Կառավարության որոշումը չի լուծում արցախցիների հիմնարար խնդիրները, զրկելով կոլեկտիվ իրավունքից
- 16:20 03.07.2025
Ստեփանակերտ
ՀՀ կառավարությունն այսօր որոշում է ընդունել արցախցիների բնակարանային ծրագրի իրականացման կարգը փոխելու մասին: Կատարված որոշ փոփոխություններ իսկապես կարելի է դրական համարել: Սակայն դրանք չեն պատասխանում արցախցիների հիմնարար հարցերին, ուղղված չեն նրանց կոլեկտիվ իրավունքների իրականացմանը, այլ զուտ սոցիալական աջակցություն են, որոնք ուղղված են արցախցիների քաղաքական իրավունքների չեզոքացմանը:
Մասնավորապես, փոփոխությունները վերաբերում են սերտիֆիկատների համար դիմումների փուլային ներկայացման վերացմանը. հուլիսի 1-ից առաջին փուլը համարվում է ավարտված, սկսվում է երկրորդ և վերջին փուլը, որը կտևի մինչև 2027 թվականի դեկտեմբերը:
Այլ կերպ ասած, բոլոր արցախցիները, ովքեր իրավունք ունեն ստանալ բնակարանային վկայականներ և ովքեր կրկին ստացել են ՀՀ քաղաքացիություն, կարող են այսօրվանից դիմել վկայականի համար:
Ի դեպ, ինչպես պարզվեց, մոտ 10 հազար արցախցիներ արդեն ստացել են նորՀՀ անձնագրեր, իսկ նրանց հետ՝ 4400 անչափահասներ այլևս քաղաքացի են համարվում: Սա նշանակում է, որ արցախցիների ավելի քան 10%-ն արդեն ստացել է քաղաքացիություն: Ավելին, ինչպես ասաց Ներքին գործերի նախարարը, եթե այլ դեպքերում քաղաքացիություն տրամադրելը տևում է 4-5 ամիս, ապա արցախցիները կարող են նոր անձնագրեր ստանալ ընդամենը մեկ ամսում։
Ինչ վերաբերում է վկայականներին, ապա դրանք արդեն ստացել է 1.5 հազար ընտանիք, ավելի քան 350-ը արդեն իրացրել է։
Այսօր կառավարությունը նաև ընդլայնել է այն համայնքների ցանկը, որտեղ արցախցիներին բնակարան գնելու համար կտրամադրվի 4 միլիոն դրամ՝ նախկին 3 միլիոն դրամի փոխարեն։
Բացի այդ, կառավարության նիստում ճանաչվել է, որ կան բազմաթիվ մասնավոր խնդիրներ, որոնք դժվար է լուծել ավտոմատ կերպով, և որոշում է կայացվել, որ եթե ընտանիքին մերժվում է վկայական տրամադրելը որոշ պահանջներին չհամապատասխանելու պատճառով, ապա քաղաքացիները կարող են դիմել միջգերատեսչական հանձնաժողովին, որը կտա իր կարծիքը։ Սա չի փոխարինի վկայական տրամադրելու որոշմանը, բայց կարող է դեր խաղալ փախստական ընտանիքների իրավունքների վերականգնման գործում։
Մասնավորապես, սա վերաբերում է այն ընտանիքներին, որոնցում բացակայում է առնվազն մեկ անդամ, որոնք ունեն անշարժ գույք կամ դրա բաժնեմասը Հայաստանում, ինչպես նաև այլ մասնավոր դեպքերին։
Հուլիսի 12-ին հանրահավաք հրավիրած Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդը պնդում է, որ կառավարության որոշումները պայմանավորված են նրանով, որ արցախցիները ընդհանուր առմամբ և Խորհուրդը մասնավորապես հստակ արտահայտել են իրենց դժգոհությունները, մատնանշել խնդիրներն ու բացթողումները։ Թեկուզ նշվում է, որ կառավարությունը որոշումն ընդունել է հիմա՝ հանրահավաքի մասնակիցների թիվը սահմանափակելու համար։
Սակայն այսօրվա որոշումը չի լուծում արցախցիների նույնիսկ տարրական սոցիալական խնդիրները, չխոսելով հիմնարար իրավունքների մասին։
- Կառավարությունը չի նշել, թե ինչպես են լուծվելու փոքր ընտանիքների, միայնակների, հիվանդների կամ տարեցների խնդիրները, կառուցվե՞լու են սոցիալական բնակարաններ, թե՞ այդ մարդկանց կտրամադրվի բնակարանային օգնություն։
- Ինչպե՞ս են արցախցի ընտանիքները վճարելու վարձակալության վճարը, եթե արցախցիների մոտ 70%-ը հուլիսի 1-ից չի ստանալու բնակարանային աջակցություն։
- ՀՀ կառավարությունը, սոցիալական օգնությունից բացի, կզբաղվի՞ արցախցիների քաղաքական և իրավական խնդիրներով։
- 2027 թվականից հետո արցախցիները կհամարվե՞ն փախստականներ, թե՞ այս հարցը մեկընդմիշտ կփակվի։
- Այս աջակցությունը տրամադրվում է որպես սոցիալական օգնությո՞ւն արցախցիներին, թե՞ որպես կորցրած ունեցվածքի և հայրենիքի փոխհատուցում։
Step1.am-ի հետ զրույցում Արցախցինրի իրավունքների խորհրդի անդամները նշում են, որ հուլիսի 12-ի հանրահավաքում կբարձրացվեն խնդրագրում արձանագրված հարցերը, առաջին հերթին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափին վերադառնալու և արցախցիների հայրենիք վերադարձի հարցերը։ Լևոն Հայրիյանն ասում է, որ արցախցիների միակ օրակարգը պետք է լինի Արցախ վերադառնալը Հայաստանի ինքնիշխանության ներքո, և այդ հարցերը պետք է առաջին հերթին ներկայացվեն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին։
Ինչպե՞ս կլուծվեն այս հարցերը, եթե կառավարությունը, արցախցիների սոցիալական խնդիրները լուծելու համար միջոցներ հատկացնելով, փորձում է հնարավորինս շուտ «ինտեգրել» նրանց, զրկելով նրանց անգամ փախստականի կարգավիճակից։ Հենց որ արցախցիները դադարեն լինել կոլեկտիվ իրավունքների կրողներ, նրանց իրավունքները կվերանան, այդ թվում հայրենիքի և սեփականության իրավունքը։ Այս իրավունքները կարող են պաշտպանվել միայն կոլեկտիվ կերպով, և կառավարության կողմից արցախցիներին «ընտանիքների» բաժանելը, որոնցից յուրաքանչյուրը ստիպված հետապնդում է իր շահերը, նպատակ ունի խախտել կոլեկտիվ իրավունքները։
Նաիրա Հայրումյան