր ծրագիր չի ներկայացվել։

Նժդեհ Իսկանդարյանն այսօրվա ասուլիսում անդրադարձավ նաեւ հարցին, թե ինչո՞ւ արցախցիները չեն ցանկանում սահմանամերձ բնակավայրերում բնակարաններ ձեռք բերել, ինչո՞ւ են ձգտում Երեւանում կամ երեւանամերձ համայնքներում բնակվել։ Նրա խոսքով՝ որքանո՞վ է բարոյական բլոկադա ու պատերազմ տեսած արցախցիներին ասել՝ գնացեք սահմանամերձ գյուղեր։

«Բայց սա մի կողմ դնենք, մենք գիտենք, որ աշխատաշուկան բաշխված է Երեւանում եւ հարակից քաղաքներում։ Այսօր տեսնում ենք, թե սահմանամերձ համայնքներից ինչպիսի արտագաղթ է տեղի ունենում, ի՞նչ եք կարծում՝ երբ արցախցիները տուն են ձեռք բերում սահմանամերձ մի գյուղում, եւ այդ գյուղի բնակիչը արտագաղթում է, որեւէ հավելյալ արժեք մենք ստեղծում ենք, թե՞ ոչ։ Իհարկե, ոչ։ Եթե ռազմավարական տեսանկյունից նայենք, որեւէ հավելյալ արժեք մենք չենք ստեղծում։ Մենք առաջարկել են այլ լուծումներ, որոնք կառավարության անդամները խելացի դեմքերով ընդունել են ու ասել՝ կքննարկենք։ Այս հարցը բազմաթիվ անգամներ քննարկել ենք փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանի հետ, խոստացել են մեզ բարեփոխել, բայց, ինչպես տեսնում ենք, այդ խոստումները մնացել են սեղանին»,- ասաց նա։

Վերջին տվյալներով՝ Հայաստանից արտագաղթած արցախցիների թիվը հատել է 20 հազարի շեմը։ Այս մասին այսօր հրավիրած ասուլիսում ասաց Արցախի պետնախարար Նժդեհ Իսկանդարյանը։

«Արցախցիներն ամեն օր ապրում են այն հույսով, որ լինելու է հավաքական վերադարձ։ Իսկ ինչ վերաբերում է Արցախի հարցը փակելուն, մեր խնդիրը հենց դա է՝ հարցը օրակարգում ունենալը։ Իսկ որպեսզի հարցը օրակարգում ունենանք, առաջին քայլը Հայաստանում արցախցիներ պահելն է, որը կապված է սոցիալական խնդրների հետ։ Եթե մենք կարողանանք Հայաստանում ունենալ 100-120 հազար արցախցիներ, միանշանակ միջազգային հարթակներում առաջ է գալու արցախցիների վերադարձի հարցը։ Այսօրվա իշխանությունները հարատեւ չեն, վստահ եմ, կգան պետականապետ ուժեր, եւ մենք արդեն կունենանք հավաքական վերադարձը»,- ասաց նա։

Նժդեհ Իսկանդարյանի խոսքով՝ Հայաստանի կառավարությունն անում է այնպես, որպեսզի Հայաստանում արցախցիներ չմնան։ «Սա ուղղակի քողարկված ծրագիր է՝ բնակարանային ծրագիրը եւ մյուս ծրագերը չեն նպաստելու, որ արցախցներն ապրեն Հայաստանում»,- հավելեց նա։

 

Մասիսի արվարձաններում հակահամաճարակային հիվանդանոցին կից արցախցիների ութ ընտանիք է ապրում: Լքված հիվանդասենյակներն ու շինանյութ են տրամադրել նրանց, որպեսզի վերանորոգեն եւ ապրեն: Այդպես էլ արել են եւ մեծ հաշվով, արցախցիները գոհ են: Այս ընտանիքներից շատերը հենց այստեղ էլ ուզում են ապրել, ուզում են, որ այս հիվանդասենյակները նրանց սեփականությունը դառնա, “այսքան չարչարվել, վերանորոգել ենք”, ասում են նրանք: Ընդհանրապես, արցախցիները շատ են գովում Մասիսի քաղաքապետին, ասում են, որ անձամբ եկել “շինհարթակ” եւ սնունդ էր բերում նրանց համար, երբ աշխատում էին:

Փոշոտ բակում կապույտ ու շականակագույն խալաթներով երիտասարդներ են ծխում: Բուժվող զինվորներ են հավանաբար: Նույն բակում լվացք է փռած, երեխաներ են խաղում, սա էլ արցախցիների նոր կենցաղն է: Մի մասնաշենքը գործող հիվանդանոցն է, մյուսը` արցախցիների կացարաններ:

Որքան կարողացել, որքան շինանյութն ու փողը հերիքել է` վերանորոգել են, ով ինչ նվիրել` դրանով էլ կահավորել են ներսը: Առաստաղի համար ոչ մեկի ոչ փողը, ոչ շինանյութը չի հերիքել, եւ այդպես էլ բաց է մնացել բետոնը: Կանանցից մեկը հենց նոր գնած կարի մեքենա է փորձարկում. “բարձի երես եմ ուզում կարել, երբեք այսպիսի գործեր չեմ արել”, ասում է նա, ի՞նչ անեմ, իննը հոգի ենք, չի հերիքում տեղաշորը”:

“Չգիտեմ… ինչպե՞ս եղավ, ի՞նչ եղավ, ո՞նց տվեցին: Դուք լրագրողներ եք` ավելի լավ կիմանաք այդ նորությունները”, – ասում է կար անող կնոջ հարեւանը, մարտունեցի Ալինան, ով Հարությունագոմեր հարս է գնացել: Չնայած իր նոր կենցաղի ու սոցիալական հարցերից էինք պատրաստվում զրուցել, բայց ավելի շատ պատերազմի մասին էր ստացվում:

“Սեպտեմբերի 23-ին է սկսվել, գիշերը դուրս ենք եկել, 24-ին Պողոսագոմերում լուսացրել, հետո Կիչան, ասել են փաստաթղթերը վերցրեք եւ դուրս եկեք: Եկել ենք օդակայան, հետո` 3-րդ դպրոց, ամուսինս շրջափակման մեջ էր հայտնվել, սարսափելի լուրեր էին միայն մեզ հասնում՝ սա է զոհվել, նա է զոհվել, սաղ մարդ չկա, պոստ են վերցրել: Հինգ օր բացարձակ տեղեկություն չի եղել ամուսնուցս, քույրս հիվանդանացում էր աշխատում, աղջիկս էլ Մարտակերտում էր․ նա այնտեղ, իսկ քույրս Ստեփանակերտում սկսել են բոլոր հիվանդանոցներում փնրել ամուսնուս, անգամ մորգն ենք ստուգել, ուզում էինք իմանալ, ողջ է, թե մահացած, որ հետո դուրս գանք: Ինչեւէ, հաջորդ օրը շտաբից հայտնում են, որ նա ողջ է, բայց շրջափակման մեջ, Հաթերքի դիրքերում էր, ասացին, որ կամ վերադառնալու է, կամ տանելու են Ադրբեջան, ռուսների միջնորդությամբ նրան վերադարձրին: Մեր գյուղից հինգ հոգի զոհվել են, բոլորն էլ իմ հարեւաններն էին, ում դին մորգում էր, կարողացել են Հայաստան բերել, մյուսներին Ստեփանակերտում են հուղարկավորել: Անհայտ կորած էլ կա մեր հարեւան գյուղից, Հոռաթաղից, Արշակը, քսան տարեկան էլ չկա, բայց ասում են՝ ողջ է…” – պատմում է նա:

-Ո՞վ է ասում ողջ է, – ընդհատում է որդին` Արտաշը:

-Նկարը ցույց են տվել, ասել են՝ նա Ադրբեջանում է, ընկեր Վանյանն ունի նկարը, կասես` ցույց կտա, թունելի մեջ էր նա լուսանկարում:

–Թո՞ւնելի, — հարցնում է որդին:

“Չգիտեմ, ոչինչ հիշել չեմ ուզում, ուղղակի որ տալու էին` երեսուն տարի առաջ տային: Մենք լավ ղեկավար չենք ունեցել, միայն փողի, կամ աթոռի համար են պայքարել: Հիմա էլ պահանջում են, որ Նիկոլը հեռանա, իբր որ հեռանա, նորն ի՞նչ է անելու”, – հարցնում է Ալինան:

“Թե ասես՝ այստեղ կարող ես Ղարաբաղի պես ապրել` սուտ է, եթե չաշխատես` կսկսես փայ հավաքել: Մեր մրգերի, բանջարեղենի համն ու հոտը չկա, վեց ամիս դաշտում աշխատել եմ, ո՞վ է տեսել երկու օրում պոմիդոր հասնի, սրսկում են, հետո ասում են՝ Հայաստանում քաղցկեղը շատ է, այստեղ երկար ապրել չես կարող: Պոմիդորը սրսկում են, վարունգը սրսկում են, կառտոֆիլը սրսկում են, լոբին սրսկում են, ամեն ինչ: Ուտում` համ չես զգում: Ղարաբաղում իմ բոստանում ես երբեք նման բան չեմ արել, բայց միայն խամբարը (եգիպտացորեն) ձեռքիս չափ մեծանում էր: Ղափանն է շատ դուրս եկել, իսկեւիսկ մեր բնությունն է, Իջեւանը… Սիսյանում էինք մնացել մի քանի ամիս, այնտեղ նույնպես օդը մաքուր է, այնտեղ նույնպես հավանել եմ, կառտոֆիլը թրիքով էին աճեցնւմ, բայց դա բնական է, պարատանյութ է, իսկ այստեղ փոքր պոմիդորը երկու օրում սրսկում` կարմրեցնում են, պինք քար, բայց կարմիր”, ասում է նա:

Նրա ընտանիքի բոլոր անդամներն աշխատում են, որդին, Արտաշը ՀՀ քաղաքացիություն է ստացել, ասում է, որ ցանկանում է ծառայել բանակում, իսկ մինչ այդ մոր հետ ծխախոտի գործարանում է աշխատում:

“Մեկ օր չաշխատես` բոմժ կդառնաս”, ասում է նրա մայրը: “Ամուսինս ասում է՝ գնա դիմում գրիր` ազատվիր աշխատանքից, ես աշխատում եմ` հերիք է: Բայց երբ հաշվարկ ենք անում, միայն ամուսնուս ու որդուս աշխատավարձով ապրել չի ստացվում, շատ դժվար է: Ղարաբաղում փողի, տան մասին չենք մտածել, մեկի փոխարեն երկու տուն ենք ունեցել, ամուսնուս աշխատավարձը բարձր էր, ես չէի աշխատում, լիուլի ապրում էինք, իսկ հիմա՞, սա ի՞նչ կյանք է: Ինչի նայում` Ղարաբաղն եմ հիշում, մի բույս եմ տեսնում, ասում եմ սրանից Ղարաբաղում էլ կար: Ուրցը, անգամ ուրցը չի համ ունի, Հրազդանից բերել էին, այդ պահին հոտ ունի, բայց երբ թեյ եմ պատրաստում` անհետանում է բույրը”, –  ասում է նա ու սուրճ հյուրասիրում:

Պատերազմներ, բլոկադա, բոստան, բույսեր, աշխատանք, վարկ, տուն, մի թեմայից մյուսն է անցնում մեր զրույցը:

“Չգիտեմ, այսպես եթե շարունակվի` Հայաստանն էլ է կործանվելու: Մարդ կա, որ չի հասկանում մեզ, ասում եմ դուք դա հասկանալ չեք էլ կարող, մինչեւ ձեր մաշկի վրա չզգաք, Աստված մի արասցե: Մարդիկ կան, որ պարզապես խոսում` ներվեր են ուտում, ուրիշներն էլ կան, ովքեր Սումգայիթ են տեսել, նրանք այլ կերպ են մտածում: Դեռ երեխա էի, երբ առաջին ղարաբաղյան պատերազմը սկսվել էր, չորս պատերազմ եմ տեսել դրանից հետո, թե դրանից առաջ ինչ է եղել` դա էլ մեր ապուպապերը գիտեն: Փոքր երեխա էի, երբ մայրս ինձ գրկած բլինդաժ է տարել, քույրս իննիսունականներին է մահացել, հենց մեր տան մեջ, գրադի արկը խփել սպանել է:

Աշխատատեղում մի բան են ասում` տրամադրությունդ ընկնում է ամբողջ օրը: Գողության դեպք էր եղել, որ իսկապես ղարաբաղցի էր հանցագործը, մատնաշում են, սա՞ չեն ձեր ղարաբաղցիները, կամ այն օրվա դանահակահրության դեպքը Լոռիում` դարձյալ… ես էլ հակադարձում եմ, իսկ ուրիշ հանցագործություն չի՞ լինում Հայաստանում, ամեն գյուղում էլ շուն կա: Ղարաբաղում երբ տաս տարին մեկ այսպեսի մի դեպք էր լինում` բոլորն ապշում էին, իսկ այստեղ նման դեպքերը սովորական բան են:

Ո՞ւր գնամ, կամ այնտեղ փախստական, կամ այստեղ` միեւնույն է: Այս սթրեսը պարզապես սպանում է մեզ, աչքիս առաջ ամուսինս հյուծվում է, չի կարողանում հարմարվել, ամբողջ օրը մտածմունքների մեջ է, իր բոլոր հարազատների, ընկերների գերեզմաններն այնտեղ են: Հայրս էլ 2004 թվականին է մահացել, ծննդյան օրը գալիս է` գնալու տեղ չկա: Գնում եմ հիվանդանոց, ասում են օ~, մի՛ լարվիր, ամբողջ օրը լարված ես, մոռաց, ցրվի՛ր, արյունդ թանձրանում է… Ի՞նչպես մոռանամ, դա ինձանի՞ց է կախված, մի խոտի նայում եմ` Ղարաբաղն եմ հիշում, մտքերս ակամա այնտեղ են ինձ տանում, չի ստացվում: Ի՞նչպես ուրիշի գերեզմանով հանգստանամ: Քույրս, եղբայրս, պապիկս, բոլորի գերեզմաններն այնտեղ են, ամեն վայրկյան հիշում եմ, ամեն երեկո վատանում եմ, աշխատատեղում էլ, մի իր եմ տեսնում, որը Ղարաբաղում էլ կար, նայում եւ մտքերս անմիջապես այնտեղ են տեղափոխում: Այնքանը ստեղծես ու մեկ վայրկյանում կորցնես ամեն ինչ: Ձեռքս չի գնում մի բան գնել, ավելացնել, բացարձակ: Երբեմն մտածում եմ, չգնա՞մ վարկ վերցնեմ, մեկ էլ ասում եմ ո՛չ, ոչ մի բան ինձ պետք չէ: Ինչ տեսնում եք այստեղ ամերիկահայ մի աղջիկ է նվիրել ծննդյանս օրը` մայիսի չորսին: Սեղան, աթոռներ, հեռուստացույց, սառնարան անգամ հարթուկը չի մոռացել (“Մեր յեղն առթեն մոխուր ա տեռալ էլ (մեր յուղը մոխիր է դարձել այլեւս)”, սա էլ ազոխեցի մի կին ասաց Մասիսում եւ արցախյան այս կարճ ասույթով ամեն ինչ այնպես բացատրեց, որ ոչ մի քաղաքագետ չի կարող իր երկար վերլուծություններով):

Սարսափելի էր Հակարին անցնելիս: Ուրալով ենք եկել: Կանգնեցրել եւ տղամարդկանց հանել են բեռնատարից, երեխաները վախից մտել էին տոպրակների տակ, մենք էլ նստած դողում էինք, ստիպեցին, որ մեքենայի հետեւից վազեն տղամարդիկ…

Հիվանդասենյակներ, դոմիկներ ու հաուսմանյան ճարտարապետություն. Ինչո՞ւ հայերի մոտ չի ստացվում

Ասել են սարքեք` վերցրեք, ձերն է, անգամ կադաստրի թուղթ են տվել, հիմա էլ ուրիշ բան են ասում, չգիտենք… Ուզում են, որ բնակարանային ծրագրով մենք սերտիֆիկատ վերցնենք, իսկ փողը փոխանցենք նրանց, ասում են հիվանդասենյակ-կացարանների բնակիչները:

Հովհաննեսն ինձ Փարիզում բացատրում էր, թե ինչպես են ֆրանսիացիները հաուսմանների ճարտարապետությամբ բնակարանային եւ սոցիակալան խնդիր լուծել: Բանվորները կտուրներում էին ապրում` հարուստներից առանձին, սակայն ժամանակի ընթացքում նրանց կարգավիճակը հավասարվեց եւ հարուստ-քյասիբ բարդույթը վերացավ: Ավելին, այսօր կտուրներն ավելի գրավիչ ու կոմֆորտ տեղ ու գրասենյակներ են: Մի ուրիշ ֆրանսիացի էլ ասում էր, որ եթե Ֆրանսիայում այսպիսի թանկարժեք մեքենաներ տեսնեն, ինչպես Հայաստանում` մեկն ավելի շուտ բանալիով, կամ դանակով կքերի փայլող ներկը, քան կզմայլվի դրանցով: Նա նաեւ հիշեցրեց, թե ինչպես են Փարիզում թանկարժեք ռեստորանը վառել, որտեղ Սարկոզին նշում էր իր հաղթանակը նախագահական ընտրություններում: Չգիտեմ ինչպես նա կարողացավ այսքանը նրբորեն ասել, որ բռնության կոչի պես չհնչեց:

Տունն ավելին է, քան չորս պատը, տղամարդը տուն է կառուցում, բայց կինն է այն տուն դարձնում, իմ տունն իմ ամրոցն է, տոն քընդողեն տոն չինիլ (տուն քանդողին տուն չի լինում), հունցու շոռ ըս տամ, էլլհա բիդի տոն ըս կյամ (east or west home is best), հազար ասացվածք կարելի է հիշել տան մասին: Ոչ Արցախում, ոչ էլ այսօր Հայաստանում բնակարանային հարց լուծել չեն կարողանում հայերը: Կա անտուն մարդ` մի կտուր տանք` մտնի տակը, այսպիսի մոտեցում է հիմնականում կամ լավագույն դեպքում: Այնինչ, հարցն ավելի խորքային է, քան կարող է թվալ: Ոչ մի ուսումնասիրություն չի կատարվում եւ արդյունքում հասարակության մի անհասկանալի միքս է ստացվում, որտեղ արցախցիները Սրվանցի դոմիկներում, Մասիսի հիվանդասենյակներում են սկսում ապրել, հնդիկները “սրճարանում” ու գարաժներում, ուրիշներն էլ Երեւանի նորակառույցներում:

Մարութ Վանյան

Արցախյան քաղաքական «հանգիստ ջրերը» հանկարծակի խառնվել են. փաստաբան Ռոման Երիցյանը կտրուկ դեմ է արտահայտվել հասարակական գործիչ Լիաննա Պետրոսյանի կողմից Արցախի ժողովրդի անունից ելույթ ունենալուն և Արցախը հանձնած Հայաստանի կառավարության ներկայացուցիչների հետ հանդիպելուն: «Ո՞վ է լիազորել Լիաննա Պետրոսյանին: Ես նրան որևէ լիազորություն չեմ տվել», – հայտարարել է Ռոման Երիցյանը։

Իր հերթին, Լիաննա Պետրոսյանը ցույց է տալիս առցանց հարցումների արդյունքները, որտեղ հազարավոր մարդիկ նրան վստահության քվե են տրամադրում: Լիաննա Պետրոսյանն ասում է, որ զբաղվում է հասարակական գործունեությամբ՝ նշելով, որ ոչ ոք չի կարող արգելել իրեն օգնել մարդկանց: Նա ասում է, որ քաղաքական ամբիցիաներ չունի։

Ռոման Երիցյանն ինքը հայտարարել է Սամվել Կարապետյանի «Միասնության թևեր» շարժմանը միանալու մասին։

Հայաստանը մտել է նախընտրական շրջան, որտեղ միտումը կրկին կլինի ոչ թե համախմբումը, այլ սոցիալական և քաղաքական ատոմիզացիան: Եվ արցախցիների մասնակցությունն այս գործընթացներին արդեն իսկ ակնհայտ է: Սա հատկապես նկատելի է Սամվել Բաբայանի վարքագծում, ով սկսեց կտրուկ քննադատել իշխանություններին և հայտարարեց Արթուր Վանեցյանի հետ հնարավոր դաշինքի մասին, թեկուզ ուրիշներիհետ էլ է բանակցում:

Սակայն Լիաննա Պետրոսյանի լիազորությունների հարցը քաղաքական ընտրության հարց չէ։ Ի վերջո, հարցը նրանում չէ, թե ինչու է Լիաննա Պետրոսյանը զբաղվում արցախցիների հարցերով (որքանով գիտենք, նա նույնիսկ վերջերս ստացել է եվրոպական դրամաշնորհ դրա համար)՝ դա նրա իրավունքն է։ Հարցն այն է, թե ինչու են Հայաստանի իշխանությունները աշխատում Լիաննա Պետրոսյանի հետ, ինչու է նոր նախարար Արսեն Թորոսյանը հանդիպում Լիաննայի հետ, և ոչ թե ուրիշների։ Գուցե ուրիշներ չկա՞ն։

ՀՀ պետական, քաղաքային, հանրային և այլ օրինական ինստիտուտները վերջին երկու տարիների ընթացքում չեն կարողացել համախմբվել և ստեղծել Արցախի խորհուրդ, որը լիազորված կլիներ բանակցել ՀՀ կառավարության և միջազգային կազմակերպությունների հետ, մշակել ընդհանուր օրակարգ, անհրաժեշտության դեպքում համատեղ բոյկոտել Արցախի ժողովրդի համար անցանկալի որոշումները և ստեղծել սոցիալական պաշտպանության ամուր քաղաքական և իրավական հիմք։

Այս տարվա ապրիլից մինչև հունիս ամիսները համախմբման փորձ եղել է։ Ստեղծվել է արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդ, հրավիրվել է հանրահավաք, և կառավարությանը ներկայացվել է բավական հիմնավոր, 12 կետից բաղկացած խնդրագիր, որը ներառում է քաղաքական և իրավական կետեր։ Ամեն ինչ սակայն անփառունակ ավարտվեց նրանով, որ Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը վրանը հեռացրեց Ազատության հրապարակից, որտեղ արդեն սկսել էին հաճախել և հարցեր տալ եվրոպացի գործիչները՝ սոցիալական օգնության երկու ամսով երկարաձգելու դիմաց։

Այդ երկու ամիսն էլ ավարտվեց, բայց կառավարությունն արդեն “ջոկել” է արցախցինրի հանրային ճնշման գինը։ Հիմա նույնիսկ եղած վճարումներն են ուշացնում, Արցախի հարցը դարձել է ոչ ակտոիալ, և բոլորը հասկացել են, որ արցախցիները այլևս գործոն չեն։

Ինչ վերաբերում է Արցախի պետական ​​մարմիններին, նրանք այնքան խորն են թաքնվել, որ նրանց չես կարող գտնել նույնիսկ խոշորացույցով։ Եթե չեք ուզում, որ Լիաննա Պետրոսյանը կամ ուրիշները խոսեն ղարաբաղցիների սոցիալական խնդիրների մասին, ապա ցույց տվեք Արցախի սոցիալական ապահովության նախարարին կամ գոնե սոցիալական հարցերով խորհրդարանական հանձնաժողովի ղեկավարին։

Չի կարող այնպես լինել, որ կա Արցախի խորհրդարան, բայց այն նիստեր է անցկացնում և որոշումներ է կայացնում գաղտնի, կա պետական ​​նախարար, բայց ոչ ոք չգիտի, թե ովքեր են կառավարության անդամները կամ ինչ են անում։ Կա դատական ​​համակարգ, բայց այն անհասանելի է արցախցիների համար։

Ստեղծված պայմաններում կամ պետական ​​մարմինները ստանձնում են արցախցիների իրավունքները պաշտպանելու լիազորությունները, կամ հայտարարում են ինքնալուծարման մասին և նախաձեռնում են այնպիսի մարմինների ընտրություն, որոնք կունենան ժողովրդի մանդատ։

Դա անհրաժեշտ է, քանի որ, նախքան սոցիալական խնդիրներին անդրադառնալը, որոնք Արցախի հպարտ և արժանապատիվ ժողովրդին հասցրել են նվաստացուցիչ իրավազուրկության, պետք է պարզ հարց տալ. ի՞նչ կարգավիճակ ունի Արցախի ժողովուրդը՝ փախստականի, թե՞ ներքին տեղահանվածների։

Եթե Արցախի ժողովուրդը փախստական ​​է, այսինքն՝ Հայաստանի քաղաքացի չէ, և եթե չի կարող վերադառնալ իր բնակության վայրեր, և Հայաստանը նրանց միայն ժամանակավոր պաշտպանության տակ է դրել, դա ենթադրում է արտաքսված արցախցիների իրավունքների, այդ թվում՝ սեփականության իրավունքի խիստ միջազգային երաշխիքներ։ Սակայն, եթե արցախցիները ներքին տեղահանված անձինք են, ապա Հայաստանը պարտավոր է Արցախը համարել օկուպացված տարածք՝ Արցախի ժողովրդին տրամադրելով կորցրած գույքի համար փոխհատուցում և համարելով նրանց լիարժեք քաղաքացիներ։

ՀՀ կառավարությունը, օգտվելով այն փաստից, որ ոչ ոք նման հարցեր չի տալիս, փորձում է ձուկ որսալ պղտոր ջրում։ Ե՛վ կառավարությունը, և՛ միջազգային դոնորները, որոնք հետաքրքրված չեն այս հարցի պարզաբանմամբ, կաշխատեն նրանց հետ, ովքեր հարցեր չեն տալիս և խոսում են միայն փողի մասին։ Քանի որ ընդամենը մեկ լավ ձևակերպված հարց կարող է փլուզվել Արցախի խնդրի «լուծումը»։

Նաիրա Հայրումյան