Ռազմական ագրեսիայի հետևանքով զոհվածների հուղարկավորության կազմակերպման հետ կապված հարցերով զբաղվում է Արցախի Հանրապետության սոցիալական զարգացման և միգրացիայի նախարարության գլխավոր մասնաշենքում (Ստեփանակերտ, Ազատամարտիկների 54) տեղակայված աշխատանքային խումբը:
«Արմենպրես»-ն այս մասին տեղեկանում է Արցախի տեղեկատվական շտաբի տարածած հաղորդագրությունից:
Հաղորդագրության մեջ նշվում է նաև հեռախոսահամար (047) 94-28-57 ՝ լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալու համար:
Step1.am-ի հետ զրույցում վանքցի Սվետան (անունները փոխված են) պատմեց, թե ինչպես են իրենց տարհանել հայրենի գյուղերից.
Արդեն 19-ի ցերեկը ժամը մեկին, երբ ամեն ինչ սկսվեց, մենք հասկացանք, թե ինչ է կատարվում, քանի որ խեցիներից ծուխ տեսանք։ Չէինք կարող ասել՝ ինքնաթիռներ են, թե հրետանի, բայց տեսանք պայթյուններ։
Փոքր տղաս անտառում էր, սունկ էր հավաքում, սկսեցի կանչել, վերադարձավ։ Ավագ տղաս ծանր վիրավոր է։
Գյուղապետը բոլորին կանչեց, ասաց, որ պատրաստվենք, բայց շատ իրեր չվերցնեք։ Վվերցրել ենք միայն մի ձեռք շոր, ոչ վերմակ, ոչ այլ բան։ Մեզ տարհանել է համայնքի ղեկավարը, կանաց ու երեխաներին։ Հասանք Ստեփանակերտ, այստեղ ոչինչ չկար։ Մնացածները ժամանել են իրենց մեքենաներով։ Տղամարդկանց հասցրին «ԿԱՄԱԶ» բեռնատարով։
Սկզբում մեզ տարան օդանավակայանի մոտ գտնվող ռուսական բազա, այնտեղ էինք մինչև մութն ընկնելը։ Հետո մեզ մեքենաներով բերեցին քաղաք՝ կառավարության մոտ։ Ասացին, որ մեզ տանելու են հանրակացարաններ, բայց հետո պարզվեց, որ դրանք զբաղված են։ Մեզ բերեցին համալսարան։ Հիմա այստեղ ենք, ուտելիք չեն տալիս, չգիտեմ՝ ինչ անենք։
Բայց գոնե դուրս եկանք, իսկ մեր հարազատները դեռ այնտեղ են։ Նրանց դուրս բերել չհասցրին, ճանապարհը փակ էր։
Հիմա ասում են, որ մենք պետք է իրենց հետ համատեղ ապրենք։ Բայց ինչպե՞ս։ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մենք ապրում էինք Կալինինոյում, հետ կանչեցին, հավատացինք ու վերադարձանք։ Ուրեմն ի՞նչ հիմա:
«Եվրոպացիներն հանուն Արցախի» նախաձեռնությունը նամակ է հղել Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելին։ «Արմենպրես»-ի Բրյուսելի թղթակցի փոխանցմամբ, նախաձեռնությունը հիասթափություն եւ ցավ է հայտնել, որ Ադրբեջանի սանձազերծած ագրեսիան եւ էթնիկ զտումների ակնհայտ միտումը կյանքի են կոչվում ԵՄ-ի լուռ հավանությամբ։
«Անշուշտ պետք է ասել, որ առաջնային պատասխանատվությունը կրում են ռուս խաղաղապահները, սակայն ԵՄ-ն ակնհայտորեն ուներ բավական լծակներ՝ կանխելու այս աղետը։ Մենք բարձր ենք գնահատել ձեր ջանքերը՝ որպես գլխավոր միջնորդ այս խիստ բարդ իրավիճակում: Որպես ԵՄ քաղաքացիներ՝ մենք հավատում էինք, որ այնպիսի քաղաքական միությունը, ինչպիսին ԵՄ-ն է եւ որը հավակնում է պաշտպանել մարդու իրավունքները, արդյունավետ միջոցներ կձեռնարկեր՝ Ադրբեջանին զսպելու համար․ գոնե թիրախային պատժամիջոցներ կկիրառեր», – ասված է նամակում։
Նախաձեռնությունը շեշտադրել է փաստը, որ բանակցությունները որեւէ լավ տեղ չեն տարել եւ Ադրբեջանին ավելի կառուցողական չեն դարձրել։ Նամակի հեղինակները վստահ են, որ ԵՄ ղեկավարությունը ոչ անգրագետ է, ոչ էլ միամիտ՝ չհասկանալու համար, որ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության քարոզչությունը և, այսպես կոչված, ադրբեջանական տիրապետության տակ գտնվող Լեռնային Ղարաբաղի բնիկ հայ բնակչության վերաինտեգրումը նշանակում է էթնիկ զտում և ցեղասպանություն։
Նամակի վերջում, Եվրոպական մեկ տասնյակից ավելի երկրների հայ համայնքի ներկայացուցիչները, որոնք ստորագրել են նամակը, ափսոսանք են հայտնել, որ հերթական անգամ աշխարհաքաղաքական հաշվարկները և մի քանի խորանարդ մետր գազը Ադրբեջանի պես ավտորիտար ռեժիմից, որն, ի դեպ, անուղղակիորեն ներառում է նաև ռուսական գազն ադրբեջանական խողովակաշարերով, գերադասվում են մարդու իրավունքներին և մարդկային կյանքին։
Նախաձեռնությունը Շառլ Միշելին հիշեցրել է, որ մարդու իրավունքներն ավելին են, քան գործիք, որն օգտագործվում է ըստ հարմարության կամ աշխարհաքաղաքական շահերի ամրապնդման համար։
«Եվրոպացիները հանուն Արցախի» նախաձեռնությունը ստեղծվել է ամիսներ առաջ եվրոպական մի շարք երկրների հայկական համայնքների ներկայացուցիչների կողմից՝ արցախահայության ձայնը լսելի դարձնելու եւ նրանց ապրած անարդարությունների դեմ պայքարելու համար։
Արդեն մի քանի օր է, ինչ Երեւանում բողոքի զանգվածային ակցիաներ են ընթանում, սակայն այսօր նրանց միացել են բազմաթիվ մարդիկ։ Առնվազն երեք բուհերի ուսանողներ դասադուլ են հայտարարել և մասնակցում են հանրահավաքներին ու երթերին։
Չկա մեկ կառավարման կենտրոն, թեև մասնակիցների մի մասի կողմից վերջերս ստեղծվել է հանձնաժողով՝ Վազգեն Մանուկյանի գլխավորությամբ։ Նա այսօր ասաց, որ ցուցարարների մեծ մասը «մեր կողմնակիցները չեն, բայց Նիկոլի հակառակորդներն են»։ Նա նշեց, որ իրենք չեն փորձում մենաշնորհել շարժումը. Մանուկյանն ասաց, որ հասկանում է, որ եթե Նիկոլային տապալեն, Ադրբեջանը կարող է հարձակվել Հայաստանի վրա։ Բայց Նիկոլով Հայաստանը մաս առ մաս կհանձնվի։
Բողոքի ակցիաները տեղի են ունենում Ռուսաստանի և ԱՄՆ դեսպանատների մոտ, որտեղ արցախցիները պահանջում են մարդասիրական միջանցք ստեղծել Ղարաբաղումապրող հայրենակիցների համար։
Այսօր ՀՀ կառավարության նիստի մեկնարկի ժամը փոխվել է՝ 11.00-ից 10.00։ Մինչ ակցիան սկսվեց, կառավարության անդամներն արդեն ցրվում էին։
Սակայն ցուցարարները փորձում են կաթվածահար անել փողոցները։ Ոստիկանությունը բավականին կոշտ է գործում. լրատվամիջոցները ծեծի կադրեր են տարածել, այդ թվում՝ Լևոն Քոչարյանին։
«Իշխանափոխության» թեման կապվել էր նույնիսկ Արցախի հարցով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի երեկվա նիստի հետ։ Որոշ երկրներ հայտարարել են, որ «աջակցում են Հայաստանի ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված կառավարությանը»՝ քարտ-բլանշ տալով Փաշինյանին Արցախի և Հայաստանի լիակատար հանձնման համար։
Եվրոպացի պաշտոնյաներն ասում են՝ «Մոսկվան հույս ունի տապալել Հայաստանի արևմտամետ վարչապետին»՝ չնշելով, թե ինչպես է Փաշինյանը դրսևորել իր արևմտամետությունը։ Բառացիորեն սեպտեմբերի 19-ի պատերազմի նախորդ օրը Փաշինյանը ասաց, որ չի պատրաստվում փոխել իր արտաքին քաղաքական կուրսը։ Նրա բոլոր քայլերն արվում են ռուս-թուրքական ուղու վրա, և ստացվում է, որ Արևմուտքը աջակցում է Փաշինյանին, որպեսզի նա չհեռանա այս ուղուց։
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում Հայաստանի ներկայացուցիչը չի դատապարտել Ռուսաստանին և չի հայտարարել ռուս խաղաղապահներին փոխարինելու մասին։ Իսկ թե ինչու պետք է Ռուսաստանը փոխի Նիկոլին, հայտնի չէ։
Կա ևս մեկ կարևոր հանգամանք՝ Փաշինյանին հավատարիմ ուժերն արդեն բացահայտ ասում են, որ «ղարաբաղցիները» ցանկանում են հեռացնել Փաշինյանին՝ խորհուրդ տալով թույլ չտալ Արցախից հայերի տարհանումը։ Արդեն լուրեր են տարածվում, որոնք սլաքներն ուղղում են դեպի ղարաբաղցիները։
Հազարավոր մարդիկ երեկ հավաքվել էին Ստեփանակերտի օդանավակայանի տարածքում գտնվող ռուսական բազայում՝ պահանջելով տարհանում։
Նրանց թվում՝ հազարավոր մարդիկ, ովքեր արտաքսվել են հայրենի գյուղերից «տարհանման» պատրվակով։
Հայաստանի անկախությունը լուրջ վտանգի տակ է. Այս մասին X միկրոբլոգում գրել է ամերիկացի կոնգրեսական Ադամ Շիֆը։
«Այսօր Հայաստանի Անկախության 32-րդ տարին է։ Այս անկախությունն այժմ լուրջ սպառնալիքի տակ է Ադրբեջանի դաժան բռնապետության կողմից, որը բռնության և էթնիկ զտումների է ենթարկվել:
Միացյալ Նահանգները պետք է աջակցի Հայաստանի խաղաղ գոյությանը և Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքին:
Ես միշտ ամուր կանգնած եմ հայ ժողովրդի կողքին»,- նշել է նա։
Սենատորների երկկուսակցական խումբը՝ Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Բոբ Մենենդեսի գլխավորությամբ, ներկայացրել է օրինագիծ՝ աջակցելու հայերին Ադրբեջանի ագրեսիայի դեմ։
Օրինագիծը արձագանքում է Ադրբեջանի կառավարության գործողություններին՝ մարդասիրական օգնություն տրամադրելով Լեռնային Ղարաբաղի հայերին, կանխելով լրացուցիչ օգնության հոսքը դեպի Ադրբեջանի կառավարություն անվտանգության ոլորտում և կոչ անելով լրացուցիչ պատասխանատվության ենթարկել հայերի դեմ կատարված ենթադրյալ վայրագությունների համար:
Մասնավորապես, օրինագիծը կվերացնի Ազատության աջակցության ակտի 907-րդ կետից բացառությունը, որն արգելում է Ադրբեջանի կառավարությանը տրամադրվող օգնության մեծ մասը: Այն նաև թույլ է տալիս Հայաստանին ռազմական ֆինանսավորում, ենթադրում է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի անվտանգության ապահովման ռազմավարության մշակում և պատժամիջոցների կիրառում Ալիևի ռեժիմի դեմ՝ հայերի դեմ նրա գործողությունների համար։
«Նախագահ Ալիևը բազմիցս ցույց է տվել, որ ոչ մի բանի առաջ կանգ չի առնելու Լեռնային Ղարաբաղում հայերին արմատախիլ անելու համար», – ասել է նախագահ Մենենդեսը: «Այս հրատապ, երկկուսակցական օրենսդրությունը և՛ ուժեղացնում է մեր հավաքական աջակցությունը հայերին, և՛ հստակ ազդանշան է ուղարկում Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին, որ Միացյալ Նահանգները ձեռքերը ծալած չի մնա մինչ Ալիևի ռեժիմը շարունակի սովի և պատերազմի իր դաժան արշավները»:
«Ադրբեջանի կառավարությունը և նախագահ Ալիևը սկզբում օգտագործեցին շրջափակումը, իսկ հետո հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի վրա իրենց կամքը պարտադրելու համար», – ասել է սենատոր Բիլ Քեսիդին: «Հայերը վերապրեցին 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունը, որը դուռ բացեց այս դարի սարսափներից շատերի համար: Սա ուժի կիրառման վերջին դրվագն է՝ լուծելու հարցեր, որոնք պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»։
«Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի վերսկսած հարձակումներն անընդունելի են. Միացյալ Նահանգները և միջազգային հանրությունը պետք է գործեն դադարեցնելու շրջափակումը, դադարեցնելու Ադրբեջանի ագրեսիան հայերի դեմ և մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկելու համար: Այս օրենսդրությունը հստակ մեսիջ է ուղարկում, որ մենք ձեռքերը ծալած չենք մնալու այս հարձակումներին դիմակայելիս», – ասել է սենատոր Քրիս Վան Հոլենը:
«Մենք չենք կարող կողքի կանգնել, քանի որ Ադրբեջանը էսկալացիոն քայլեր է ձեռնարկում Լեռնային Ղարաբաղում հայերի էթնիկ զտումների համար: Մենք պետք է արագ ընդունենք այս օրենսդրությունը, որպեսզի անհապաղ աջակցություն ցուցաբերենք Լեռնային Ղարաբաղի հայերին և երաշխավորենք, որ ադրբեջանական ռեժիմը պատասխանատվության ենթարկվի մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների և տարածաշրջանում հայերի դեմ ագրեսիայի չհրահրված ակտերի համար», – ասել է սենատոր Ալեքս Պադիլլան: «Ես կշարունակեմ աշխատել տարածաշրջանում կայուն խաղաղության համար պայմաններ ստեղծելու ուղղությամբ»:
«Ամերիկան չի կարող կողքի կանգնել, քանի որ Ադրբեջանում ավտորիտար ռեժիմի կողմից իրականացվող դաժան բռնությունները բարձրացնում են ցեղասպանության ուրվականը Լեռնային Ղարաբաղում», – ասել է Շելդոն Ուայթհաուսը: «Այս օրենքը կիրառում է կոշտ պատժամիջոցներ, որոնք կօգնեն Ադրբեջանի կառավարությանը պատասխանատվության ենթարկել մարդու իրավունքների ակնհայտ խախտումների համար՝ միաժամանակ թույլատրելով Լեռնային Ղարաբաղին և Հայաստանի ժողովրդին այդքան անհրաժեշտ մարդասիրական օգնությունը»:
ՄԱԿ-ում գիշերն ավարտվել է Արցախի հարցով Անվտանգության խորհրդի նիստը, որը նախաձեռնել էր Ֆրանսիան՝ Հայաստանից ստացված նամակից հետո։ ԱԽ-ն որեւէ փաստաթուղթ կամ բանաձեւ չի ընդունել։
Անվտանգության խորհրդի անդամ երկրների ներկայացուցիչների, ինչպես նաև Հայաստանի արտգործնախարարի ելույթում ոչ մի խոսք չկար Ռուսաստանի և Թուրքիայի դերի, ոչ մի խոսք՝ ինքնորոշման իրավունքի մասին։ Ելույթներում միջազգային ուժեր տեղակայելու համար հազիվ լսելի կոչեր հնչեցին, Արարատ Միրզոյանն էլ առաջարկեց մտածել այս մասին, սակայն ՌԴ ներկայացուցչի խոսքերից հետո, թե «ռուս խաղաղապահներին այլընտրանք չի կարող լինել», այս թեման մարեց։
Ավելին, գրեթե բոլոր ելույթներում ասվում էր, որ արցախցին պետք է մնա Արցախում։ Իսկ Բաքվի ԱԳՆ ղեկավարն անդրադարձավ Փաշինյանի այն խոսքերին, որ արցախցիների ֆիզիկական գոյությանը այժմ ոչինչ չի սպառնում, և նրանց հեռանալու կարիքը չկա։
Լեռնային Ղարաբաղից քաղաքացիական անձանց բռնի տեղահանումը ռազմական կամ այլ միջոցներով անընդունելի է, ասել է ԵՄ խոսնակ Բորելը։
Անհույս վիճակում գտնվող մարդկանց տարհանումը ԵՄ-ն, փաստորեն, համարում է «էթնիկ զտում» և կոչ է անում ստիպել «ինտեգրվել», որպեսզի ոչինչ չսպառնա տարածաշրջանային խաղաղությունը ապահովող «Հայաստանի ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված իշխանություններին»։
Արարատ Միրզոյանը հազիվ իրեն ստիպել է առաջարկել՝ «դիտարկել խաղաղապահ ուժերի ստեղծման հնարավորությունը, որը կպահպանի անվտանգությունն ու կայունությունը Լեռնային Ղարաբաղում՝ ՄԱԿ-ի մանդատով»։ Թեկուզ նա չի պնդել եւ չի բացատրել, չնչու է դա հիմա առաջարկում։
Նա ոչինչ չի ասել տարհանման անհրաժեշտության մասին, սակայն կոչ է արել ՄԱԿ-ի միջգերատեսչական առաքելություն տեղակայել Լեռնային Ղարաբաղում և… ապահովելու վերջին ագրեսիայի ժամանակ եւ 2020 թվականի պատերազմի հետևանքով տեղահանվածների վերադարձը իրենց տներ։ Լեռնային Ղարաբաղ։ Այսինքն՝ ոչ միայն արցախցիներին չազատել, այլեւ այնտեղ տանել 2020թ. տեղահանվածներին։ Ըստ երեւույթին, որպեսզի «ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված իշխանություններին» ոչինչ չսպառնա։
ԱՄՆ ներկայացուցիչը կոչ է արել Բաքվին «պահպանել ռազմական գործողություններր վարելու կանոնները»՝ նշելով, որ «Ադրբեջանը միջազգային պարտավորություններ ունի հարգելու իր տարածքում ապրող բոլոր մարդկանց իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները»։ Նա ընդգծել է «միջազգային առաքելության տեղակայման կարևորությունը՝ երաշխավորելու Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության պաշտպանությունը»։ Բայս նույնպես չի պնդել։
Ֆրանսիայի արտգործնախարարը նշել է, որ «Ադրբեջանը պարտավոր է շոշափելի երաշխիքներ տալ, որ ուժ չի կիրառի և միջազգային հանրության աջակցությամբ կգնա խաղաղ երկխոսության։ «Ադրբեջանը պարտավոր է համաներում տրամադրել զինվորականներին և ուժերին, որոնք ընդունել են հրադադարը, բացի միջանցքից, նա պարտավոր է ընդունել միջազգային մարդասիրական առաքելություն»,- ասաց նա։
Ռուսաստանի ներկայացուցչի խոսքով՝ պետք է մշակվի ճանապարհային քարտեզ՝ «Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը Ադրբեջանի սահմանադրական համակարգին ինտեգրելու համար»։
«Ռուսական խաղաղապահ առաքելությանը այլընտրանք չկա, մենք մտադիր ենք շարունակել աշխատանքը բոլոր ոլորտներում, որոնք համաձայնեցրել են երեք առաջնորդները», – ասել է Ռուսաստանի ներկայացուցիչը։
Եւ այլն․․․ Փաստորեն, բոկորն, այդ թվում Հայաստանը ճանաչեցին Բաքվի ցեղասպանության իրավունքը՝ Արցախի ժողովրդին զրկելով անգամ տարհանման իրավունքից։
Թուրքիայի ներկայացուցիչը, ով չգիտես ինչու ներկա էր այնտեղ, հայտարարեց հաջորդ նպատակի մասին՝ «Զանգեզուրի միջանցքը»։ «Արցախյան օպերացիայի» հաջողությունը եւ ՄԱԿ-ի արձագանքը հուսադրող է։
Գերմանիան դատապարտում է Ադրբեջանի ռազմական հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի վրա և կոչ է անում Բաքվին մշտապես և վերջանականապես դադարեցնել իր ռազմական գործողությունները։ «Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում այս մասին հայտարարել է Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Անալենա Բերբոքը ՝ Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի լայնածավալ հարձակման թեմայով հրատապ նիստի ժամանակ։
Գերմանիայի ԱԳ նախարարը նշել է, որ չափազանց շատ մարդիկ են արդեն սպանվել ընդամենը երկու օրվա ընթացքում։ Հազարավոր մարդիկ ստիպված են եղել փախչել իրենց տներից։
«Ադրբեջանը ընտրել է ռազմական ուժով տեղում իրավիճակ փոխելու ճանապարհը։ Մենք հաստատակամորեն դատապարտում ենք Բաքվի ռազմական հարձակումը և կոչ անում վերջինիս մշտապես և վերջանականապես դադարեցնել իր ռազմական գործողությունները։ Ի գիտություն են ընդունել հրադադարի մասին ստացված տեղեկությունները, սակայն մեզ անհրաժեշտ է, որպեզի ամբողջովին դադարի բռնությունը։ Ադրբեջանն է կրում պատասխանատվությունը ամբողջովին և լիարժեքորեն պաշտպանելու քաղաքացիական բնակչությանը, հատկապես երեխաներին, ովքեր ապրում են Լեռնային Ղարաբաղում։ Էթնիկ հայերի տեղահանությունը և հարկադիր արտագաղթը Ղարաբաղից անընդունելի են։ Այսքանն ասելով հանդերձ, ցանկանում եմ վերահաստատել այս մարմնի նախինում կայացրած մի քանի որոշումները։ Եվ Հայաստանի, և Ադրբեջանի ինքնիշխանությունը և տարածքային ամբողջականությունը չպետք է դրվեն հարցականի տակ»- ընդգծել է Բերբոքը։
Գերմանիայի ԱԳ նախարարի խոսքով ՝ դժվար է պատկերացնել այն տառապանքը և դժվարությունը, որ կրում են Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող կանայք, երեխաները և տղամարդիկ ամիսներ շարունակ։
«Բաքվի իշխանությունները փաստացի փակել են Լաչինի միջանցքը և խանութներում դատարկություն է, դեղորայքը սպառվել է, էլեկտրաէներգիան, բենզինը չեն բավականացնում։ Վերջին շաբաթների ընթացքում բազմաթիվ գործընկերների հետ միասին, ովքեր այստեղ ներկա են, մենք ջանք ու եռանդ չխնայելով աշխատել ենք, որպեսզի կարիք ունեցող մարդկանց համար ապահովենք մարդասիրական ծառայությունների և օգնությունների հասանելիությունը, հատկապես` հղիների, երեխաների և տարեցների համար։
Եվ հենց հույսի մեկ նշույլ ի հայտ եկավ՝ մարդասիրական առաքումները թույլ տվեցին հասցնել Լեռնային Ղարաբաղ, Բաքուն կրկին հավաստիացնում էր, որ ձեռնպահ կմնա ուժի գործադրումից, որը նրա կողմից խախտվեց և ահռելի տառապանք պատճառվեց առանց այն էլ ծանր վիճակում գտնվող բնակչությանը»,- շեշտել է Բերբոքը։
Գերմանիայի ԱԳ նախարարն նշել է՝ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը արժանի է ապրել անվտանգության մեջ, որ իրենց իրավունքները պաշտպանված լինեն։ Ըստ նրա՝ Լաչինի միջանցքը բաց պահելը կենսական կարևորություն ունի մարդասիրական պատճառներով, ինչպես նաև դա մշակութային և մարդասիրական կամուրջ է Ղարաբաղում ապրող հայերի համար։
«Բաքուն և Ղարաբաղի հայերը պետք է վերադառնան երկխոսության։ Այս հակամարտությունը, որը սկսվել է ավելի քան 30 տարի առաջ, չափազանց մեծաթիվ զոհեր է տվել։ Տարածաշրջանում բնակվողներին անհրաժեշտ է տևական խաղաղություն Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև։ Դա անհրաժեշտ է նաև մեզ, իսկ դրան կարելի է հասնել բանակցությունների սեղանի շուրջ։
Մենք կշարունակենք դա հստակ հայտնել երկու կողմերին։ Կոչ եմ անում կողմերին վերադառնալ բանակցություններին, որոնց միջնորդը Եվրամիությունն է։ Հիմա է լարվածությունը թոթափելու ժամանակը։
Ցանկանում եմ ընդգծել, որ որևէ երկիր չպետք է ներկայիս իրավիճակը օգտագործի Հայաստանի ժողովրդավարությունը ապակայունացնելու նպատակով։ Լեռնային Ղարաբաղում կանայք, տղամարդիկ և երեխաները և ընդանրապես տարածաշրջանի բնակիչները արժանի են ապրելու առանց բռնության վախի, առանց տներից հարկադրաբար հեռացվելու վախի, առանց իրենց իրավունքներից, լեզվից, կրոնից զրկվելու վախի։ Նրանք արժանի են ապրելու խաղաղության մեջ, ինչպես բոլորս»,- եզրափակել է Գերմանիայի ԱԳ նախարարը։
Ադրբեջանի ԶՈւ-ն վերահսկում է ԼՂ հիմնական ճանապարհները, հնարավոր չէ այցելել և տեղեկություններ ստանալ փաստացի իրավիճակի մասին։ Այս մասին ԼՂ հարցով ՄԱԿ-ի ԱԽ հրատապ նիստի ժամանակ ասել է ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը։
«Միամտություն կլիներ կարծել, թե այս ամենը նախապես պլանավորած չի եղել։ Ադրբեջանական ագրեսիան ծավալվել է բարբարոսաբար, դիտավորյալ։ Սա ողբերգության վերջին արարն էր։ Երբ 2022-ի դեկտեմբերին ԱԽ հրատապ նիստ հրավիրեցինք, այս խորհուրդը համարժեք չարձագանքեց։ Որոշումները չհարգվեցին Ադրբեջանի կողմից, և կրկին խորհուրդը չարձագանքեց։ Միջազգային հանրությունը կասկածամտությամբ արձագանքեց մեր նախազգուշացումներին»,- նշել է Միրզոյանը։
ՀՀ ԱԳ նախարարի խոսքով՝ հիմա էլ այս դահլիճում շարունակում են ընդհանուր կոչեր անել հակամարտության կողմերին։
«Այս մոտեցումը և այս եզրաբանությունն այլևս կիրառելի ու տեղին չեն։ Չկան հակամարտության կողմեր, կան ոճրագործներ և զոհեր»,- նշել է Միրզոյանը։
ՀՀ ԱԳ նախարարը ներկայացրել է իր պահանջները ԱԽ-ին․
Դատապարտել մարտական գործողությունների վերսկսումը և քաղաքացիական բնակավայրերի ու ենթակառուցվածքների թիրախավորումը։
Պահանջել միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերից բխող պարտավորությունների լիակատար իրականացում։
Անմիջապես տեղակայել ՄԱԿ-ի միջգերատեսչական առաքելություն ԼՂ-ում։
Ապահովել ՄԱԿ-ի գործակալությունների և միջազգային այլ կամզակերպությունների համար ԼՂ անխոչընդոտ հասանելիությունը։
Ապահովել կողմերի լիարժեք և բարեխիղճ համագործակցությունը ԿԽՄԿ-ի հետ։
Ապահովել վերջին ագրեսիայի ընթացքում և 2020թ․ պատերազմի հետևանքով տեղահանված անձանց վերադարձը իրենց տներ ԼՂ-ում։
Ապահովել կենսական պարագաների մատակարարման վերականգնումը։
Անմիջապես վերականգնել Լաչինի միջանցքով երկկողմանի ազատ տեղաշարժը։
Պահանջել ադրբեջանական ռազմական մարմինները դուրս գան ԼՂ բնակավայրերից։
Բացառել պատժողական գործողությունները ԼՂ քաղաքական և ռազմական ներկայացուցիչների և անձնակազմի նկատմամբ
Հնարավորություն ստեղծել ՄԱԿ-ի մանդատով խաղաղապահ ուժ լինի, որը կպահպանի անվտանգությունը և կայությունը ԼՂ-ում։
Բաքուն սեպտեմբերի 19–ին մեծամասշտաբ հարձակում նախաձեռնեց Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ օգտագործելով նաեւ արգելված կասետային զինատեսակներ։ Այս մասին սեպտեմբերի 21–ին Լեռնային Ղարաբաղի հարցով ՄԱԿ ԱԽ նիստին ասաց Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը։
Շնորհակալություն հայտնելով Անվտանգության խորհրդին Լեռնային Ղարաբաղում անվտանգության եւ մարդասիրական վիճակի հարցով հրատապ նիստ անցկացնելու համար՝ Միրզոյանը շեշտեց, որ Ղարաբաղում այդ վիճակը ստեղծվել է Ադրբեջանի՝ առանց սադրանքի լավ պլանավորած ռազմական հարձակման պատճառով։
«Մինչ միջազգային հանրությունը այստեղ հավաքված փնտրում է աշխարհում խաղաղության եւ անվտանգության պահպանման ուղիներ, մինչ բոլորս խոսում ենք ուժի կիրառումը դատապարտելու հրամայականի մասին՝ կանխելու համար մարդկանց ձեռքով մարդկային զոհերի հանգամանքը, սեպտեմբերի 19–ին Ադրբեջանը հերթական մեծամասշտաբ հարձակումը նախաձեռնեց ԼՂ–ի դեմ՝ կոպտորեն խախտելով Նոյեմբերի 9–ի համաձայնության դրույթներն ու միջազգային նորմերը։
Լեռնային Ղարաբաղի ողջ տարածքը, քաղաքները, մյուս բնակավայրերը ինտենսիվ եւ առանց տարբերազատման ռմբակոծվում էին հրթիռներով, ծանր հրետանիով, մարտական անօդաչուներով եւ ավիացիայով, այդ թվում՝ արգելված կասետային զինատեսակներով։ Հարձակման ինտենսիվությունից ու դաժանությունից պարզ է դառնում, որ մտադրությունը ԼՂ բնակչության էթնիկ զտումը վերջնականացնելն է»,– ասաց Միրզոյանը։
Նրա խոսքով՝ քաղաքացիական եւ կրիտիկական ենթակառուցվածքների թիրախավորման պատճառով բնակչությունը կտրված է իրարից եւ չի կարողանում իրական ժամանակում ներկայացնել տեղում իրավիճակը։ Ադրբեջանական զորքերը վերահսկում են ԼՂ հիմնական ճանապարհները, որի պատճառով հնարավոր չէ այցելել եւ տվյալներ ստանալ տեղում իրավիճակի մասին։ Այս պահի դրությամբ հաստատված զոհերի թիվը ավելի քան 200 է, վիրավորների թիվը՝ 400, այդ թվում՝ քաղաքացիական բնակչության, կանանց եւ երեխաների շրջանում։ «Այսօր Ադրբեջանի արտգործնախարարությունը նույնպես այդ փաստը ընդունեց»։
Նրա խոսքով՝ ավելի քան 10,000 մարդ հարկադրաբար տեղահանվել է. «Նրանք այժմ բացօթյա պայմաններում են, առանց սննդի եւ գոյատեւման պայմանների։ Հազարավոր ընտանիքների անդամներ են իրարից բաժանված։ Մոտ 20,000 մարդ տեղահանվել էր 2020 թվականի պատերազմի հետեւանքով։ Մարդիկ շարունակում են սովամահ լինել 10–ամսյա շրջափակման պատճառով։ Առողջապահության համակարգը պարալիզացված է։ Լեռնային Ղարաբաղից ստացվող կադրերը իսկապես ցնցող են։ Մայրերը հուսահատ փորձում են գտնել իրենց կորած երեխաներին։ Կանայք արտասվում են՝ վախենալով, որ Ադրբեջանը կբանտարկի իրենց ամուսիններին։ Այս ամենը, դժվար է հավատալ, որ տեղի է ունենում ոչ թե 100 տարի առաջ, այլ այսօր՝ միջազգային հանրության աչքի առաջ 21–րդ դարում։ Դրսերում եւ ապաստարաններում հայտնված երեխաները շարունակում են լաց լինել ու ծնողներին խնդրել, որ իրենց տուն տանեն՝ հրաժարվելով ընդունել, որ իրենք այլեւս տուն չունեն»։
Միրզոյանը պատմել է, որ ռմբակոծության ժամանակ ԼՂ բնակավայրերից մեկում անհայտ կորել էր 8–ամյա մի տղա։ Նրա 10–ամյա եղբայրը սպանվել է, եւ անգամ հնարավոր չի եղել նրա մարմինը դուրս բերել գյուղից, մյուս եղբայրը վիրավոր է. «Սրանք բազմաթիվ դեպքերից միայն մի քանիսն են։ Ադրբեջանի աչքերում այս երեխաները ահաբեկիչներ են, եւ Ադրբեջանի գործողություններն ուղղված են եղել այս երեխաների, նրանց մայրերի, տատիկ–պապիկների դեմ։ Ադրբեջանական սոցցանցերը հեղեղված են կոչերով՝ գտնել անհետ կորած երեխաներին ու կանանց, բռնաբարել նրանց, մասնատել եւ կերակրել շներին։ Ադրբեջանցի սոցցանցերի օգտատերերը տարածում են Լեռնային Ղարաբաղի կանանց պրոֆիլները սոցցանցերում եւ խաղադրույքներ կատարում, թե ում են բաժին հասնելու այդ կանայք, որպեսզի բռնաբարեն, երբ նրանք հայտնվեն Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո»։