Նունեի պատմության շարունակությունը․ ես պարզապես ուզում եմ միանալ իմ երեխաներին

Լուսանկարում` հայ երեխաները ապրիլի 24-ի միջոցառմանը, Գապ

Մի քանի օր առաջ Step1.am-ին դիմել է Շահումյանից, Շուշիից բռնի տեղահանված Նունեն, որը 2023-ից բնակվում էր Ֆրանսիայում, բայց օրերս բռնի ուժով դեպորտ է արվել Հայաստան։ Ընդ որում, նրան կտրել են ընտանիից։ Մեր հոդվածը մեծ արձագանք է գտել, հատկապես, արցախցիների շրջանում, որոնք մտածում են ապաստան գտնել այլ երկրում կամ որոնց հարազատներն արդեն այնտեղ են։ 

Ներկայացնում ենք Նունեի պատմածի շարունակությունը, որտեղ նա մանրամասներ է ներկայացնում։ 

– Ես նաեւ Գապ քաղաքի հայ համայնքին եմ դիմել, Ռիչարդ Գազիկյանն է ղեկավարը, կինն էլ նրա օգնականն է: Ես նույնպես ներգրավվել էի համայնքային կյանքին, տարբեր մշակութային միջոցառումներ էինք կազմակերպում, երեխաներին տառաճանաչություն սովորեցնում, տարբեր ազգային-մշակութային միջոցառումներ էինք կազմակերպում: Ես հիմնականում կնոջ հետ էի շփվում, Գազիկյանը հայերեն լավ չէր հասկանում եւ նրա համար ամեն ինչ պետք էր լինում ֆրանսերեն թարգմանել, չնայած հայկական ազգանուն է կրում: Կինն էր ամեն կազմակերպչական միջոցառումներ համակարգում:

Կարծում եմ, որ նրանց շատ հնարավորություններ ունեին պրեֆեկտի հետ հանդիպելու, զբաղվելու իմ հարցերով, չէ՞ որ նրանք վաղուց են Ֆրանսիայում ապրում եւ պետք է որ ներսից ամեն ինչ ավելի լավ իմանան: Սակայն ամեն անգամ տարբեր պատճառներ էին ի հայտ գալիս: Երբ արդեն մամուլում հրապարակումներ են եղել, սկսել են նոր հետաքրքրվել: Ես նրանցից ձայնային մեսիջ եմ ստացել, որտեղ ասում են, որ մի տեղ պետք է գտնեմ իմ համար Հայաստանում, որպեսզի ես դրսում չմնամ: Ես ասել էի, որ Զվարթնոցի բակում եմ լուսացրել գիշերը, եղած շորս փռել եմ գետնին, նստել եւ այդպես լուսացրել, ասել եմ, որ ես գնալու տեղ չունեմ: Շուրջբոլորս անտարբերություն էր, թեկուզ հայկական հողում եմ, բայց այս մթնոլորտից ինձ ավելի վատ եմ զգում, քան ֆրանսիացիների վերաբերմունքից: Նրանք գոնե օտար են: Սա ի՞նչ անօրեն աշխարհ է, ով է գրել այդ օրենքները, սա անարդար է:

Առաջարկում էին Արցախի ներկայացուչություն դիմել. Կա՞ նման բան, ես տեղյակ չեմ:

Ես չեմ ցանկանում հայ համայնքի մասին բողոքելու տպավորություն ստեղծել, ես պարզապես իմ երեխաներին եմ կարոտում: Նրանք արդեն փոքր չեն, անգամ ինձ ասում էին՝ մաման մեր ընկերուհին է, մենք կարող ենք մեր հարցերը նրա հետ քննարկել այլեւս: Նրանք հոր կողքին են այս պահին, բայց մոր կարոտն այլ է, դա միայն մայրերը կարող են հասկանալ: Սա նույնն է, ինչ թռչնի ձագերից առաձնացնել նրանց մորը:

Կարդում եմ իմ տեսանյութի տակ գրած մեկնաբանությունները, մեկն ասում է՝ տեսնես ինչ է արել, չի կարող պատահել, որ առանց պատճառ արտաքսեն եւ այլն: Ես պարզապես նրանց ցանկանում միբան ասել. առանց մարդուն ճանաչելու չարժե ենթադրություններ անել: Այս պահին գործընթաց է գնում եւ մի շտապեք առանց մանրամասներին տեղյակ լինելու անհարիր մեկնաբանություններ գրել, ես այն վիճակում չեմ այս պահին, որ ձեզ հետ օնլայն “մարտ” վարեմ:

Ցավալին էլ այն է, որ կանայք են նման մեկնաբանություններ գրում: Որտեղի՞ց ձեր մեջ այդքան թույն: Ես իմ տեսանյութի երկրորդ մասը կհրապարակեմ` հուսալով, որ ձեր կասկածները կփարատեմ:

Կուրսընկերուհիներս են զանգում, բոլորն ինչ-որ կերպ փորձում են աջակցել: Ճարտարից, Հադրութից, Թաղավարդից: Այնքան ենք մտերմացել, որ նկարագրել չեմ կարող, նրանց հոգատարությունից մի քիչ կազդուրվել եմ, բայց հասկանում եմ, նրանք էլ ընտանիքներ ունեն, նրանք էլ դժվարություններիմեջ են: Բոլորը ցրված են Հայաստանով մեկ, շատ դժվար է տեսնել այս ամենը: Կարծես ճահիճի մեջ լինենք: Մեր առողջությունը պարզապես քայքայվում է այս սթրեսից, ջղայնությունից, ներշնչանքներից, այս անորոշությունից, ու սա անում ենք հասկանալով, հետո էլ ասում են՝ ամեն ինչ անցողիկ է, առողջությունն է կարեւոր: Իսկ չե՞ն ասում, որ եթե չկա հոգեկան առողջություն, չկա նաեւ ֆիզիկական առողջություն:

Ինչեր ասես, որ չեմ տեսել Ֆրանսիայում հայերի շրջանում. Էլ թմրամոլներ, էլ արցախցու անվան տակ Ֆրանսիայում ապաստան գտածներ, բայց միթե՞ ես էի միակ “օրինախախտը”: Բոլորն ապշած են, ով ինձ ճանաչում է, հարցնում են “Նունե, ինչպե՞ս կարող է նման բան հենց քեզ հետ տեղի ունենալ”:

Գիտեմ, որ էմոցիանալ եմ խոսում, բայց այս անորոշությունն ինձ հանգիստ չի տալիս:

Այս պահին ես իմ երեխաների լուսանկարները նայելով եմ ապրում: Երեխաներ են անցնում, նայում են նրանց` իմ երեխաներից կարոտ առնում: Ես չեմ ուզում այսպես ապրել, ես ուզում եմ վերադառնալ իմ երեխաների մոտ պարզապես:

Չգիտեմ, հազար բան է մտքովս անցնում. մտածում եմ գնալ Ֆրանսիայի դեսպանատան դիմաց մի շոր փռել եւ նստել այնտեղ, թող ֆրանսիացին տեսնի, թող հայը տեսնի, թող մտածեն ինչ ցանկանում են, ինձ համար մեկ է ամեն ինչ այլեւս: Ես ընդամենը հինգ րոպե ժամանակ եմ խնդրում դեսպանատնից` իմ հարցերի պատասխանները ստանալու համար:

Մարութ Վանյան

1. 1951 թվականի Ժնևի կոնվենցիայի ընդհանուր կանոն

1951 թվականի Ժնևի փախստականների մասին կոնվենցիայի համաձայն՝ յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի ապաստան խնդրել ցանկացած երկրում, եթե նա ունի հալածանքների հիմնավորված վախ և չի պաշտպանվում իր քաղաքացիության երկրի կողմից։

Այնուամենայնիվ, կոնվենցիան ավտոմատ կերպով չի տալիս ապաստան ստանալու իրավունք՝ այն միայն տալիս է դիմում ներկայացնելու և վտանգի չվերադարձվելու իրավունք (չվերադարձնելու սկզբունք)։

Այսպիսով, տեսականորեն, Ֆրանսիայում ֆիզիկապես գտնվող ղարաբաղցի հայը կարող է այնտեղ ապաստանի դիմում ներկայացնել։

2. Ինչպես են ԵՄ-ն և Ֆրանսիան դա կիրառում գործնականում

Եվրամիությունում, այդ թվում՝ Ֆրանսիայում, ապաստանի ընթացակարգերը կարգավորվում են նաև Դուբլին III կանոնակարգով (ԵՄ թիվ 604/2013 կանոնակարգ)։ Այս օրենքը որոշում է, թե որ երկիրն է պատասխանատու ապաստանի հայցի քննարկման համար։

Սովորաբար, պատասխանատու երկիրը հետևյալն է՝
• ԵՄ առաջին երկիրը, որտեղ անձը մուտք է գործել, կամ
• Երկիրը, որն արդեն իսկ պաշտպանություն կամ բնակության իրավունք է տրամադրել այդ անձին։

Սակայն Հայաստանը ԵՄ երկիր չէ, ուստի Դուբլինի համակարգը այստեղ այլ կերպ է կիրառվում. հիմնական հարցը դառնում է այն, թե արդյոք դիմորդն արդեն իսկ պաշտպանված է այլուր։

3. Ֆրանսիայի իրավական դիրքորոշումը նման դեպքում

Եթե ղարաբաղցի հայը դիմում է ապաստանի համար Ֆրանսիայում, Ֆրանսիայի փախստականների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց պաշտպանության գրասենյակը (OFPRA) կուսումնասիրի, թե արդյոք՝
1. Անձը ունի՞ Հայաստանի քաղաքացիություն կամ հնարավորություն ունի՞ պաշտպանություն ստանալու Հայաստանից։
• Եթե այո → Ֆրանսիան կարող է օրինականորեն մերժել ապաստանի հայցը՝ պնդելով, որ Հայաստանն արդեն իսկ առաջարկում է արդյունավետ պաշտպանություն։